________________
પૂ. રતિલાલજી સ્વામી જ્ઞાન-ઉપાસનાના ખૂબ પક્ષપાતી હતા. એકસાથે ચાર વરસની પરીક્ષા આપવાની હતી અને તેનો લગાતાર અભ્યાસ કરવાનો હતો. વાંચનમાં પૂરો સમય આપવા માટે તેમણે જયંતમુનિજીને ભલામણ કરી. શ્રી જયંતમુનિજી રાત-દિવસ અભ્યાસમાં એકલીન બની ગયા. બાકીની બધી સેવાઓ પૂ. રતિલાલજી મહારાજે ઉપાડી લીધી હતી. પૂ. રતિલાલજી સ્વામી પોતે જ બન્ને સંતની ગૌચરી, પાણી, વસ્ત્ર-પક્ષાલન, પ્રતિલેખન, શૈયાસંશોધન ઇત્યાદિ કરતા હતા. તેઓ આહાર-પાણીમાં ખૂબ ચીવટ રાખતા. વિદ્યાર્થીને અનુકૂળ ગોચરી લાવી સમય પર આહાર કરાવવો તે એક પ્રકારે તેમની પ્રવૃત્તિ બની ગઈ હતી. એક નાનું કામ પણ જયંતમુનિને કરવા દેતા નહીં. કદાચ એક પિતા પણ પોતાના પુત્રની આટલી સંભાળ ન રાખી શકે. તેમણે ઘણી ઉચ્ચકોટિની સેવાશુશ્રૂષા બજાવી. પૂ. રતિલાલજી મહારાજે અભ્યાસમાં સહયોગ આપ્યો. જયંતમુનિજીના મન પર એમના વત્સલ, વિરલ વ્યક્તિત્વની છાપ પાડી ગયા છે.
આજે પણ ગુરુદેવ આ પ્રસંગને યાદ કરે છે ત્યારે ગોંડલગચ્છના પૂજ્ય તપસમ્રાટ રતિલાલજી સ્વામીને નતમસ્તક થઈ ભાવ અર્પણ કરે છે. ખરેખર, તે જેટલા તપસમ્રાટ હતા, તેથી વધારે સેવાસમ્રાટ હતા. સાચું કહો તો તેમને સેવાસમ્રાટનું પદ આપવાની જરૂર હતી. ધન્ય છે, વડીલ હોવા છતાં તેમણે લઘુમુનિની અપૂર્વ સેવા બજાવી. આવા વિશિષ્ટ ગુણવાળા વડીલ ગુરુબંધુ તપસ્વી રતિલાલજી મહારાજ પોતાની ગૌરવગાથા મૂકી ગયા છે.
જામનગર ભેડા ધર્મશાળામાં સંતો ઊતર્યા હતા. એ વખતે કચ્છમાં જવાની કોઈ રેલવેવ્યવસ્થા ન હતી. જેથી હજારો કચ્છી ભાઈ-બહેનો મુંબઈથી જામનગર આવી દરિયારસ્તે બોટમાં બેસી કચ્છ જતાં. આ આખી ધર્મશાળા કચ્છીઓની ભેડા ધર્મશાળા તરીકે એ જાણીતી હતી.
એ વખતે ડૉ. મહેતાસાહેબ જામનગરના સુપ્રસિદ્ધ રાજમાન્ય દાક્તર હતા. એ સમયે વિશ્વનાં બે મોટાં સોલેરિયમ જાણીતાં હતાં. એક સોલેરિયમ ફ્રાંસમાં સ્થપાયેલું હતું અને બીજું જામનગરમાં હતું. આ સોલેરિયમ સ્થાપવાનું શ્રેય જામનગરનાં રાણી ગુલાલકુંવરબા તથા ડૉ. મહેતાને ફાળે જાય છે. ડૉ. મહેતા કુશળ મેડિકલ ડૉક્ટર હતા પણ તે સાથે આયુર્વેદના પણ એટલા જ પારંગત મહાન વિદ્વાન હતા. સોલેરિયમ ઉપરાંત તેમણે જામનગરનું પ્રસિદ્ધ આયુર્વેદિક સંસ્થાન સ્થાપ્યું હતું. તેનું નિર્માણ એટલું વ્યવસ્થિત અને સુંદર રીતે કર્યું હતું કે તેનો નમૂનો વિશ્વમાં મળવો મુશ્કેલ છે.
મહેતાસાહેબ જૈન સંતો પ્રત્યે પણ ઊંડી ભક્તિ ધરાવતા હતા. તેમનાં પત્ની પણ એવાં જ ધર્મશીલ, ભક્તિપ્રધાન અને સમજદાર શ્રાવિકા હતાં. જ્યાં ગુરુદેવ ઊતર્યા હતા તેમની પાસે જ મહેતાસાહેબનો બંગલો હતો. તેઓ સંતોની બધી આવશ્યકતાનું ધ્યાન રાખતા. મહેતાસાહેબનું વજન મુશ્કેલથી પાંત્રીસ કિલો હશે, પરંતુ મસ્તિષ્ક જાણે હજારો કિલોનું હતું. જેટલા કોમળ હતા એટલા જ કડક પણ હતા. તેમની પાસેથી ઘણું શીખવાનું મળ્યું.
રચ્યો નવીન ઇતિહાસ D 75
