________________
૨૯. એના વિચારે અને જીવનધર્મ નકકી કરે છે. જીવમાં પ્રવેશતા પગલાસ્તિકાય જે અસર કરે છે તે અસરના-કાર્યના– નૈતિક ગુણને આધારે કર્મના પ્રકાર, એને અવધિ, અને એનું બળ નક્કી થાય છે. સારાં કાર્ય સારું અને નઠારાં કાર્ય નબળું કર્મ બંધાવે છે. આમ કાર્યના અને એથી થતી અસરના પણ જુદા જુદા પ્રકાર છે, અને એ સૌ જુદાં જુદાં કમને બંધાવે છે. કર્મનું ફળ મળી રહે એને નાશ. થાય છે; પણ દરેક પળે નવા કર્મ બંધાયે જાય તેથી પુરાં થઈ રહેલાં કર્મને સ્થાને નવાં કર્મ દરેક પળે આવતાં જાય. છે, તેથી ભવની અનાદિ સાંકળ ચાલ્યા જ કરે છે. ભારતનાં બીજા બધાં આધ્યાત્મિક દર્શનની પેઠે જૈનદર્શનને પણ એજ ઉદ્દેશ અને હેતુ છે કે જન્મમરણની ઘટમાળમાંથી જીવને મુક્ત કરે અને સંસારના દુઃખમાંથી એને છોડાવી નિર્વાણને માગે લઈ જ. આ સાધના બધા જીવથી સાધી શકાતી નથી; અમુક જ સ્વભાવથી જ અભવ્ય છે; એ કદાપિ મુક્ત થવાના નથી, એમને હંમેશાં જન્મમરણની ઘટમાળમાં રખડવાનું છે, પણ જે જી વિશેષ સંજોગોને બળે મુક્ત થવા નિર્માયા છે તે શુભ કર્મોને બળે પિતાના આત્માને પરિપૂર્ણ કરીને આત્મામાં વળગેલી કામણવર્ગણાને સર્વથા નષ્ટ કરી આત્માના અનંત ગુણેને પ્રાપ્ત કરશે. આત્માના ગુણેને રોકવાની અપેક્ષાએ કર્મના પ્રકારે -
મનુષ્યને વ્યાધિ થયો છે એમ કહેવા માત્રથી વ્યાધિને ધ્વસ કરી શકાતું નથી. કેવા પ્રકારને વ્યાધિ થયે
