________________
કે જેમાં તે તે કર્મનાં દલિયાને વિપાકેદયમાં ન આવવા દેતાં પ્રદેશદયમાં વાળી દેવાનું બને છે. આથી તે કર્મ પિતાને વિપાક એટલે કે પ્રભાવ બતાવી શકતું નથી. તેથી તે કર્મના પ્રભાવે આવરાઈ જતા આત્માને ગુણ આવરાતે નથી; પણ પ્રગટ થાય છે. આત્મામાં ધર્મ બે પ્રકારના છે. (૧) ઔદયિક ધર્મ અને (૨) ક્ષાપશમિક ધર્મ.
કમના ઉદયથી જે ગુણ, જે ધર્મ પ્રગટે તે ઔદયિક કહેવાય, અને કર્મોના ક્ષપશથી જે પ્રગટે તે ક્ષાયોપથમિક ધર્મ કે ક્ષાપશમિક ગુણ કહેવાય.
ઔદયિક ધર્મથી આત્મામાં દુર્ગણે તથા ગુણનો ઘાત કરનારા સંસ્કાર ઉત્પન્ન થાય છે. મિથ્યાત્વ, ગુસ્સે, અભિમાન, કપટ, કામ, હાસ્ય, શોક વગેરે દુર્ગણે છે. તેમ જ અજ્ઞાન નિદ્રા, દુર્બલતા, અલાભ વગેરે ગુણેને ઘાત કરનારા છે. આ બધાની ઉત્પત્તી ઘાતી કર્મના ઉદયથી થાય છે. જ્યારે જ્ઞાન, દર્શન, ક્ષમા, મૃદુતા, સમ્યકત્વ વીગેરે સદ્ગણે છે. તે સગુણની પ્રાપ્તિ તે જ ઘાતી કર્મના
પશમથી થાય છે. મિથ્યાદ્રષ્ટી આત્મામાં ઘાતકમના ઉદયથી ઔદયિક ધર્મો પ્રાપ્ત થાય છે અને તે પરંપરાએ સંસારવૃદ્ધિનું કારણ બને છે. જ્યારે સમદ્રષ્ટી આત્મા ઘાતી કર્મને ક્ષાપશમિક ભાવે વેદે છે, એટલે તેનામાં લાપશમિક ગુણે પ્રાપ્ત થાય છે. એટલે ઘાતકર્મ ક્ષપશમ ભાવે વેદનાને પુરૂષાર્થ કરે જોઈએ. અહીં પુરૂપાર્થ ફેરવવા તરીકે પંચાચારનું પાલન, કષાની ભયાનકતા વિષેનું વાંચન, શ્રવણ અને ચિંતવન, સદ્દભાવનાઓ,
