Book Title: Sugama Vaisheshika Sutra Vrutti
Author(s): Ranganathacharya
Publisher: Ganganath Jha Kendriya Sanskrit Vidyapitham Prayag
View full book text ________________
सप्तमेऽध्याये द्वितीयमाह्निकम्
[१०३ २६७. कर्मभिः कर्माणि गुणैर्गुणाः अणुत्वमहावाभ्यामिति ॥१२॥
कर्मभिः कर्माणि निर्गुणतया व्याख्यानानि । गुणैर्गुणाः तथा व्याख्याताः । अणुत्वमहत्त्वाभ्यां कर्मगुणाश्च व्याख्याता इति पूर्ववद्योज्यम् । एतद्ज्ञापनाय इतिकारः। संयोगविभागाभाववत्तया व्याख्याता इति विशेषः।
इत्थं संयोगविभागयोः, गुणान्तरेषु, कर्मसु च संयोगविभागौ न स्त इत्युक्तम् । अथ कार्यकारणद्रव्ययोरपि नास्तीत्याह२६८. युतसिद्धयभावात् कार्यकारणयोः संयोगविभागौ न विद्यते
॥१३॥ घटकपालतन्तुपटादिरूपयोः कार्यकारणद्रव्ययोः संयोगविभागौ न स्तः । कुतः । युतसिद्धयभावात् । युते अमिश्रे परस्परं सम्बन्ध रहिते । तयोः सिद्धिः स्थितिः विद्यमानता । तस्या अभावात् । परस्परं सम्बन्धं विना पृथक् स्थितयोद्रव्ययोः पश्चाज्जायमानः सम्बन्धः संयोगः। न च समवायिकारण तत्कार्यभूते द्रव्ये प्रथम पृथक स्थिते पश्चात मिथः संबद्धे यथा घटतदन्ततिजले । अतः पूर्व पृथक् स्थित्यमावात् न तयोः संयोगः सम्बन्धः। यद्वा युते मिन, प्रथमं पृथक् स्थिते पश्चात् सम्बद्ध तयोः सिद्धिः तदभावात् ।
____ कार्यकारणे मिथः सम्बद्ध स्तः । न च ते पूर्व पृथक् स्थिते पश्चादेवं सम्बद्धे । अतो युत सिद्धयभावात् न तयोः संयोगः सम्बन्धः । अपि तु अन्य एव । यु मिश्रणामिश्रणयोरिति धातुः । तत्रामिश्रणार्थकत्वे विद्यमानस्य सम्बन्धस्य पृथक् स्थितिपूर्वकत्वाभावादित्यर्थः । स प्रथममुक्तः । मिश्रणार्थकत्वे कार्यकारणयोः पृथक् स्थितिपूर्वकसम्बन्धाभावादित्यर्थः । सः अनन्तरमुक्तः ।।
अथ शब्दार्थयोरपि संयोगो नास्तीति साधयन् प्रथमं हेतूनाह२६६. गुणत्वात् ॥१४॥
शब्दो हि गुणः । न च तस्य केनविदन्येन संयोगः सम्भवति । गुणे गुणानङ्गी कारात् ॥
३००. गुणोऽपि विभाज्यते ॥१५॥
यथा वाचकः शब्दः तथा अर्थोऽपि केषाञ्चित् शब्दानां वाच्यः गुणः विभाव्यते प्रतीयते । न च गुणयोः मिथः संयोगः सम्भवति । द्रव्यवत् गुणोऽपि शब्देन बोध्यते ।
Loading... Page Navigation 1 ... 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154