________________
-
૧૦
અમુક અપેક્ષાથી કપડું અનિત્ય છે-આ વાકયથી કપડાના માત્ર અનિત્યત્વ ધર્મને સમજાવવાનું કામ વિકલાદેશનું છે, અને તેજ વિકલાદેશને નય–વાકયના નામથી ઓળખાવવામાં આવે છે. નય તે પ્રમાણને અંશ છે; પ્રમાણ જ્યારે સંપૂર્ણ વસ્તુને ગ્રહણ કરે છે ત્યારે નય તેમાંથી એક અંશને પકડે છે.
પ્રશ્નપ્રત્યેક અનિત્ય તથા નિત્યત્વની અપેક્ષાથી ત્રીજા વચન પ્રવેગને જૂદી રીતે શા માટે માનવો જોઈએ? કારણ કે પ્રત્યેક ઘટ પટની અપેક્ષાથી ઘટ પટ રૂપ ઉભયમાં જેમ કાંઈ પણ ભેદ માલુમ પડતું નથી. તેમ જ્યારે પ્રત્યેક નિત્યત્વ તથા અનિત્યત્વની અપેક્ષાએ નિત્યત્વ અનિત્યત્વ રૂપ ઉભયમાં ભેદ માલૂમ પડતું નથી ત્યારે ઉભયને પ્રતિપાદન કરવાવાળા ત્રીજા વાકયને અલગ માનવાની શી જરૂર છે?
- ઉત્તર–પ્રત્યેક ઘટ પટની અપેક્ષાથી ઘટપટ ઉભયને જેમ જૂદા માનવામાં આવે છે તેમજ આ ઠેકાણે ત્રીજા વચન પ્રગને પણ જરૂર જૂદે માનવે જોઈએ, કારણ કે પ્રત્યેક ઘકાર તથા પ્રકારની અપેક્ષાથી ઘટ પટ ઉભયને જૂદા માનવામાં નહિ આવે તે એકલા ઘકારના ઉચ્ચારણ માત્રથી ઘટ પદાર્થને બંધ થવું જોઈએ અને ટકાર તે નકામે છે એમ પણ સાથ માનવું જોઈએ. આજ કારણથી પ્રત્યેકની અપેક્ષાથી કમિક ઉભયને પ્રતિપાદન કરવાવાળા ત્રીજા વચન પ્રગને પણ તેની માફક જુદે માનવે જોઈએ.
પ્ર-ત્રીજાની અપેક્ષાથી ચોથામાં શે ભેદ છે કેમકે ત્રીજામાં ઉભયનું અનુક્રમે ભાન થાય છે અને ચોથામાં એક
