Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1910 Book 06
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
માણસોમાં બેલાતી નથી......હિંદુ, પારસી, મુસલમાન અને જેન એ ચાર સંપ્રદાય
નારા લોકો ગુજરાતીને ઉપગ કરે છે. માત્ર સંસારી વિષય નહિ પણ તેમનાં મક પુસ્તક સુદ્ધાં એ ભાષામાં લખાયેલાં છે તેથી જુદા જુદા લેકેને થે ગુજી ભાષાની જુદી જુદી રીતની મૂર્તિ ઘડાઈ છે.”
કેટલાક વિદ્વાને એમ કહે છે કે જૈન ગદ્યપદ્ય તે માત્ર તેમના ધર્મને લગતું વાથી તેમના તરફ ભાષાના અભ્યાસીઓનું લક્ષ ખેંચાયું નહિ. મેજર ઉપેંદ્રનાથ સુ લખે છે કે “ ગુજરાતમાં ઘણા જેને વસે છે......એક વખત એ હતો કે અરે જૈન સંપ્રદાયીઓને સંસ્કૃત ભાષાનું બહુ સારું જ્ઞાન હતું. તેમનાં બનાવેલાં સ્કૃત પુસ્તકે હજુ સુધી પ્રચલિત છે. તેમાંના ઘણાઓ ગુજરાતીમાં કવિતાઓ એવી અમર થઈ ગયા છે. પરંતુ તેમની બધી કવિતા તેમના ઘર્મને લગતી હોવાથી છે. નમુના અત્રે આપવાની જરૂર નથી.” હું નમ્રતાપૂર્વક પૂછવાની રજા લઉં છું શું નરસિંહ મહેતાની, દયારામની કે ભાલણની કવિતાઓ ધર્મવિષયક નથી ? ૪ર સાહેબ પિતાના ઉપલા લખાણના વિરોધાભાસ જેવું એક લખાણ તેજ નિબંમાં આપે છે કે ઘણું ખરું સંસ્કૃત કવિઓનું અનુક ણ કરી અસલના ગુજરાતી તેઓ પોતાની કવિતા રચી ગયા છે અને તેમાં ઘણે ભાગ ધર્મ સંબંધી છે. આપણું
માં ધર્મભાવનું પ્રબળ હોવાથી જેઓ ધર્મ સંબંધી કવિતા લખે છે તે બધાને ય તથા પૂજ્ય થઈ પડે છે. એટલું જ નહિ, પણ તેથી તેઓ અમર થઈ જાય છે.”
લખાણ વાંચ્યા પછી પણ જાણે કે ધર્મવિષયે લખાયેલી કૌન કવિતાઓને ઈ પણ રીતે ગુજરાતી ભાષાના સાહિત્યમાંથી બાતલ કરી શકાય તેમ નથી.
કોઈ પણ સંમાન્ય વિદ્વાને જૈન ગુજરાતી સાહિત્યને અત્યાર સુધી પૂરતા ઇનસાફ યે નહિ તેથી તે બાબત જનસમૂહનું લક્ષ ખેંચાયુંજ નહિ. સર્વને બદલે સવિ, કરીને બદલે નવરી વગેરે શબ્દપ્રયોગો જોઈ જેને સાહિત્યને ગુજરાતી ભાષાના હિત્યમાંથી બહિષ્કાર કરે એ કઈ પણ રીતે ન્યાયી ગણાશે નહિ. આજે ડું ગેલાઓ અથવા તો ગુજરાતી પાંચ ચોપડી ભણી ઘેર ને નિશાળે કે કોલેજોમાં બધે પત ઈગ્રેજ શીખેલા મોટી ઉપાધિ ધારણ કરનારામાંના કેટલાક, હાલના લેખકનાં તેનું લખાણે સમજી શકતા નથી, તેથી શું આપણે એ લખાણની ભાષાને કરાતી સાહિત્યમાંથી બહિષ્કાર કરીશુ? બેશક, આપણે તેને સંસ્કૃતમય ગુજરાતી શું; પણ તે ગુજરાતી નથી અને તેને હાથ પણ અડાડો નહિ એમ તે કહીશું છે. સંસ્કૃતમય ગુજરાતી કરતાં તો જૈન ગુજરાતી ઝટ સમજાય તેવી છે, તે તેને રા મત મુજબૂ સાહિત્યમાંથી બહિષ્કાર થઈ શકે નહિ.
પંડિત વિલ્યમ જેન્સન સંસ્કૃતમાં શેકસપીયર જેવાં નાટક હોય એમ પ્રથમ ની શકતેજ નહોતે, પણ પ્રયત્નથી જ્યારે તેને જાણવામાં આવ્યું ત્યારે તે છકજ ઈ ગયો. તેમ જૈનેની કવિતા તે સમજાય તેવી નથી. તેમાં પ્રેમાનંદ કે દયારામ જેવી બી કયાંથી હોય એવી ભ્રમજનક વિચારપદ્ધતિને જે સાક્ષરોના શિરોભાગમાં વાન નહિ મળે તે તેઓને જૈન સાહિત્યમાંથી ઘણું જાણવાનું મળશે.
