________________
છે, તે પ્રકારના વ્યાધિની ઉત્પતી શાથી થાય છે? તેના હૂં. સને માર્ગ શું છે? કેવા પ્રકારની વ્યાધિથી શરીરનું કેવા પ્રકારનું સ્વાથ્ય રેકાય છે આ બધું વ્યાધિની ચીકીત્સા કરનાર વિદ્યોજ કહી શકે. અને તેવા હોશિયાર ચીકીસ્કોએ દર્શિત માર્ગ દ્વારા જ વ્યાધિને અંત લાવી શારીરિક સ્વાશ્યતા પ્રાપ્ત કરી શકાય.
એ રીતે આત્માના અનંતજ્ઞાનાદિ ગુણોરૂપ સ્વાથ્યને રેકનાર કર્મરૂપી વ્યાધિઓ કેટલા પ્રકારના છે? તે વ્યાધિએને કયી રીતે નષ્ટ કરી સ્વસ્વરૂપ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે? તે પ્રકારનું સ્પષ્ટીકરણ જૈન દર્શનકારોએ બહુ જ સુંદર રીતે દર્શાવ્યું છે. અન્ય દર્શનકારે આત્માના ગુણે અને તેને રેકનાર કર્મના સંબંધમાં ઉતર્યા જ નથી. આત્મા ચેતનાથી ઓળખાય, ઉપગ હોય ત્યાં જીવ અવશ્ય છે. ઉપયોગ, ચેતના, જ્ઞાન એ જીવનું લક્ષણ છે. તે કેનાથી આવરાય, કોના જવાથી વધે તે માટેનું વિવેચન જન સિવાય અન્ય દર્શનમાં નથી.
આત્માને મુખ્ય સ્વભાવ જ્ઞાન, તેને રોકનાર તે જ્ઞાનાવરણીય કર્મ એવી માન્યતા બીજા મતેઓ માનેલી નથી. ભણ્યા પછી સંભાળી રાખવું કેમ પડે છે? વગર સંભાળ્યું ટકતું નથી માટે, જેનું જ્ઞાન આપણને થયું છે તે અત્યારે યાદ કરવું છે તે પણ કેટલીક વખત યાદ આવતું નથી, વિસ્મૃત થઈ જાય છે, ડીવારે પાછું યાદ આવી જાય છે. વિસ્મૃત થવાના સમયે જ્ઞાન છે તે ખરૂંજ, અને
