________________
૦ સંતોષઃ સર્વશ્રેષ્ઠ ગ્રાહક સુરક્ષા ધારો સોક્રેટિસને એક વખત કોઈ વિશાળ ડિપાર્ટમેન્ટલ સ્ટોરમાં લઈ જવાયો. વસ્તુઓનું જાણે બજાર ભરાયું હોય તેવું ત્યાંનું વાતાવરણ હતું. સાથેના ભાઈઓ હોંશે હોંશે એક એક ચીજવસ્તુ દેખાડતા હતા. વસ્તુઓનું જાણે ઔચિત્ય જાળવવા સોક્રેટિસ સહેજ સ્મિત વેરતા. ક્યારેક સરસ’ ‘સુંદર' જેવા શબ્દો પણ ઉચ્ચારતા. વધુ તીવ્ર પ્રતિભાવની અપેક્ષા રાખનારાઓએ પૂછી લીધું: “આ બધી વસ્તુઓ કેવી લાગે છે? સરસ, બહુ સરસ છે', સોક્રેટિસે કહ્યું. “તો પછી આ બધું ખરીદી લઈએ ?' કો કે પૂછયું. સોક્રેટિસે એકાક્ષરી જવાબ વાળ્યો ‘ના’. કેમ?’ વસ્તુઓ તો સરસ છે. તમે જ કહો છો ને? “વાત સાચી છે. વસ્તુ સારી હોય તો તેને સારી કહેવી પડે. પણ વસ્તુ સારી હોય એટલે તેને ખરીદી લેવાની ના હોય. વસ્તુ કામની હોય તો જ ખરીદવાની. એમ તો કેમસ્ટિની દુકાને રહેલી દવાઓ પણ ક્યાં સારી નથી? પણ આપણે કામ હોય તો જ લઈએ છીએ ને!
છાશવારે ને છાશવારે “શોપિંગ કરવા નીકળી પડતા લોકો આ વાર્તા ફરી એકવાર ધ્યાનથી વાંચે.
ઔદ્યોગિક ક્રાન્તિએ ઉત્પાદનનો દર ગજબનો વધારી દીધો. સૈકાઓનું ઉત્પાદન દાયકામાં થવા માંડ્યું. ઉત્પાદન વધે તેટલા પ્રમાણમાં ઉપભોક્તા વધતા નથી તેથી વધેલા ઉત્પાદનને થાળે પાડવા ઉપભોગ વધારવો આવશ્યક હતો. તે માટે ઉપભોક્તાને આકર્ષવો પડે, લલચાવવો પડે. આવા વિચારમાંથી વિજ્ઞાપન ટેક્નિકનો જન્મ થયો.
ઉત્પાદનને ક્ષેત્રે આવેલી ક્રાન્તિએ ઉત્પાદન ઉપરનાં બધાં નિયંત્રણો તોડી નાંખ્યાં. પછી તો એક જ વસ્તુ બનાવનારા અનેક ઊભા થતા ગયા. પૂર્વે જે ચીજો અમુક ગણીગાંઠી
