________________
હાંડી ઉપરાઉપર ચડાવવામાં આવે છે અને સાતે હાંડીમાં એકસાથે ચાવલ રંધાય છે. જુઓ પ્રકૃતિની દેન! બધા ભાત એકસરખા, એકસાથે રંધાઈ જાય છે. મોટા વિશાળ થાળામાં કડછાથી ભાત ઢાળવામાં આવે છે. ત્યારબાદ નાનાંમોટાં માટીનાં લોટકાઓમાં ભાત ભરીને યાત્રાળુને આપવામાં આવે છે. એ જ રીતે પંક્તિમાં બેઠેલો હજારો માણસોને એકસાથે ભાત-દાળ પીરસાય છે. દિવસમાં સોળ કલાક સુધી આ યંત્ર ચાલુ રહે છે. ભાત પણ એટલા સ્વાદિષ્ટ હોય છે કે જમવામાં અમૃત જેવા લાગે છે.
ગૌરાંગ મહાપ્રભુ અહીં પધાર્યા ત્યારે જગન્નાથજીએ દર્શન આપવામાં મોડું કર્યું. ગૌરાંગ મહાપ્રભુએ ત્યારે ભક્તિના આવેશમાં બંને હાથના પંજા જમીન પર એટલા જોરથી માર્યા કે દશે દશ નખ નિકળી ગયા. લોહીની ધારા વહી અને જગન્નાથ તત્ક્ષણ પ્રગટ થઈ ગૌરાંગ મહાપ્રભુને ભેટી પડ્યા. તેમના નખ ફરીથી સોનાના નખ બની ગયા! અહર્નિશ મંદિરમાં પંડિતો વેદ-મંત્રોના ઉચ્ચારણ સાથે પૂજાપાઠ ચાલુ રાખે છે.
મુનીશ્વરોએ પુરીનાં દર્શન કરવા માટે જ્યારે પ્રવેશ કર્યો ત્યારે જાણવા મળ્યું કે જગન્નાથપુરીના મુખ્ય દ્વારની દીવાલ પર ભગવાન જિનેશ્વરની પણ એક નાની મૂર્તિ રાખવામાં આવી છે.
કહેવાય છે કે ખરેખર આ જગન્નાથજીનું મંદિર કોઈ કાળમાં જૈન મંદિર હતું. જિનેશ્વર ભગવાની મૂર્તિ રૂપાંતર કરી અહીં સ્થાપી દેવામાં આવી હતી. આજે જગન્નાથજીની આ મૂર્તિ ઉપર લાકડાનો ખોલ ચઢેલ છે. આખી મૂર્તિ ખોલમાં ઢંકાયેલી રહે છે. બાર વરસે એક વખત લાકડાની ખોલ બદલવામાં આવે છે.
દંતકથા એવી હતી કે જે કારીગર આ ખોલ બદલતો તેના પ્રાણ હરી લેવામાં આવતા. જે હોય તે સત્ય તો કેવળીગમ્ય છે. પરંતુ જેનો એમ માને છે કે આ મૂર્તિ જિનેન્દ્ર ભગવાનની છે અને આ રીતે તેને છુપાવીને રાખવામાં આવી છે.
જગન્નાથપુરીના મંદિરમાં હિંદુને છોડી બીજી સંસ્કૃતિના માણસોને પ્રવેશ કરવા દેવામાં આવતો નથી. ઇંદિરા ગાંધીએ પારસી સાથે લગ્ન કર્યાં હતાં એટલે તેમને પણ બહારથી દર્શન કરવા પડ્યાં હતાં. આમ કેટલાક ચૂસ્ત નિયમો અત્યાર સુધી જળવાઈ રહ્યા છે. વાઇસરૉય આવ્યા ત્યારે તેમણે પણ બહારથી નમસ્કાર કર્યા હતા. અંગ્રેજોની વિશેષતા એ હતી કે તેઓએ ક્યારેય પણ જબરદસ્તી કે સત્તાના બળે મંદિરમાં પ્રવેશ કર્યો ન હતો. કલાની વિચિત્ર પરંપરા :
કલિંગમાં આજે વર્ષોથી કળાના ક્ષેત્રમાં મંદિરો ઉપર ભોગાત્મક, અશ્લીલતાથી ભરપૂર શિલ્પકળા ચાલી આવે છે. જગન્નાથપુરીના મંદિર ઉપર પણ બાહ્યભાગમાં આ પ્રકારના ભોગાત્મક શિલ્પ કોતરેલાં છે. એ જ રીતે કોનાર્કનાં મંદિરો ઉપર આવાં અસંખ્ય અશ્લીલ ચિત્રો છે. એક પરિવારના
સાધુતાનું શિખર અને માનવતાની મહેંક 3 332
