________________
ધર્મોને શંભુમેળે થયેલે જ આપણે જોઈએ છીએ. જેથી સત્ય રાહ પર આવવાને બદલે જનતા વધારેને વધારે પ્રમાણમાં કાંટાળે કર્મમાર્ગને પ્રયાસ કરી રહી છે. જે મહાપુરૂષે ઈન્દ્રિય ગમ્યતાથી વધારે ઊંચા પ્રકારના જ્ઞાનને મેળવી શક્યા છે તેજ ધર્મ સંબંધમાં નિશ્ચય જાહેર કરે છે. જેણે એવું જ્ઞાન નથી મેળવ્યું તે આત્મા આ સંબંધમાં બેશક આંધળોભીંત જેવો છે.
આપણે ધર્મની ક્રિયાઓ કરીએ, ધર્મ સાંભળીએ; ધર્મસભાઓ ભરીએ, પરિષદ ભરીએ, અનેક ઉત્સવ કરીએ પણ ધર્મતત્વને શુદ્ધ સ્વરૂપમાં જ્યાં સુધી ન જાણી શકીએ ત્યાં સુધી એ સઘળી પ્રવૃત્તિ નિષ્ફળ જ છે. હવે વિચાર કરો કે ધર્મનું આવું મુશ્કેલ તત્વ તે શી રીતે જાણી શકીએ? તે જાણવાની શી જરૂર? કેઈ પણ મનુષ્ય ધર્મને નામે જે કંઈ પ્રવૃત્તિ કરે, તેને આપણે પણ ધર્મ માની, તે અંગે સૂમપણે ઉંડા ઉતર્યા વિના આપણે પણ જોડાઈ જઈએ તે શું વળે? ગમે તેમ પણ કહેવાય તે છે ધમ; પછી તે અંગે વધુ વિચારવાની શી જરૂર ?
પરંતુ આવી માન્યતા સેવવી તે મૂર્ખાઈ છે. જગતમાં સામાન્ય કાર્યો માટે પણ બહુ દીર્ઘદ્રષ્ટિથી વિચારણા કરી, તેનાથી થર્ત લોભલાભને ખ્યાલ લાર્વી પછી પ્રવૃત્તિ થાય છે. તે પછી ધર્મ જેવા મહાન કાર્ય માટે ઉપેક્ષા સેવવી એ વ્યાજબી કેમ ગણાય? ધર્મને નામે માત્ર “ધર્મ” નામ સાંભળી દેરાઈ જઈ, તે પિષક છે કે નાશક છે એ
