________________
જ્યાં વપરાશ અને વેડફાટ વચ્ચેનો ભેદ ભૂંસાય છે અને પોતાના બેફિકર વેડફાટની વિકરાળ અસર બીજાની અનિવાર્ય જરૂરિયાતો ઉપર પડશે એવો વિવેક જ્યાં વિસરાય છે, તે ક્રિયામાં કૃષ્ણલેશ્યાનું હાર્દ વિદ્યમાન હોવાનું પૂર્વોક્ત જાંબુવૃક્ષના ઉદાહરણ પરથી કલ્પી શકાય છે. જૈનદર્શન અહિંસાપાલન માટે અશુભલેશ્યાના ત્યાગ ઉપર ભાર આપે છે.
જૈનદર્શન પૃથ્વી-પાણી-અગ્નિ-વાયુને વનસ્પતિમાં પણ ચૈતન્યનો સ્વીકાર કરે છે. એટલે પ્રકૃતિ સાથે પણ થતી બેફામ વર્તણુકને તે હિંસા જ ગણે છે. આજના સંદર્ભમાં આ સિદ્ધાંત કેટલો બધો જરૂરી છે તે વાત ધ્યાનપૂર્વક સમજવી પડશે.
આજે લાખો માણસોને પીવા માટેનું બેબાદી પાણી મેળવવા અડધી બાલ્દી પરસેવો પાડવો પડે છે. તેને માટે જાતજાતના પ્રકલ્પો, યોજનાઓના ઘંટ વગાડવાને બદલે શહેરી વર્ગ કઈ રીતે પાણી વાપરે છે તે તપાસવું જરૂરી છે સવારે દંતશુદ્ધિ કરતી વખતે બેઝિનનો નળ ખુલ્લો રહે. સ્નાન વખતે બાથરૂમનો નળ ખુલ્લો રહે કે શાવર સતત પાણી વરસાવતો રહે, વાસણ માંજતી વખતે અને કપડાં ધોતી વખતે પણ નળ ખુલ્લો રહે, કેટલાય મકાનોની ટાંકીઓ ઓવરફ્લો થતી હોય ત્યારે જલકાય જીવોની રક્ષાના સિદ્ધાંતને યાદ કરવો જોઈએ.
એક જ ઘરમાં વ્યર્થ વહી જતા પાણીનું પ્રમાણ જરૂરિયાત કરતા કંઈ ગણું વધારે હોવાનું જણાશે. જૈનદર્શન પાણીનો વપરાશ સીમિત રાખવાની વાત કરે છે. કદાચ વપરાશ ઘટાડવામાં ન આવે અને માત્ર વેડફાટ અટકાવવામાં આવે તો પણ અસંખ્ય જીવોની રક્ષાનો અને કેટલાય માનવોની જરૂરિયાતો અખંડિત રાખવા દ્વારા માનવદયાનો લાભ અનાયાસ પ્રાપ્ત થાય છે.
માત્ર વેડફાટ અટકાવવાની તસ્દી લઈને પણ પુષ્કળ દયાધર્મનું પાલન કરવા જેટલું કરુણાભીનું અંતઃકરણ ધરાવનારા આજે કેટલા મળશે? પાણીના પ્રશ્નનર્મદા યોજનાઓને બદલે શહેરીનર અને માદાઓને વપરાશનો વિવેક શીખવીદેવાય તો વધુ સુખદ પરિણામ આવે.
આજે એકાદ વર્ષનું ચોમાસુ નબળું જાય અથવા વરસાદ માત્ર એકાદ મહિનો લંબાઈ જાય તો લોકો ચિંતામગ્ન બની જાય છે. સેંકડો, હજારો ઢોર મોતને શરણ થાય છે. આનું કારણ એ જ છે કે આવી પડતી કુદરતી આક્ત વખતે નીચે પાણી બચેલું રહ્યું હોતું નથી.
