________________
|
બૌદ્ધો માને છે કે ઘણી તપસ્યા પછી ભગવાન બુદ્ધને થયું કે તપસ્યા વ્યર્થ છે. પરંતુ આ લોકો ભૂલી જાય છે કે તપશ્ચર્યા કરવી એ વ્યર્થ નથી. તપશ્ચર્યા કર્યા પછી જ ભગવાન બુદ્ધને જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું છે. તપસ્યાને અંતે જ તેમને ચાર આર્ય મહાસત્ય ઉપલબ્ધ થયા હતા. જીવદયાનો અને અહિંસાનો સંદેશ લઈ બૌદ્ધ ધર્મ વિશ્વમાં ફેલાયો. પરંતુ ત્યાંની પ્રજાને નિરામિષ કરવાની ઝુંબેશ ઠંડી પડી ગઈ અને જે મિશન લઈને સંતો ત્યાં ગયા હતા તેઓ સ્વયં માંસાહારના કુંડમાં સ્નાન કરવા લાગ્યા. કરુણાના સાગર ભગવાન બુદ્ધની કરુણા માનવજાતિ પૂરતી જ સીમિત રહી ગઈ. પશુપક્ષી અને પ્રકૃતિના ખોળે ખેલનારા, મનુષ્યજાતિના મહાન ઉપકારી એવા પશુજગતનાં પ્રાણીઓનો સંહાર રોકવા માટે ભગવાન મહાવીરની અહિંસાની જેમ કરુણાસાગરની અહિંસા વ્યાપક ન બનતાં માનવીય સીમા સુધી સીમિત રહી ગઈ. સનાતન ધર્મનું મહાન કેન્દ્ર હોવાથી કાશી પ્રત્યે સાચા અને સારા બ્રાહ્મણો, વિદ્વાનો તથા સંતોને જેમ આકર્ષણ છે તેમ આ દૂષિત પ્રવૃત્તિવાળા સાધુવેશધારીઓનું પણ વારાણસી એક મોટું
સંત વિનોબાજી લખે છે કે જૈન સમાજ પ્રચારપ્રધાન નથી, પણ આચારપ્રધાન છે. આચાર ખોઈને પ્રચાર કરવો તે ખોટનું કામ છે. પ્રચાર ખોઈને પણ આચાર જાળવી રાખવો તે સ્થિતિસ્થાપકતાનો ગુણ હોવાથી તેઓ લાંબા કાળ સુધી જનસમૂહની સેવા કરી શકે છે. ધર્મના નામે તીર્થોમાં મૂળ જમાવીને બેઠેલા પંડાઓ કેટલી હદે નીચે સુધી જઈ, કુકર્મ કરી શકે
[]
ધર્મને નામે કેટલું વિપરીત બની શકે છે ! ધર્મમાં પણ કેવા વિકાર આવી શકે છે ! જે ધર્મ માનવજાતિની રક્ષા માટે પૃથ્વી તટ ઉપર આવ્યો હતો તે માનવહત્યા, ફૂડ-કપટ અને કાવતરાંનું નિમિત્ત બની, કેટલો ભયંકર અને વિકટ થઈ ગયો છે તેની નોંધ લેવાની છે. ‘સહસા વિદ્યધીત કૃતંકર્મ પરમાપદાષ્પદમ.” અર્થાત્ વગર વિચાર્યું જલ્દીથી ભરેલું પગલું મહાવિપત્તિનું ઘર થાય છે. એ સમયના શિક્ષકોની અપેક્ષાઓ પણ કેટલી અલ્પ માત્રામાં હતી! કેટલા સંતોષ સાથે જીવનયાપન કરી રહ્યા હતા! મનુષ્યની કલ્પનાનાં ચક્રો ગતિમાન થઈ રહ્યાં હોય છે ત્યારે સમયચક્ર જુદી દિશામાં ફરતું હોય છે. કાળબળ પોતાનો કાર્યક્રમ ગોઠવી રહ્યો હોય છે, જે અકળ છે. કાળ પોતાની રીતે, ગુપ્ત રીતે, ઘટનાઓને ઘડે છે, જે સર્વથા અજ્ઞાત હોય છે અને ફક્ત સંયોગો પરિપક્વ થાય છે ત્યારે જ પોતાની યોજનાનો અણસાર આપે છે. સ્થળ અને કાળ જન્મને પ્રભાવિત કરી શકે છે. બે તટને જોડનાર પુલ મનુષ્યને ઉપદેશ આપી જાય છે કે જો બન્ને પક્ષો વચ્ચે પ્રેમનો સેતુ બંધાય તો મતભેદ અને ક્લેશ મટી, જનતામાં સામંજસ્ય પેદા થાય. આ સિદ્ધાંતને સાચી રીતે સ્વીકારવામાં આવે તો વિશ્વયુદ્ધ પણ ટળી શકે.
સાધુતાનું શિખર અને માનવતાની મહેંક 3 472
