________________
હેતુ તે તે આત્માને રૌદ્ધ ધ્યાનથી (તેનાથી થનાર કર્મબંધનથી–દુર્ગતિથી) બચાવવાનું છે. સમ્યગ્ર દર્શનાદિ ધર્મનુષ્ઠાનમાં ભવિતવ્યતાને આગળ કરવાનું (ભવિતવ્યતાના બહાને ધર્મ ધ્યાનાદિથી પાછા હઠવાનું-તે નહિ કરવાનું). જૈનશાસનમાં વિધાન નથી પણ શ્રી તીર્થકર દેવનાં વચનામૃતે શ્રવણ કર્યા બાદ, પરિસ્થિતિ જાણ્યા બાદ પણ કર્મનું કાસલ કાઢવામાં આળસ નહિ જ હેવી જોઈએ. ત્યાં બનવાનું હશે તે બનશે” એમ ભવિતવ્યતાને ઉપયોગ નથી. ત્યાં તે પુરૂષાર્થ ફેરવવાને સતત ઉપદેશ છે, મજબુત. ઉપદેશ છે.
કાર્ય સિદ્ધિમાં જૈન દર્શન પાંચ કારણ માને છે. ભવિતવ્યતા, કર્મ, નિયતિ, કાળ તથા પુરૂષાર્થ (ઉદ્યમ), આ પાંચેમાં કરવાનું છે તે એકજ, અને તે ઉદ્યમ. ઉદ્યમ જેમ કારણ છે તેમ બાકીનાં ચાર પણ કારણ છે. તેમ. છતાં તેમાં મુખ્યતા પુરૂષાર્થ (ઉદ્યમ)ની છે. કાલ–સ્વભાવ વીગેરે કોઈનાં કર્યા થતાં નથી પણ જીવ કરી શકે તો ઊદ્યમ છે. જેને સાચો પુરૂષાર્થ કર નથી તેઓ તો વબચાવને માટે કહે છે છે કે –“ધારેલું કરવામાં, નહિ કરવામાં કે પલટાવવામાં દુનીયા કોઈ સમર્થ નથી. જે ભાવિ હોય તેજ થાય છે. ભવિતવ્યતા જ બળવાન છે, એ તો કરતા હોય તે કરવું, આપણને કાંઈ લાગતું વળગતું નથી. થવાનું છે તે તો ગમે તેમ કરે તો પણ થવાનું જ છે.”
હવે જે ભવિતવ્યતા જ આધારભૂત હેય તે તમા-- મની ભવિતવ્યતા ભિન્ન ભિન્ન કેમ છે? ત્યાં તે માનવું
