Book Title: Sugama Vaisheshika Sutra Vrutti
Author(s): Ranganathacharya
Publisher: Ganganath Jha Kendriya Sanskrit Vidyapitham Prayag
View full book text ________________
वैशेषिकसूत्रवृत्ती यथा तन्त्वात्मकानि द्रव्याणि पटात्मकं द्रव्यान्तरं उत्पादयन्ति । तन्तुरूपात्मका गुणाश्च पटान्तरात्मकं गुणान्तरमुत्पादयन्ति । एवं द्रव्यगुणयोः सजातीयारम्भकत्वं साधर्म्यम् ।
__ अत्र तन्त्वपेक्षया तदारब्धः पटः द्रव्यान्तरम् । न तु तन्तव एव पटः। तन्तुरूपापेक्षया पटरूपं गुणान्तरम् । न तु तन्तुरूपमेव पटरूपम् इत्यपि ज्ञापितम् ।।६-१०॥ (११) भविष्यति पट इत्युपक्रियमाणेभ्यस्तन्तुभ्यः।
तन्तुभ्यः इति पञ्चमी । उपक्रियमाणेभ्यः तन्तुवायेन तुरीवेमादिनिमित्तकारणकलापसम्भरणेन तत्सहिततया क्रियमाणेभ्यः तन्तुभ्यः हेतुभूतेभ्यः पटः भविष्यति उत्पत्स्यते इति प्रतीतिव्यवहारी भवत इति शेषः ।
तन्तुभ्यः पटस्यातिरिक्तत्वे युक्तिरियम् । न हि तन्तुषु भविष्यत्वप्रतीतिव्यवहारौ घटेते । तेषां विद्यमानत्वात् ॥११॥ (१२) तथाभवतीति सापेक्षेन्यो निरपेक्षेभ्यश्च ।
यथा पटो भविष्यतीति प्रतीतिव्यवहारौ तथा भवतीत्यपि प्रतीतिव्यवहारौ भवतः । केभ्यः। सापेक्षेभ्यो निरपेक्षेभ्यश्च । तन्तुभ्य इति पूर्वसूत्रादनुषज्यते । सापेक्षेभ्यः तन्त्वन्तरसंयुक्तेभ्यः । संयुक्तत्वावस्थायां स्वस्थितौ एकस्य तन्तोः अपरतन्त्वपेक्षायाः सत्वात् सापेक्षत्वम् । निरपेक्षेभ्यः तन्त्वन्तरसयोगरहितेभ्यः। असंयोगावस्थायां पृथस्थितानां तन्तूनां स्वस्थितौ तन्त्वन्तरापेक्षाविरहात् निरपेक्षत्वम् । पटारंभाय तन्त्वन्तरसंयोगसापेक्षत्वात् असंयुक्तास्तन्तवः सापेक्षाः । तन्निरपेक्षत्वात् संयुक्तास्तन्तवो निरपेक्षा इत्यन्ये । वयनोपक्रमात् परं समाप्तेः पूर्व तन्तवः मिथः संयुक्ताः असंयुक्ताश्च भवन्ति । तस्त्रामवस्थायां तान् पश्यतां पटो भवति उत्पद्यते इति प्रतीतिव्यवहारौ भवतः, इत्यर्थः । ___इयमन्या युक्तिः । तन्तूनामेव पटत्वे एवं प्रती तिव्यवहारौ नोपपद्यते। तेषां चिरात्पूर्वमुत्पन्नत्वात् । इदानीमुत्पद्यमानत्वाभावात् । ननु "तथा अभूदिति निष्पन्नसर्वसंयोगेभ्यः" इत्यपि युक्तं सूत्रयितुमिति चेन्न । उत्पन्नत्वस्य पट इव तन्तुष्वपि
F. 62
Loading... Page Navigation 1 ... 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154