________________
ખેતરને બદલે ખાણ :
મુનિરાજોએ બંગાળના ખેતીપ્રધાન ગ્રામીણ વિસ્તારમાં વિચરણ કરી, બંગાળ - બિહારના કોલસાની ખાણના પટ્ટા તરફ વિહાર કર્યો. આ વિસ્તારમાં કોલસાની ખાણો ચારે તરફ પથરાયેલી છે. હવે ચારે તરફ ખેતરને બદલે કોલસાની ખાણો નજરમાં આવતી હતી.
શિવરીથી રાણીગંજ લગભગ ૪૦ માઈલ દૂર હતું. મુનિવરો બે દિવસ પછી રાણીગંજ પધાર્યા. ત્યાં મારવાડી ધર્મશાળામાં નિવાસ કર્યો. અહીં ગોપાલજીભાઈ પતીરા તથા ન્યાલચંદભાઈ મહેતા પરિવારો સુખીસંપન્ન હતા. બંને પરિવારમાં પુત્રોની સંખ્યા સારી હોવાથી ઘેઘૂર વડલો બન્યો હતો.
રાણીગંજના મારવાડીભાઈઓ મોટા વેપારી હતા. તેઓ રાણીગંજની શોભામાં વૃદ્ધિ કરતા હતા. તેઓએ પણ ગુરુદેવોની ભક્તિમાં કચાશ ન રાખી. ધર્મશાળામાં જાહેર પ્રવચનો ગોઠવવામાં આવ્યાં. મારવાડી સમાજને પણ ભક્તિનો રંગ લાગ્યો. ત્યાં ત્રણ દિવસનો મુકામ થયો.
રાણીગંજ, આસનસોલ, નિયામતપુર, સિતરામપુર, બર્નપુર અને બારાકર (બિહાર-હવેના ઝારખંડની સરહદ) સુધીના વિસ્તારમાં બંગાળની મોટી કોલિયારીઓ આવેલી છે. આ વિસ્તાર ગ્રામીણ બંગાળથી છૂટો પડી જાય છે. અહીંથી આગળ ધનબાદ, ઝરિયા અને બોકારો સુધી સળંગ ખાણ અને ઉદ્યોગનો મોટો પટ્ટો છે. અહીંનાં દરેક નાનાંમોટાં ગામ અને કેંદ્રમાં ગુજરાતી અને મારવાડીઓ વસી ગયા છે. તેમાં જૈનભાઈઓનાં પણ છૂટાંછવાયાં ઘર છે. શ્રી જયંતમુનિજીના આ વિસ્તારમાં વિચરણથી જૈન સંસ્કૃતિને નવું જીવન મળ્યું છે અને તે માટે જૈનો જયંતમુનિજીનો ઉપકાર હજુ સુધી યાદ કરે છે.
ઝરિયાના જૈન શ્રાવક હરચન્દમલજી જૈનની પણ એક મોટી કોલિયારી રાણીગંજ અને આસનસોલની વચ્ચે હતી. જયંતમુનિજી રાણીગંજથી આસનસોલ આવ્યા ત્યારે આ કોલિયારી પર થોડો સમય રોકાયા હતા. જૈન સાહેબના મૅનેજરે સારી આગતા-સ્વાગતા કરી હતી.
આસનસોલ મુનિઓનું પદાર્પણ થયું ત્યારે હજી આસનસોલમાં જૈન ઉપાશ્રયનું નિર્માણ થયું ન હતું. પૂજ્ય તપસ્વી મહારાજ જ્યાં જ્યાં જતા ત્યાં ત્યાં જૈન ભવન નિર્માણ કરવાની પ્રેરણા આપતા. આસનસોલ સંઘ નાનો હતો પણ ઉત્સાહ ઘણો હતો. આસનસોલની આસપાસ ઘણી કોલિયારીઓ છે. ત્યાંના નાનામોટા ગામમાં ઓછાવધતા જૈનોનાં ઘર વસેલાં છે.
આટલા લાંબા વિહારમાં મુનિજીએ આસનસોલ એક એવું ગામ જોયું કે જ્યાં કરોડોનો વેપાર વાણિયા નહીં પણ બ્રાહ્મણના હાથમાં છે. આસનસોલના ગુજરાતી બ્રાહ્મણ પરિવાર સંસ્કારી, ધર્મપ્રેમી, મોટા પાયે વેપાર કરનાર અને સુખી-સંપન્ન હતા. ત્યાંનો વેપાર પંડિત બ્રધર્સ, વ્યાસ પરિવાર, એન. પી. વ્યાસ વગેરેના હાથમાં હતો. એ વખતે શ્રી વર્ધમાનભાઈ જૈન સંઘના વડીલ
સાધુતાનું શિખર અને માનવતાની મહેંક 1 300
