________________
૬
પુરૂષાર્થ વડે થતી નિર્વાણની પ્રાપ્તિ :
જન્મ મરણની ઘટમાળમાંથી જીવન મુક્ત કરી સ’સારના દુઃખમાંથી એને છેડવી નિર્વાણને માગે આત્માને લઈ જવા માટે ઉપશમ-ક્ષયાપશમ અને ક્ષાયિક ભાવ રૂપ પુરૂષાની જ આવશ્યકતા છે. નિર્વાણને માટેનેા મા લાંબા અને કઠણ છે. જેટલા પુરૂષાર્થ વિશેષ તેટલા નિર્વાણના માર્ગ નજીક છે. એ માના પ્રયાણમાં આગળ વધેલ આત્માના વિકાસ સમજવા માટે જૈનશાસ્ત્રમાં ચૌદ સેાપાન અતાવ્યાં છે. એ સેાપાને ચઢતાં ચઢતાં નિર્વાણ (મુક્તિ ) પ્રાપ્ત થાય છે. સેાપાનને ગુણસ્થાનક કહેવાય છે.
જે જે સ્થાને પૂર્વ પ્રાપ્ત થયેલ ગુણથી કંઈક વિશેષ ગુણુ પ્રગઢ થાય તે તે સ્થાનને ગુણસ્થાનક કહેવાય છે.
સ'સારી જીવા કમ સંયુક્ત છે, છતાં બધા સ`સારી જીવ એક જ શ્રેણીના છે એમ ન કહી શકાય. સંસારી જીવામાં પણ કર્મ ભેદ પર્યાયલે છે. આ કર્મભેદ સમજાવવાને સારૂ જ જૈન સિદ્ધાંતમાં ચૌઢ ગુણસ્થાનક નિયેાજ્યાં છે. જે થાની અંદર થઈને અથવા જે પરિસ્થિતિઓની વચ્ચે થઈને ભવ્ય જીવા ધીમે ધીમે મુક્તિ માર્ગમાં આગળ વધે છે તે તે થર અથવા અવસ્થાનું નામ ગુણસ્થાનક છે. જન્મજન્માંતરના સુકૃતના મળે જે ભવી જીવ માક્ષમાગે વિચરવા તૈયાર થાય છે તેને ક્રમે ક્રમે ચૌદ ભૂમિકાઓ આળંગવી પડે છે, ચૌઢ અવસ્થાઓમાંથી પસાર થવાનુ
