________________
• ૧૧ સાથે ભાન થાય છે? કિચ, આવા પ્રકારનો ખ્યાલ તે કોઈને પણ નથી કે ઘટ પટ ઉભયના અધિકરણમાં કમિક ઉભય જૂદું છે, અને સાથે બંધ કરાવવાવાળું ઉભય જૂદું છે. આથી એ સમજવાનું જે ત્રીજાની અપેક્ષાથી ચેથાને જૂદે બીલકુલ ન માનવો જોઈએ.
ઉ–ત્રીજામાં અસ્તિત્વનાસ્તિત્વરૂપ ઉભય ધર્મનું અથવા તે નિત્ય-અનિત્યત્વ રૂપ ઉભય ધર્મનું પ્રાધાન્ય છે અને ચેથામાં અવક્તવ્યરૂપ ધર્માન્તરનું પ્રાધાન્ય છે. આ કારણથી ત્રીજાની અપેક્ષાએ ચોથાને અલગ માનવામાં આવે છે.
પદાર્થનું કેવળ સવજ સ્વરૂપ છે એ નિયમ નથી, કેમકે સ્વદ્રવ્ય, સ્વક્ષેત્ર, સ્વકાલ અને સ્વભાવની અપેક્ષાથી સત્ત્વની માફક પદ્રવ્યાદિની અપેક્ષાથી અસત્વ પણ જયારે દૃષ્ટિગોચર થાય છે ત્યારે કેવળ સત્ત્વજ વસ્તુનું સ્વરૂપ છે એમ કેવી રીતે માની શકાય? એમ હોવા છતાં પણ જે કેવળ સત્વને જ પદાર્થના ધર્મ તરીકે માનવામાં આવે તે પટ વિગેરે તમામ ધર્મોની ઘટમાં સત્તા માનવાથી જગમાં ઘટ સિવાય બીજી કઈ પણ વસ્તુ દષ્ટિગોચર ન થવી જોઈએ. કિચ. આ ઘટ છે, પટ નથી આ જે પ્રસિધ્ધ વ્યવહાર છે તેને પણ ઉચછેદ થઈ જવાને.
અપરંચ. કેવળ અસત્ત્વજ વસ્તુનું સ્વરૂપ નથી, કારણકે પરદ્રવ્યાદિથી અસત્ત્વની માફક સ્વદ્રવ્યાદિથી સત્વ પણ અનુભવસિદ્ધ છે. જે કેવળ પર દ્રવ્યાદિની અપેક્ષાથી અસત્વને જ માનવામાં આવે તે શૂન્યતા સિવાય જગમાં કઈ પણ
