________________
હતી. તેમની ઘાસની શય્યાને વ્યવસ્થિત કરવાની વિનંતીને પણ ટાળતા હતા. ૩૭માં ઉપવાસે એક અદ્ભુત ઘટના બની.
કોઈની જરા પણ મદદ વગર તપસ્વીજી મહારાજ એક સપાટામાં બેઠા થઈ ગયા. પદ્માસન લગાવી, બિછાનાને એક છેડે આરૂઢ થઈ, તેમણે કહ્યું, “પછીથી કોઈ ફેરફાર ન કરવા પડે એ રીતે અત્યારે બિછાનાને વ્યવસ્થિત કરી લો. એટલો સમય હું પદ્માસનમાં ધ્યાનમાં બેઠો છું.”
શરીર એટલું અશક્ત હતું કે જ્યાં પોતાની મેળે પડખું પણ ફેરવી શકતા ન હતા ત્યાં તેમણે અદ્ભુત પરાક્રમ બતાવી બધાને આશ્ચર્યથી દિમૂઢ કરી દીધા. તેઓ લગભગ ૨૦ મિનિટ સુધી શાંત યોગમુદ્રામાં બિરાજમાન રહ્યા. શ્રી જયંતમુનિએ થોડી મિનિટોમાં તેમની ઘાસની શયાને વ્યવસ્થિત કરી લીધી.
એ જ દિવસે રાત્રે વિદ્વાન પંડિત રોશનલાલજીએ તપસ્વીજી મહારાજ ઉપર એક કાવ્યરચના કરીને તેમને સંભળાવી. તપસ્વી મહારાજને ૩૭મો ઉપવાસ હતો, પણ મન અને ચિત્ત કેટલાં જાગ્રત હતાં તેનો ખ્યાલ આપણને તેમણે પંડિત રોશનલાલજીને આપેલા પ્રતિભાવમાંથી મળે છે.
હજી કસોટી મોટી છે. કસોટીથી પાર ઊતરી ગયા પછી જ આવી રચના (કવિતા) શોભે. હું કસોટીમાં ઊભો છું. કસોટી માટેની લડાઈમાં ઊભો છું. પણ મને જરા પણ ભય નથી. જે શરીરને છોડવું છે તે ઊંધી શક્તિ બતાવી રહ્યું છે એમ મને લાગી રહ્યું છે.”
કેટલો આત્મવિશ્વાસ! કેટલી સહજતાથી કર્મની સત્તાનો સ્વીકાર! તેમના ઉત્તરમાં જણાઈ આવે છે કે શરીર દુર્બળ થયું છે, પણ આત્માની શક્તિ અક્ષીણ છે. તેમણે લેશ માત્ર પ્રમાદ કે આત્મછલનાને પ્રવેશવા દીધાં નથી.
કફનો જે થોડોઘણો પ્રભાવ હતો તે ૪૦મા દિવસથી અંદર સમાઈ ગયો. જ્યારે જ્યારે ઉધરસ આવતી ત્યારે શરીર હલી ઊઠતું હતું, પણ તેમણે ક્યારે પણ વમન કર્યું નહીં, તેમજ મનને જરા પણ વિચલિત થવા દીધું નહીં. આટલી વિષમ પરિસ્થિતિમાં પણ તેમણે દઢ મનોબળ અને સ્થિરતા જાળવી રાખ્યાં હતાં.
૪૧મે દિવસે સંત વિનોબાજી ઉદયગિરિની તળેટીએ તપસ્વીજીનાં દર્શન કરવા પધાર્યા. તેમણે કહ્યું, “રાજગિર આવતાં જ સૌથી પહેલાં આપની પાસે આવ્યો છું. બીજાં કામ પછી થશે.” આટલું કહીને તેમણે તપસ્વીજી મહારાજને ચરણે શીશ નમાવ્યું. વિનોબાજીએ થોડું પાણી ગ્રહણ કરવાની વિનંતી કરી. તપસ્વીજી મહારાજે પણ પ્રેમપૂર્વક કહ્યું, “હવે ખાવાપીવાની વાતનો અવસર વીતી ગયો છે.” વિનોબાજીએ થોડી વાર મૌન રાખીને પોતાની શ્રદ્ધા વ્યક્ત કરી. એ જ રાત્રે લોકનાયક જયપ્રકાશ નારાયણ તેમની પત્ની સાથે પધાર્યા. તેમણે સાતા પૂળ્યા પછી
ઉદયગિરિની પાવન છાયામાં મહાપ્રસ્થાન B 413
