________________
૨૭.
બધા તત્ત્વ દર્શનેએ સ્વીકારેલું એવું એક ગૂઢ તત્ત્વ-કર્મ તૈયાર કરે છે. (એટલે જીવ સાથે મિશ્રિત પુગલ તે કર્મ કહેવાય છે )
કર્મચગ્ય પુદગલન્કંધની વર્ગણાતેકામણ વર્ગણ કહેવાય છે તે સૂક્ષ્મ હાઈ ઈન્દ્રિયથી અગોચર હોય છે. બાદ હેતી નથી. બીજી દરેક વર્ગણા કરતાં કામણવર્ગણાનાં પુદગલે સૂક્ષ્મ હોય છે. આત્મ પ્રદેશ આવાજ સૂક્ષ્મસ્કંધે ગ્રહણ કરે છે. આત્મપ્રદેશથી અભિન્ન ક્ષેત્રના આકાશ પ્રદેશમાં ઉર્ધ્વ, અધે અને તિય સર્વ દિશાથી આવેલા પુદુગલે જ આત્મામાં બંધાય છે. આવા કર્મ પુદગલે પણ સ્થિર હોય ત્યારે જ બંધાય છે. બંધ એગ્ય પુદ્ગલસ્કંધ અનંતાનંત પ્રદેશી હેય છે; સંખ્યાત, અસંખ્યાત, અને અનંત પ્રદેશી મુદ્દગલ અગ્રહણયોગ્ય હેવાથી બંધાતા નથી. કર્મ પુદગલને જીવ સાથે એકરસ સંબંધ તે બંધ છે. કષાયના કારણે કર્મગ્ય પુદગલ જીવ ગ્રહણ કરે છે. જે કર્મવર્ગણામાં કર્મરૂપે પરિણામ પામવાની શક્તિ છે તેને જ જીવ ગ્રહણ કરી કર્મરૂપે પરિણમાવી પિતાના આત્મપ્રદેશ સાથે એકમેક કરી દે છે. જીવ અમૂર્ત હોવા છતાં અનાદિ કાળના કર્મ સંબંધના કારણે મૂર્ત જે બની મૂર્ત કર્મરૂપ પુગલ ગ્રહણ કરે છે. આમ થવાનું કારણ આત્મામાં . ઉત્પન્ન થતે કાષાયિક ભાવ-પરિણામ છે. કષાય ઉપરાંત કર્યગ્રહણનાં બીજાં પણ કારણે છે; પરંતુ કષાયની ગણના તેની વિશેષતાના કારણે છે.
