________________
કર્મને જોડનાર કે'ક એક અદષ્ટ તત્વ છે, જે ધર્મો જાગ્યા છે, અને પ્રચાર પામ્યા છે, જેની તેને ખબર નથી. સામાન્ય માનવ તે મોટાભાગના ધર્મો આ કર્મને સ્વીકાર પણ એક પ્રાણીના રૂપે જીવે છે, મરે છે, કરે છે. આમાં મુખ્યત્વે બુદ્ધ, બ્રાહ્મણ, અને ફરીથી જન્મે છે, તે પણ કમને શિખ, પારસીક, આટલા ધર્મોને પાળતી વશ છે. તે અદષ્ટ તત્વ કર્મની સાથે તેને પ્રજાએ કર્મને સિદ્ધાંત સ્વીકારે છે. અને જોડી રાખે છે.
એથી જન્મ અને પુનર્જનમનો સિદ્ધાંત પણ હવે જન્મ છે ? તે પુનર્જન્મ પણ છે. સ્વીકારે છે. આની સાથે વર્તમાનયુગમાં જે એ પ્રકારનું વિવેકજ્ઞાન જગાડવાનું છે. એની અવનવા વાદો જાગ્યા છે અને જીવ્યા છે, મીમાંસા-વિચારણા કરવાની છે. મનુષ્યની તેની વાત પણ આપણે કરી લેવી જોઈએ. અંદર જે આંતર ચેતના રહેલી છે; તેમાં આમાં સમાજવાદ અને સામ્યવાદ પણ આવી વિવેકશક્તિ સુષુપ્ત રીતે પડેલી જ છે. તેને મળેલું જાય છે. ધર્મની દ્રષ્ટિએ આ લોકો ભલે નાસ્તિક આ એક વિશિષ્ટ પ્રદાન છે. એજ એનું ગણાય, પણ કર્મની દૃષ્ટિએ તે તે આસ્તિક પરિબળ છે, એ વિવેકશક્તિને જગાડવા માટે જ છે. આ બધા પ્રકારના વાદેએ કર્મની તપ કરવું જરૂરી છે, હું કર્મ ને વશ છું,’ પદ્ધતિ-થિયરી સ્વીકારી છે. અને તે કર્મ એવું જે અજ્ઞાન છે, તેને દૂર કરવાનું છે. પદ્ધતિ માટે જ અન્યાય સામે લડત આપી આ એક મોટો પુરુષાર્થ માંગી લે છે. તેનું રહ્યા છે. તેમને પણ લાગે છે કે, આ અન્યાયનું પ્રારબ્ધ તેના ભૂતકાળને અને તેના ભવિષ્ય- મૂળ કર્મની થિયરીને ભંગ છે. જેણે જેણે કાળને માટે ઉપયોગી હશે. પણ તેણે જે કર્મ કર્યું, તેને તેને તેનું ફળ મળવું જોઈએ. પુરુષાર્થ કરવાનો છે, તે પુરુષાર્થ તેને અદષ્ટ જે કામમાં આજે એક વ્યક્તિ જેડાઈ તે રહેતી શક્તિને સમજવામાં કામ આવે છે. કામ તેને મળવું જોઈએ અને તો જ વિશ્વની
જ્યાં સુધી મનુષ્ય વિચાર કરે નહિ, વિવેક- વ્યવસ્થા સચવાય. આમ આ બધા વાદોના શક્તિ જગાડે નહિ અને પુરુષાર્થ શરૂ કરે મૂળમાં કમ પદ્ધતિ રહેલી છે, એ સિદ્ધાંતનો નહિ, ત્યાં સુધી જન્મ અને પુનર્જનમની વાત સ્વીકાર કરવામાં આવે, તો આજના વિશ્વમાં સમજાશે નહિ.
આપણે બહુમતિમાં છીએ અને એથી આ જન્મ-પુનર્જન્મની વાતમાં કર્મનું આપણે હર્ષ પામવાનો છે, એ ભૂમિકા પર રહસ્ય છુપાયું છે, આપણે આ વિશ્વમાં જે જન્મ અને પુનર્જન્મની વિચારણા કરવાની છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
