________________
વ્યવસ્થા હતી જ નહીં. વીજળી, રસ્તા અને વાહનવ્યવહારનું માળખું નહીંવતું હતું. તે લોકો અત્યંત ગરીબી સાથે પછાત અવસ્થામાં જીવી રહ્યા હતા. તેમની આર્થિક સ્થિતિ પણ ઘણી ખરાબ હતી. જંગલોની અને ખાણોની ઊપજ ઠેકેદારોના હાથમાં હતી. આદિવાસીઓ ખાણમાં અને જંગલોમાં મજૂરીનું કામ કરતા, પરંતુ તેમને યોગ્ય મહેનતાણું મળતું નહીં. તેઓ ઠેકેદારોના શોષણના ભોગ બનતા હતા.
૧૯૬૦ના સમયમાં દેશમાં જે ઔદ્યોગિકીકરણ અને સુધારા થઈ રહ્યાં હતાં તેનો સ્પર્શ માત્ર પણ આદિવાસીઓને થયો ન હતો. સૌથી વધુ દુઃખ અને નવાઈની વાત એ છે કે સમગ્ર ભારતમાં ઝારખંડ (એ સમયનું છો ! નાગપુર) ખનિજ સંપત્તિમાં સૌથી વધુ સમૃદ્ધ છે. તેની ખનિજ સંપત્તિને કારણે તે વિસ્તારમાં કોલિયારીઓ, અબરખ અને લોઢાની ખાણોનો ઝડપથી વિકાસ થયો. પરંતુ તેનો લાભ અન્ય પ્રદેશોના ઉદ્યોગપતિઓને મળતો હતો. કેળવાયેલા મજૂરો પણ બહારથી આવતા હતા. આ રીતે ભારતની વિકાસયાત્રાથી તેઓ સર્વથા વંચિત રહી ગયા હતા.
આદિવાસીઓની પરિસ્થિતિ જોઈને શ્રી જયંતમુનિનું હૃદય દ્રવી જતું હતું. આદિવાસીઓના ઉદ્ધારની કોઈ શક્યતા કે માર્ગ તેમને દેખાતાં ન હતાં.
આવી અંધકારમય પરિસ્થિતિમાં આદિવાસીઓ માટે આશાનું જો કોઈ કિરણ હોય તો તે ક્રિશ્ચિયન મિશનરીઓ હતા! આદિવાસી વિસ્તારમાં જે કંઈ સ્કૂલ, હૉસ્પિટલ કે પ્રાથમિક સગવડતાઓ હતી તે બધી જ આ ક્રિશ્ચિયન મિશનરીઓ ચલાવતા હતા. એ સમયે રાંચીની આસપાસના સંકડો માઈલ સુધી અંદરનાં જંગલોમાં આ ક્રિશ્ચિયન સેવાભાવીઓ પહોંચી ગયા હતા. સાથેસાથે આદિવાસીઓનું મોટા પ્રમાણમાં ધર્મપરિવર્તન પણ થઈ રહ્યું હતું. તેની સરખામણીમાં હિંદુ સમાજ તરફથી આદિવાસીઓના વિકાસ માટે કે તેમને મુખ્ય ધારામાં સમાવી લેવા માટે કોઈ જ પ્રયાસ થતા ન હતા. ઝારખંડની બહારથી આવેલ ઉજળિયાત હિંદુ કોમે આદિવાસીઓના શોષણ સિવાય કંઈ જ કર્યું નથી. ખ્રિસ્તી સાથ્વીની સેવાભાવના :
એક વાર શ્રી જયંતમુનિ પલામ જિલ્લામાંથી પસાર થઈ રહ્યા હતા. તેઓ જંગલ પાર કરી થોડા ખુલ્લા વિસ્તારમાં પ્રવેશ્યા. આસપાસ નાની પહાડીઓ હતી અને સપાટ ભૂમિમાં થોડાં છૂટાંછવાયા ખેતરો હતાં. પાસે એક નાની નદીનો સુકાયેલો પટ હતો. ભર ઉનાળાનો સમય હતો એટલે ખેતરો વણખેડાયેલાં પડ્યાં હતાં. નદીમાં પાણી જરા પણ હતું નહીં. તેની રેતી અને કાળમીંઢ ખડકો તડકામાં તપી રહ્યાં હતાં. દૂર સુધી વેરાન અને ઉજ્જડ હતું. માણસ તો દૂર રહ્યા, દૂર સુધી કોઈ ચકલું પણ ફરકતું દેખાતું ન હતું.
આવા ધોમ તડકામાં કાચી-પાકી સડક ઉપરથી મુનિરાજો આગળ વધી રહ્યા હતા. એવામાં
પીડ પરાઈ જાણે રે 395
