________________
૦ પ્રગતિનું પોસ્ટમોર્ટમ પંચોતેર વર્ષના કોઈ કાકા રસ્તાને કિનારે કશુંક કરી રહ્યા હતા. ‘શું કરો છો કાકા ?' કો કે પૂછ્યું. ‘આંબો વાવું છું. કાકાએ ઊંચું જોઈને પ્રત્યુત્તર વાળ્યો. પૂછનારો હસી પડ્યો “કાકા આ ઉંમરે ય એટલી માયા!’ આ આંબો ક્યારે ઊગશે ને ક્યારે ફળશે? વૃદ્ધ નમણા હાસ્ય સાથે કીધું “આજે રસ્તાની બંને બાજુ પર જે પુષ્કળ છાયા આપતાં વૃક્ષો છે તે આપણા વડવાઓ-પૂર્વજોએ વાવેલાં છે. તો તેની શીળી મીઠી છાયાને મીઠાં મધુરાં ફળ આપણને મળ્યાં. હવે આવતી પેઢી માટે કંઈક વાવવાની આપણી ય ફરજ છે. આપણે ગઈકાલ પાસેથી કંઈક લીધું હોય તો આવતીકાલને કંઈક આપવું જોઈએ. આ માયા નથી, માનવતા છે!” અને સ્મિત વેરતા તે વૃદ્ધ પાછા પોતાના કાર્યમાં ખોવાઈ ગયા.
આજના પ્રગતિશીલ ઉપભોક્તાવાદી માનવના ગાલ પર (સણસણતા તમાચારૂપે) આ નાનકડી વાર્તા સાદર.
આજના વિકાસના કન્સેપ્ટને વ્યાખ્યાના ચોકઠામાં પૂરવો હોય તો કહી શકાય કે કુદરતી પરિબળોને નષ્ટ અને ભ્રષ્ટ કરવા તેનું નામ વિકાસ. કોઈ વ્યક્તિના નામ અને ગુણને બારમો ચંદ્રમા હોય ત્યારે વૃદ્ધ પુરુષો એક ગુજરાતી કડી ખાસ સંભળાવે છે : લક્ષ્મી છાણા વીણતી, ભીખંતો ધનપાલ, અમર બિચારો મરી ગયો, ભલો મારો કંઠણપાલ.” વર્ષો જુની આકડીમાં થોડોચેઈન્જ લાવવો હોય તો લક્ષ્મીછાણા વીણતી'ની જગ્યાએ ‘વિકાસ વિનાશ વેરતો” એવું બેધડક ઉમેરી શકાય.
ઓટલો ચણી શકાય, પર્વતો ચણી શકાતા નથી. ઝાડ ઉગાડી શકાય, જંગલો ઉગાડી શકાતાં નથી. હોજ ભરી શકાય, નદી અને સમુદ્રો ભરી શકાતાં નથી. કોમ્યુટર બનાવી
*
૧૭)
