________________
નામનો ઉલ્લેખ હોય તો ૨૨૦૦૦ વર્ષ પૂર્વે શ્રી ભગવાન ઋષભદેવ અસ્તિત્વ ધરાવતા હતા.
ભાગવત પુરાણ પ્રમાણે ભારતનું અસલનામ નાભિવર્ષ હતું. સ્વાયંભુવ મનુને પ્રિયવ્રત નામનો પુત્ર હતો. તેનો મોટો પુત્ર આગ્નીધ હતો. આ આગ્નીધ્ર સમગ્ર જંબુદ્વીપનો રાજા હતો તેણે પોતાના પુત્રોને રાજ્યના ભાગો કરીને વહેંચી આપ્યા હતા. જે ભાગો ખંડ કે વર્ષ તરીકે ઓળખાતા હતા. આગ્નપ્રીએ પોતાના પુત્ર નાભિને ભાગે જે વિસ્તાર આપેલ તે નાભિવર્ષ કહેવાતો. ઋષભ આ નાભિના પુત્ર હતા. નાભિઅજ તરીકે પણ ઓળખાતા હોવાથી તેમને મળેલ વિસ્તારને અજનાભવર્ષ પણ કહેવામાં આવતું. ત્યાર પછી ઋષભના પુત્ર ભરત થયા, જેના નામ પરથી આ દેશ ભારતવર્ષ તરીકે ઓળખાવા લાગ્યું.
જૈનોના ૨૪મા તીર્થકરો પૈકી ૨૨મા તીર્થંકર શ્રી નેમીનાથ, ૨૩મા તીર્થકર શ્રી પાર્શ્વનાથ અને છેલ્લા તીર્થકર ભગવાન મહાવીર સ્વામી. આ મહાવીર સ્વામીએ જૈન ધર્મના પુનરૂત્થાનનું ભગીરથ કાર્ય કર્યું. ઈ.સ. પૂર્વે પર૭ (અન્ય ગણત્રીએ ઈ.સ. પૂર્વે ૪૬૭)માં નિર્વાણ પામ્યા. તેમના નિર્વાણ પછી તેમના શિષ્યોએ જૈન ધર્મના વ્યાપક પ્રચાર અને પ્રસારનું કાર્ય ઉપાડી લીધું. જેના કારણે આ ધર્મ વિશ્વના એક જીવંત ધર્મ તરીકે વૈશ્વિક સ્તરે આજે પણ અહિંસા અને વિશ્વશાંતિની દિશામાં મૈત્રીભાવના પવિત્ર ઝરણાને વહાવી રહ્યું છે.
કચ્છની ધરતી પર આ પૂનિત પ્રવાહ ક્યારથી પ્રવાહિત થયો અને લોકસમૂહે એને કઈ રીતે સત્કારી આત્મસાત કર્યો તેની ક્રમબદ્ધ કથા ડૉ. નીતાબેન ઠાકરે તેમના આ પુસ્તક “કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ - એક દૃષ્ટિપાત” દ્વારા કહે છે. રતિલાલ દીપચંદ દેસાઈ કૃત ‘શ્રી ભદ્રેશ્વર વસઈ મહાતીર્થમાં દર્શાવેલા વિક્રમ સંવત ૧૯૩૯ના એક શિલાલેખમાં ભદ્રેશ્વરનું મંદિર ક્યારે અને કોણે બંધાવ્યું તેની વિગતો દર્શાવવામાં આવેલ છે. આ શિલાલેખના ઉલ્લેખ મુજબ કચ્છ દેશમાં ભદ્રાવતી નામની એક નગરી હતી. તેમાં મહાન ઋષિવાન દેવચંદ નામના શ્રાવકે લાખોના લેખે દ્રવ્ય ખર્ચીને વીર નિર્વાણ સંવત ૨૩માં એક દેરાસર બંધાવ્યું હતું. આ ઉલ્લેખના આધારે કહી શકાય કે મહાવીર સ્વામીના સમયે કચ્છમાં જૈન ધર્મ પ્રર્વતતો હતો.
- કચ્છ વિશે સંસ્કૃત ભાષામાં રચાયેલા એક સુંદર શ્લોકનો ઉલ્લેખ રામજી ઠાકરશી દેઢિયાએ તેમના પુસ્તક “સંત પરમ હિતકારી’માં કરે છે કે,
