________________
કહ્યું, “જ્યોં કી ત્યોં ધર દીની ચદરિયા કબીરની આ પંક્તિઓને મહાત્માજીએ અક્ષરશઃ સાર્થક કરી છે. ખરેખર, ઈશ્વર પાસેથી મેળવેલું આ શરીર નિર્ભયતાપૂર્વક પ્રભુને પુનઃ સોંપી દીધું છે.” મહાપ્રસ્થાનની વેળા :
૪૧મા દિવસ પછી શરીર ઘણું દુર્બળ થઈ ગયું હતું. સાધારણ રીતે શરીર દુર્બળ થતાં ઇન્દ્રિયો પણ નિર્બળ થઈ જતી હોય છે. તપસ્વીજી મહારાજની વાણી મંદ થઈ ગઈ હતી, પણ આંખોનું તેજ એવું જ હતું. રાત્રે જ્યારે આંખો ખોલતા ત્યારે તે હીરાની જેમ ચમકતી હતી. કાનની તીવ્રતા પણ વધી ગઈ હતી. ૪૨મા ઉપવાસે તેઓ સંપૂર્ણ સ્થિર થઈ ગયા. હવે મૌન અને શાંતિનો જ આદેશ હતો. હવે કોઈના પરિચયમાં પણ રુચિ રહી ન હતી.
છેલ્લા ચાર દિવસ શરીરથી ભિન્ન આત્મજ્ઞાનની સમાધિ લાગી ગઈ હતી. ૪રમા ઉપવાસની રાત્રે ત્રણ વાગ્યે તેમણે જયંતમુનિની હથેળી ઉપર લખ્યું, ‘હવે મને અશાતાનો ઉદય થશે. પણ ગભરાશો નહીં. જોકે તેમણે ઘણા દિવસો પહેલાં જ સાવચેત કર્યા હતા, “મને મારણાંતિક વ્યાધિ આવશે. આયુષ્યનું બળ પ્રબળ છે એટલે શરીર પર પોતાનો પ્રભાવ બતાવશે.”
છેલ્લા બે દિવસોમાં નાનીમોટી અસાતા શરૂ થઈ હતી. બગલમાં શુળ અને હરસની વ્યાધિ શરૂ થઈ હતી. જીભમાં છાલા પડ્યા હતા. ગળું સુકાઈ રહ્યું હતું. આટલી શારીરિક વ્યાધિ હોવા છતાં મન ઘણું જ સ્વસ્થ હતું.
૪૪મા ઉપવાસના દિવસે હરસની તકલીફ ઘણી વધી ગઈ હતી. તે રાત્રી દેહ અને પ્રાણને જુદા કરનારી અંતિમ રાત્રિ હતી. તે રાત્રિના અંતિમ ચોઘડિયે, વહેલી પરોઢે, ચાર વાગ્યે, દેહત્યાગના ૬ કલાક પૂર્વે, તેમણે પોતાના હાથે, પેન્સિલથી વાંકાચૂંકા અક્ષરોમાં છેલ્લો સંદેશો લખ્યો, ‘દુઃખ તે કર્મનો ઉદય છે. અનુકૂળતા નથી. તમારો કોઈ દોષ નથી.”
તપસ્વીજી મહારાજને આ નશ્વર દેહત્યાગ માટે છ કલાક બાકી હતા. આ મહાતપની પૂર્ણાહુતિ નજીક આવી રહી હતી. ૮૪ વર્ષની ઉમરે, ૪પ દિવસના ઉપવાસનું ઘોર તપ ચરમાન્તને સ્પર્શ કરી રહ્યું હતું. અસાતા ધીરે ધીરે શાંત થઈ રહી હતી. શરીર સ્થિર થઈ ગયું હતું, પણ ચેતના સતેજ હતી. આ આત્મા કસોટી ઉપર કસાઈને શુદ્ધ સોના જેવો ચમકી રહ્યો હતો. મહારાજશ્રી જ્યોતિમાં મળવાની તૈયારી કરી ચૂક્યા હતા.
તપસ્વીજી મહારાજનું મસ્તક ઉચ્ચાસને હતું. તેઓ શય્યાના મધ્યભાગમાં સ્વતઃ વ્યવસ્થિત હતા. જયંતમુનિ એકદમ નિકટ હતા. પંડિત રોશનલાલજી અને નિરંજનજી જૈન તેમના પગ પાસે બેઠા હતા. લલિતાબાઈ મહાસતીજી લોન્ગસ્સનો પાઠ બોલી રહ્યાં હતાં ત્યારે તપસ્વીજીના હાથ આપોઆપ જોડાઈ ગયા હતા. જેમ જેમ તીર્થંકરદેવોની સ્તુતિ આગળ વધી રહી હતી તેમ
સાધુતાનું શિખર અને માનવતાની મહેંક 3 414
