________________
થયો કે બાકીના દેશોએ વિકાસ સાધવા માટે તે દેશોને જ અનુસરવાનું રહેશે. આવું શિષ્યત્વ જે રાષ્ટ્રો સ્વીકારે તે રાષ્ટ્રોને વિકાસશીલ રાષ્ટ્રનું રૂપકડું લેબલ લગાડવામાં આવે છે. બાકીના બધા અવિકસિત. વિકસિત દેશોએ વપરાશ અને પ્રદૂષણ ક્ષેત્રે વર્તાવેલો કાળો કેર જોતાં એમ વિચાર સહજ આવે કે જો બધાં જ રાષ્ટ્રો આ કહેવાતાં વિકસિત રાષ્ટ્રોની ઉપભોક્તાવાદી સંસ્કૃતિને પૂર્ણતાએ સ્વીકારી લેતો શું પરિણામ આવે? હકીકતમાં દરેક વિકાસશીલ દેશ વિનાશશીલ દેશ છે અને દરેક વિકસિત રાષ્ટ્ર એ વિનાશક રાષ્ટ્ર છે.
અબજો માનવોને સૈકાઓ સુધી ચાલે તેટલી વિપુલ કુદરતી સંપત્તિને કેટલાક કરોડ માનવો દાયકાઓમાં જ ભરખી જવા તત્પર બન્યા હોય તો તેમની સાન ઠેકાણે લાવવાની જોગવાઈ કોઈ આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાઓમાં હશે? દુનિયામાં એક અમેરિકાએ મચાવેલા આતંકને જોતાં લાગે છે કે દુનિયાને બીજું અમેરિકા (અહીં અમેરિકા એટલે વિકસિત કહેવાતું રાષ્ટ્ર સમજવું) પરવડે તેવું નથી. અનેક રાષ્ટ્રો અરબસ્તાન બને ત્યારે આવા એક અમેરિકાનું નિર્માણ થાય છે. કુદરતી સંપત્તિઓ તળિયાઝાટક થતી જતી હોય અને પ્રદૂષણ માઝા મૂકતું હોય તેવા તબક્કય હજી જો શ્વાસ લઈ શકાતો હોય અને પીવાનું પાણી હજી બચ્યું હોય તો તેનું મૂળ કારણ એ જ છે કે આ ધરતી પર હજી અવિકસિત કહેવાતા દેશો બચ્યા છે.
આ કહેવાતા વિકસિત દેશો બધે માથું મારે છે. ક્યાંક ભૂખમરાના નામે તેમને ચંચૂપાત કરતા જોઈએ ત્યારે એક હિન્દી કહેવત યાદ આવે છે : “સો ચૂહે માર કર બિલ્લી હજ કો ચલી.” “માનવ અધિકારનો ભંગ થાય છે'ના નારા સાથે પણ અનેક સ્થાને હસ્તક્ષેપ કરનારાને પૂછવું જોઈએ કે “આવતી પેઢીના માનવોનો આ સૃષ્ટિ પર અધિકાર ખરો કે નહીં? આ સૃષ્ટિ પર રહેલી વિપુલ કુદરતી સંપત્તિ પર તેમનો કોઈ અધિકાર ખરો કે નહીં? અધિકાર જજે છે, તો સૈકાઓ સુધી ચાલે તેટલી કુદરતી સંપત્તિને માત્ર દાયકાઓમાં જ ભરખી જઈને આવનારી પેઢીના હક્કની ચીજ અણહક્કથી વાપરી ગણાય કે નહીં ? જે ગણાય, તો તેને માનવ અધિકારનો ભંગ (આવનારા માનવોના અધિકારનો ભંગ) કેમ ગણી ન શકાય? માનવ અધિકારના નામે દુનિયાભરની આંતરિક બાબતોમાં પણ દખલ કરવા સુધીનો પોતાનો અધિકાર છે તેવું માની બેસનારા માનવો આ અંગે મૌન ધારણ કેમ કરે છે?' કારણ સીધું છે. રેલો પગ નીચે આવે છે.
૨૧
