________________
ન આવે તો આંખમાં પાણી આવી જાય છે અને ગેસનું સિલિન્ડર ખાલી થઈ જતાં શરીરમાંથી જાણે બધી હવા નીકળી જાય છે.
ઘણા બિનજરૂરી સાધનો ઊભાં થયાં છે. તેના ભરચક વિજ્ઞાપનો થાય છે. એવું ઠસાવવામાં આવે છે કે તે ચીજ વગર માણસ અધૂરાશ અનુભવે છે. માણસ આ છટકામાં ફસાય છે. તે નવું સાધન ખરીદે છે. થોડી સવલત પામે છે ને બદલામાં સ્વાવલંબન અને સાદાઈ ગુમાવે છે. વખત જતા તે ચીજ વગર પછી તેને ક્યારે ય ફાવતું નથી.
જેટલી સવલતો વધે તેટલું સત્ત્વ ઘટે. જેટલું સત્ત્વ ઘટે તેટલી સહિષ્ણુતા ધટે. જેટલી સહિષ્ણુતા ઘટે તેટલો સફલેશ વધે. જેટલો સંક્લેશ વધે તેટલો સંસાર વધે.
ઓછી ચીજોથી ચલાવતાં શીખવતો એક અદ્ભુત પ્રયોગ જૈન દર્શને બતાવ્યો છે. શ્રાવકજીવનનાં બાર વ્રતોમાંના સાતમા વ્રતમાં “વપરાશ નિયમન માટેની અદ્ભુત વાત જણાવી છે. આ નિયમની ખરી વિશેષતા એ છે કે આ નિયમન દૈનિક વપરાશની ચીજ અંગેનું છે. જેમ કે, ખોરાકના પદાર્થો, મુખવાસ, પગરખાંની જોડ, વસ્ત્ર, આસનશયન, વિલેપન (સાબુ, બામ, ક્રીમ વગેરે), વાહનો, પેન-પેન્સિલ, સ્નાન વગેરે. આ બધાંની સંખ્યા અથવા પ્રમાણ રોજ ધારી લેવાનું હોય છે. દૈનિક વપરાશની ચીજોનું રોજ નિયમન કરવાથી નિયંત્રણનું સાતત્ય ઊભું થાય છે, જે નિયંત્રણને સહજ અને સ્વભાવગત બનાવે છે. તેનાથી નિયંત્રણના સંસ્કાર ઊભા થાય છે.
આવા વપરાશનિયમનથી સાદગી ઉપરાંત માનસિક સ્વસ્થતા પણ જળવાઈ રહે છે. ભોગ અને ઉપભોગનું નિયંત્રણ કરવાથી ઢગલાબંધ સામગ્રીઓની અપેક્ષાઓ જ ઘટી જવાનો મોટો લાભ થાય છે. દુઃખનું મૂળ કારણ અપેક્ષા છે. જે વસ્તુઓની અપેક્ષા રહે અને તેની પ્રાપ્તિ ન થાય, તો અસ્વસ્થતાનો પૂરો સંભવ છે. આવા નિયંત્રણથી પોતાના વપરાશની સામગ્રીઓની સરહદો નક્કી થઈ જાય છે. તે સરહદ બહારની બધી સામગ્રીઓની હવે તેને અપેક્ષા જ રહેતી નથી. નિરપેક્ષતા એ પણ એક મોટી આધ્યાત્મિક સિદ્ધિ છે. માણસ જેટલી વસ્તુઓ અંગે અપેક્ષા રહિત બને તેટલા અંશે અસ્વસ્થતાની
