________________
જ
ક્રશર, કુકર, જ્યુસર, વચ્ચે પણ ઘણું બધું ખૂટતું લાગે છે. પહેલાના માનવીને મનોરંજનની ખાસ જરૂર જ નહોતી. ગામમાં આવતી નટબજાણિયાની મંડળીની રામલીલા ક્યારેક જોઈ લેતો હશે. પછી સિનેમાઘરો ઊભાં થયાં. ત્યાં માનવીને તુક્કો સુઝયો. ‘ઘરેથી સિનેમાઘરમાં જવું તેના કરતાં સિનેમાઘરને જ ઘરમાં લાવી દેવાય તો કેવું સારું ?’ અને જન્મ થયો ટેલિવિઝનનો. માણસ જેમ જેમ વધુ મેળવતો ગયો તેમ તેમ તેની ભૂખ જ વધી છે. પછી તે બ્લેક એન્ડ વ્હાઈટ ટી.વી. પરથી રંગીન ટી.વી. પર ગયો. ભૂખ હજી શમી નહીં. સો–સો ચેનલવાળાં ટી.વી.વસાવી લીધાં પછી પણ તેને પોતાના રૂમમાં જુદું ટી.વી. જોઈએ છે. મનોરંજનની આટલી બધી સામગ્રીઓ જેને જોઈએ તે અંદરથી કેટલો બધો ખાલી હશે ?
વાસ્તવમાં ઈચ્છા એક જાતનો ભસ્મક રોગ છે. ભસ્મકના દર્દીને જેટલું ભોજન આપો તેટલું ઓછું જ પડે અને તેની ભૂખ વધતી જ જાય.
આનો અર્થ એ થયો કે સુખના ઈચ્છુકે સામગ્રીઓ પાછળની કારમી દોડ થંભાવી દેવી પડશે. સામગ્રીઓ વધારવાને બદલે ઈચ્છાઓ ઘટાડવા તરફ તેણે ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું પડશે. સામગ્રીઓના ખડકલા ઉપર પણ માનવી અતૃપ્તિની આગમાં શેકાતો હોય છે અને કશું ન હોવા છતાં જેને કશું જોઈતું નથી તેને કશું થતું પણ નથી. માટે તો કોકે ગાયું છે : સંતોષ સમ કોઈ સુખ નહીં ભાયા !' પોતાની અંદરના સંતોષ થકી જ સુખી થઈ શકતા માનવીને ઈન્દ્રિયોના ચપ્પણિયા લઈને પદાર્થો પાસે સુખની ભીખ માંગતો જોઈએ ત્યારે કસ્તૂરીની શોધમાં હાંફળા ફાંફળા દોડતા હરણની યાદ આવે. તે ભૂલી જાય છે કે કસ્તૂરી પોતાની નાભિમાં જ છે.
અંગ્રેજીમાં એક સુંદર વાક્ય છે : Happiness lies within.
સુખ એ ભીતરી તત્ત્વ છે. દૂધમાં જ ઘી પડેલું છે. દેખાતું નથી તો શું થયું ? પ્રક્રિયા જ ખૂટે છે સંતોષનો રવૈયો સુખના ઘીને અંદરથી જ કાઢી આપશે.
સુખની લિપ્સા સાથે સામગ્રીઓ કાજે રઘવાયા બની દોડાદોડ કરતા માનવને જોઈને એક પંક્તિ યાદ આવે છે. ‘
In a dark room, at midnight, a blind man, searching a black Cat,
(૩૫
