________________
૩૧
ઉ. જેમ પાષાણુમાં મૂર્તિ બનવાની એગ્યતા છે, માટીમાં ઘડ બનવાની યેગ્યતા છે, પરંતુ દરેક પાષાણની મૂત્તિ બને તેમ દરેકે દરેક માટીના ઘડાએ બને એવું કંઈ છેજ નહિ. જે પાષાણને સલાટ વિગેરે મૂર્તિ બનવાની સામગ્રીને સંગ થાય, જે માટીની સાથે કુંભાર વિગેરે ઘડે બનવાની સામગ્રીને સંગ થાય તેજ પાષાણની મૂર્તિ ઉતપન્ન થઈ શકે તથા તેજ માટીનો ઘડે ઉત્પન્ન થઈ શકે, બીજાથી નહિ; તેમજ જે વ્યક્તિને વેગના અંગ વિગેરે મેક્ષ મેળવવાની સામગ્રીને સંગ થાય તેજ વ્યક્તિ મોક્ષ મેળવી શકે, બીજી નહિ. આથી એ પણ સમજવાનું છે કે બધા જીવે જ્યારે મેક્ષમાં જશે ત્યારે સંસાર જીવશૂન્ય થઈ જવાને, એવું કથન પણ પૂર્વોક્ત યુક્તિથી અન દરણીય સમજવા જેવું છે. જે કારણ વિના કાર્ય થાય એમ માનવામાં આવે તે જરૂર તે પ્રશ્નને અવકાશ રહે, પરતુ જ્યારે કારણ સામગ્રીને આધીન કાર્યની ઉત્પત્તિ માનવામાં આવી ત્યારે તે દેષ કયાંથી આવી શકે?કર્મના ક્ષયથી થતે મેક્ષ પણ જ્યારે કેઈ અપેક્ષાએ કાર્યરૂપ છે ત્યારે તેના અનુકુળ કારણ જેને મળે તેને જ મોક્ષ મળી શકે, બીજાને મળવાને નહિ; ત્યારે બતાવીએ સંસાર જીવશૂન્ય થવાને ખરે? અર્થાત્ બીલકુલ નહિ; અને જ્યાં સંસાર જીવશૂન્ય નથી ઠરતે ત્યાં તેવા પ્રકારની શંકા પણ આકાશપુષ્પ જેવી કેમ ન સમજી શકાય?
અપાંચ, આવી રીતે યુક્તિ પુરસર પ્રતિપાદન કરવા છતાં પણ કેટલાક મહાનુભાવ પૂર્વાપરને વિચાર કર્યા સિવાય કહે છે કે જેમ ધાન્યના કે ઠારે દાણાથી ઠાંસીને ભરેલા હોય
