________________
૨૨
આત્માની સિદ્ધિ. બાલક ઉત્પન્ન થતી વખતે માતાનું સ્તનપાન કરવાની પ્રવૃત્તિ પોતાની મેળેજ કરવા લાગે છે. જેમ બીજા દિવસમાં પોતાની મેળે કરે છે તેમજ ઉત્પત્તિ કાલમાં પણ શિક્ષણ વિના જ્યારે તેવી પ્રવૃત્તિ આપણું દૃષ્ટિગોચર થાય છે ત્યારે તેને પૂર્વ ભવને તેવા પ્રકારને અભ્યાસ છે એમ જરૂર આપણે માનવું જોઈએ. જે એને પૂર્વભવને અભ્યાસ ન હોય તે ઉત્પન્ન થયા બાદ તરતજ પોતાની મેળે તેવા પ્રકારની પ્રવૃત્તિ કેવી રીતે કરી શકે? કદાચ સમજે કે અકસ્માત્ તેવા પ્રકારની પ્રવૃત્તિ કરી તે પણ તે દૂધને પેટમાં જ લઈ જવું, બહાર થુંકીને કાઢવું નહિ એવું જ્ઞાન કયાંથી આવ્યું? માટે પૂર્વભવને અભ્યાસ માન્યા સિવાય આ સર્વ ઉપપત્તિઓ થઈ શકવાની નહિ એમ જરૂર સમજવું પૂર્વ જન્મની અન્દર પણ તેવા પ્રકારની પ્રવૃત્તિ તેના અગાડીના ભવના અભ્યાસથી સમજવી. એવી રીતે પરંપરા માનતાં સંસાર પણ અનાદિ સિદધ થાય છે; અને જયારે સંસાર અનાદિ છે ત્યારે ભવાન્તર પણ જરૂર છે એમ ખાસ ધ્યાનમાં રાખવું. જ્ઞાનાદિ ગુણે આત્માનાજ સમજવા, શરીરના નહિ; કારણકે ઘડાની માફક શરીર જડ અને મૂત્ત છે, ચક્ષુથી પ્રત્યક્ષ પણ છે, અને આત્મા તે ચિતન્ય શક્તિવાળ તથા અમૂર્ત છે, ઇન્દ્રિયપ્રત્યક્ષથી પણ રહિત છે. જે પદાર્થ રૂપી હોય તેનું જ ઇન્દ્રિયદ્વારા પ્રત્યક્ષપણું થાય, માટે આત્માનાજ જ્ઞાનાદિ ગુણ સમજવા એ વાત ચોકક્સ થઈ સમજવી.
કિચ, શુભાશુભ કર્મનો કર્તા અને તેના ફળને ભેંકતા પણ આત્મા જ છે, કેમકે કર્મ સિવાય એક રાજા, એક રંક,
