________________
૩૭
વાયુમાં જીવની સિદ્ધિ.
ગાય, ઘોડા વિગેરેની માફક બીજાને પ્રેરિત તિચ્છિ અનિયમિત દિશામાં ગતિ હોવાથી વાયુ પણ સચેતન છે અને જે અનિયમિત તિષ્ઠિ દિશામાં ગમન કરવાવાળા હોય તેનું નામજ વાયુકાયિક જીવ સમજવા.
વનસ્પતિમાં જીવની સિદ્ધિ.
સ્ત્રી, પુરૂષ વિગેરેમાં જામ, જરા, મરણ વિગેરેનું થવું તથા નિયમિત રીતે અવયની વૃદ્ધિ થવી, અને આહાર, રેગ, ચિકિત્સા વિગેરે જેવામાં આવવાથી જેવી રીતે તે સચેતન કહેવાય છે તેમજ વનસ્પતિમાં પણ જન્મ, જરા, જીવન, મરણ વિગેરેનું થવું તથા નિયમિત રીતે વૃદ્ધિને પામવું એવી રીતે આહાર, રેગ, ચિકિત્સા વિગેરેનો સદ્ધ ભાવ ક્યારે જોવામાં આવે છે ત્યારે એમાં જીવ માનવાની અડચણ શાની હોવી જોઈએ? તથા ચંપક, બકુલ, અશોક વિગેરે અનેક વનસ્પતિઓનાં શરીર પણ મનુષ્યના શરીરના જેવાં ધર્મવાળાં છે; આ કારણથી વનસ્પતિમાં પણ જીવ માનવામાં લગાર માત્ર અડચણ નથી. જેમ પુરૂષનું શરીર બાળ, કુમાર, યુવા, વૃદ્ધાવસ્થા વિગેરે પરિણામવાળું છેવાથી સચેતન છે તેમજ વનસ્પતિનું શરીર પણ અંકુર, કિસલય, શાખા, પ્રશાખા વિગેરે દ્વારા પ્રતિનિયત વૃદ્ધિને પામતું માલુમ પડે છે માટે તે પણ સચેતન હોવું જોઈએ.
