________________
૧૪
પ્રબુદ્ધ જીવન : ગાંધી સ્મૃતિ ચિંતન વિશેષાંક
જાન્યુઆરી, ૨૦૧૩
શાશ્વત ગાંધીકથા-સાર
Hડૉ. યોગેન્દ્ર પારેખ
[કવયિત્રી સુશીલાબેન ચીમનલાલ ઝવેરીના સ્મરણાર્થે શ્રી પુષ્પસેન ચીમનલાલ ઝવેરી પરિવાર દ્વારા શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના ઉપક્રમે પ્રેમપુરી આશ્રમ-બાબુલનાથ, મુંબઈ મુકામે તા. ૨, ૩, ૪ ઑક્ટોબર-૨૦૧૨ના ત્રિ-દિવસીય શાશ્વત ગાંધીકથાની સાર સામગ્રી અત્રે રજૂ કરેલ છે. આ ત્રિદિવસીય કથાની સી. ડી. સંસ્થા પાસે ઉપલબ્ધ છે. જિજ્ઞાસુઓ સંસ્થા પાસેથી એ મંગાવી શકે છે.]
પ્રથમ દિવસ : ૨ ઑક્ટોબર, ૨૦૧૨
મહાવીર. બુદ્ધ, મહાવીર અને ઈસુની કરૂણાનો વારસદાર. આપણે ગાંધીજીનું જીવન-ઘડતર
ગાંધીકથા’ને ‘શાશ્વત’ વિશેષણ કાંઈક જુદું કે વિશિષ્ટ કરવાની ગાંધી જન્મદિને પ્રથમ “શાશ્વત ગાંધી કથા'નો આરંભ થાય છે તે ભાવનાથી નથી લગાડ્યું પણ ગાંધીકથા પરંપરાને જીવંત રાખવાના, આનંદ અને ધન્યતાનો અહેસાસ કરાવે છે. કથાનો પ્રારંભ, આ કથાના શાશ્વત રાખવાના વિનમ્ર પ્રયાસનો આ પ્રારંભ છે. ગાંધીજન્મ પછી મહાનાયક મહાત્મા ગાંધીને વંદન કરીને કરું છું. મારા બીજા વંદન છે- બરાબર સો વર્ષે જન્મેલો નવી પેઢીનો પ્રતિનિધિ ગાંધીની વાત લઈને ‘ગાંધી કથા' પ્રવૃત્તિનો પ્રારંભ કરનાર પૂ. નારાયણભાઈ દેસાઈને અને આપની સમક્ષ રજૂ થઈ રહ્યો છે એ વાતમાં જ તેની શાશ્વતતાનું ત્રીજા વંદન લોકાત્માને, એટલે કે સર્વ શ્રોતાજનોને જેમની અંદર મોહન અનુસંધાન-પ્રમાણ જોઈ શકાય છે. જુદા જુદા સ્વરૂપે બિરાજમાન છે.
પોરબંદરમાં જન્મ. દીવાનનો દીકરો. ચાર ભાઈ-બહેનમાં સહુથી શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ તદ્દન બિનસાંપ્રદાયિક અભિગમથી પર્યુષણ નાના. ભણતરમાં સાધારણ. “શ્રવણ પિતૃભક્તિ' અને “સત્યવાદી વ્યાખ્યાનમાળાનું આયોજન કરવાની સાથે દર વર્ષે એક સેવાનિષ્ઠ સંસ્થા હરિશ્ચંદ્ર'ના સંપર્કમાં આવેલી બાળચેતના સત્ય, સેવા અને અહિંસાના માટે માતબર રકમનું ફંડ એકઠું કરી
પાઠ શીખે છે. શ્રવણની જેમ માતાઆપે છે તે સ્તુત્ય કાર્ય છે. દરેક | પ્રા. ડૉ. યોગેન્દ્ર પારેખ
પિતાની સેવા માટે સમર્પિત થયેલું ધર્મના આધ્યાત્મિક મૂલ્યોની વાત | યુવાન પ્રા. ડૉ. યોગેન્દ્ર પારેખ કચ્છ નખત્રાણાની કોલેજમાં ગુજરાતી |
ચિત્ત રાજા હરિશ્ચંદ્રએ સત્યને જૈન યુવક સંઘના મંચ પરથી થઈ શકે | સાહિત્યના પ્રાધ્યાપક છે. ૪૦ જેટલા ચિંતનાત્મક પુસ્તકો તેમજ
પ્રાધ્યાપક છે. ૪૦ જેટલા ચિંતનાત્મક પુસ્તકો તેમજ | ખાતર વેઠવા પડેલાં દુઃખો વેઠવા અને શનીય કાર્ય છે. | નિબંધો, કવિતાના સર્જક છે. અને પ્રાજ્ઞ આચાર્ય મહાપ્રજ્ઞજીના ચિંતનને] પણ તૈયાર થાય છે. કોઈપણ . ગયાયજા માણલાલ | ગુજરાતી ભાષામાં અવતરિત કરનાર, વર્તમાનપત્રોમાં વિવિધ | મનુષ્યના જીવનમાં વારસો પણ ચી. શાહ જેવા સમર્થ પુરોગામીઓ | કોલમોમાં પોતાના ગાંધી વિચારનું પ્રસારણ કરનાર, સાહિત્યનું મહત્ત્વનો ભાગ ભજવે છે. અને ડૉ. ધનવંતભાઈ ટી. શાહ જેવા | સંશોધક અને સંવર્ધક આ પ્રભાવક યુવાન વક્તાનો આદર્શ વર્તમાન | વર્તમાન સકાનીથી આ સંસ્થા | યુવા વર્ગને કથા દ્વારા ગાંધી ચિંતનની યાત્રા કરાવવાનો છે.
ખીમા ભંડારીને રાણી રૂપાળીબાના મુંબઈનું સંસ્કૃતિ-આધ્યાત્મ
ક્રોધથી બચાવવા ઓતા બાપા સાહિત્યનું શ્રદ્ધાધામ બની છે એમ કહેવામાં જરા પણ અતિશયોક્તિ (ઉત્તમચંદ ગાંધી) પોતાના ઘરમાં આશરો આપે છે. શરણે આવેલા નથી.
માટે જીવનું જોખમ વહોરવા તૈયાર થાય છે. ખીમા ભંડારીની સોંપણી આપણે ત્યાં રામકથા-કૃષ્ણકથાની પરંપરા છે. પૂ. નારાયણભાઈ ન કરે તો ઉત્તમચંદ ગાંધીનું ઘર તોપથી ઉડાવી દેવાનો રાણીનો દેસાઈએ “ગાંધીકથા” દ્વારા સહુને નવી દિશા ચીંધી છે. ગાંધીમૂલ્ય શાશ્વત હુકમ છતાં ઉત્તમચંદ ગાંધી કુટુંબના અન્ય સભ્યોની વચમાં ખજાનચીને છે. જ્યાં સુધી મનુષ્ય જીવન આ પૃથ્વી પર અસ્તિત્વ ધરાવે છે ત્યાં સુધી રાખી રક્ષણ કરે છે. રાજકોટના અંગ્રેજ પોલિટીકલ એજન્ટને જાણ જીવનમૂલ્યોની આવશ્યકતા છે. શાંતિપૂર્ણ સહઅસ્તિત્વ માટે માનવમૂલ્યોની થતાં તુરત જ મધ્યસ્થી થાય છે અને સહુનો બચાવ તથા સમાધાન સાક્ષાત પ્રતિમા સમાન મહાત્મા ગાંધી જીવન-દર્શન શાશ્વત છે, પ્રસ્તુત છે. થાય છે. આવા નેકદિલ દિવાનના કુટુંબનો આ વારસદાર દાસી રંભા કથા અવતારી પુરુષની થાય એવી સાધારણ સમજ છે. મોહનદાસ પાસેથી “રામ” નામનો મંત્ર મેળવે છે અને બાળવયે અંધારામાં ડરી ગાંધી લોકોત્તર પુરુષ હતા. લોકોથી ઈતર એવો આ જણ સમગ્ર જતો ત્યારે રામનું નામ લઈને ભય દૂર કરે છે. જીવનમાં અભયની માનવજાતિના ઇતિહાસમાં ઉમદા માનવીય ગુણોના કારણ જુદો પડે સિદ્ધિનો પ્રથમ પાઠ રંભા પાસેથી મળે છે. છે. ગાંધી જન્મદિવસને “વિશ્વ અહિંસા દિન' તરીકે વૈશ્વિક માન્યતા આત્મમંથન અને સ્વમૂલ્યાંકન સ્વભાવમાં બાળપણથી જ સહજ મળી તે આ વિશ્વ નાગરિકનું ઉચિત્ત સન્માન હતું. મહાવીર પછીનો છે. એટલે “મનુસ્મૃતિથી પ્રભાવિત થતાં નથી. પોતાની રીતે મૂલ્યાંકન
