________________
જાલક્ષણ
ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રવ્યથી જે યુકત હોય તેને દ્રવ્ય કહેવામાં આવે છે. આ ઠેકાણે દ્રવ્ય અને પદાર્થ એ બે એકજ છે એમ ખાસ ખ્યાલમાં રાખવાનું છે.
જે પિતાના મૂળ દ્રવ્યરૂપ અન્વયિનો ત્યાગ ર્યા સિવાય એક પરિણામને છોડીને બીજા પરિણામને પ્રાપ્ત કરે તેને ઉત્પાદ કહેવામાં આવે છે. આ વાતને દૃષ્ટાન્તથી સમજાવવામાં આવે છે. સેનાના કડાને ભાંગીને જયારે કદરે બનાવવામાં આવે છે ત્યારે તે કડા વિગેરેની અવસ્થાએ બદલાવા છતાં પણ સુવર્ણરૂપ મૂળ દ્રવ્ય તે સર્વમાં વિદ્યમાન છે. તેમાંથી સેનું પતે પિતાના સેનાપણાનો ત્યાગ કર્યા સિવાય કંદરાના આકારને જે પ્રાપ્ત થયું તેનું નામ જ ઉત્પાદ સમજવો.
પોતાના મૂળ અન્વયિ દ્રવ્યને ત્યાગ કર્યા સિવાય પૂર્વ પર્યાયને જે નાશ થ તેને વ્યય કહેવામાં આવે છે. જેમ તેજ કંદરે ઉત્પન્ન થતાં સેનાપણાને ત્યાગ કર્યા વિના પૂર્વ પર્યાયરૂપ કડાને જે નાશ થયે તેનેજ વ્યય સમજ.
અન્વયિ રૂપથી જેને નાશ થયો નથી, અને થશે પણ નહિ તે દૈવ્ય સમજવું. જેમ કડું ભાંગી કંદરે બનાવવામાં આવ્ય, કંદોરે ભાંગી વીટી બનાવવામાં આવી, પરન્તુ સુવર્ણ દ્રવ્ય તે દરેકમાં અન્વયિરૂપે વર્તમાન છે. અથવા જેમ જિનપાલ બાલ્યાવસ્થાને ત્યાગ કરી યુવાવસ્થાને આધીન થયે; તેને ત્યાગ કરી વૃધ્ધ થયે તે પણ ચિતન્ય રૂપથી તે
