________________
૩૮
જેમ જીવતા મનુષ્યનું શરીર, માલીક જ્ઞાનવાળે હેવાથી તે પણ જ્ઞાનવાળું દષ્ટિગોચર થાય છે તેમજ શમી, પ્રપુત્રાટ, આમલકી વિગેરે વનસ્પતિ વિશેષમાં પણ નિદ્રા, પ્રધ વિગેરે માલૂમ પડતા હોવાથી વનસ્પતિનું શરીર પણ જ્ઞાનવાળું હોવું જોઈએ. તથા તે જીવો નીચે ખાડે કરી રાખેલ ધનની રાશિને પોતાના અંકુરેથી જ્યારે વીંટે છે ત્યારે તેમાં મૂચ્છ છે એમ કેમ ન માની શકાય?
- વડ, પીપળ, લીમડા વિગેરે વૃક્ષમાં વર્ષા ઋતુના મેઘના શબ્દો તથા શીતળ વાયુના સ્પર્શથી અંકુરા ઉત્પન્ન થાય છે, કામિનીના નૂપુર સહિત સુકુમાર પગની લાત મારવાથી અશોક વૃક્ષમાં પલ્લવ, ફૂલ, વિગેરે ઉત્પન્ન થાય છે, યુવતી સ્ત્રીના આલિંગનથી પનસને વૃક્ષમાં પણ પલવ, ફૂલ વિગેરેનો ઉદ્દભવ જોવામાં આવે છે, સુગન્ધી મદિરાના કેગળા કરવાથી બકુલના વૃક્ષમાં પણ ફૂલ વિગેરે ઉત્પન્ન થાય છે, સુગન્ધવાળા નિર્મળ જલના સિંચવાથી ચંપાના વૃક્ષમાં પુષ્પ વિગેરે ઉત્પન્ન થાય છે, પંચમ સ્વરના ઉદ્ગારથી શિરીષના વૃક્ષમાં પણ ફૂલ વિગેરે ઉગતાં જોવામાં આવે છે. જેમ મનુષ્યને પંચેન્દ્રિયનું જ્ઞાન હોવાથી સચેતન માનવામાં આવે છે તેમજ ઉપર કહ્યા પ્રમાણે વનસ્પતિમાં પણ દરેક ઇન્દ્રિયવિષયક જ્ઞાન હોવાથી તે પણ સચેતન છે એમ કેમ ન કહી શકાય? જેમ મનુષ્યનું શરીર સ્તનપાન, શાક, દાળ, ભાત, દહીં, દૂધ, ઘી, જેટલી વિગેરે આહાર કરતું હોવાથી આહાર કરવાવાળું છે તેમજ પૃથ્વી, જલ, વાયુ વિગેરેને આહાર કરતું હોવાથી વનસ્પતિનું
