________________
વસ્તુનું ભાન થવુજ ન જોઈએ. માટે અસત્વની માફક સત્વને પણ જરૂર વસ્તુનું સ્વરૂપ અલગ માનવું જોઈએ.
તથા વસ્તુ કેવળ સત્વાસસ્વ ઉભય રૂપ જ છે એમ પણ માનવાની ભુલ કેઈએ કરવી નહિ, કારણ કે ઉભયથી વિલક્ષણ જાત્યન્તર ધમ પણ જોવામાં આવે છે. જેમ બદામ, સાકર, વરીઆળી, ગુલાબનાં ફુલ, કાળા મરી, પાણી, વિગેરે સામગ્રી મળવાથી ઠંડાં બને છે અને તે ઠંડઈ એ બધી ચીજોથી અલગ વિલક્ષણ પદાર્થ રૂપે મનાય છે, તેમજ ઉભયથી વિલક્ષણ જાત્યન્તર રૂપ અવક્તવ્ય નામને ધર્માન્તર પણ જરૂર જૂદો માનવે જોઈએ. કિચ. ઉભયથી વિલક્ષણ અવક્તવ્ય રૂપ જાત્યન્તરજ વસ્તુનું સ્વરૂપ છે, ઉભય ધર્મ સ્વરૂપ વસ્તુ છે જ નહિ, એ પણ નિયમ કદાપિ બાંધવે નહિ, કારણ કે એજ ઠંડઈ રૂપ વસ્તુમાં પ્રત્યેક ચીજોના ગુણો પણ જ્યારે અલગ અલગ માલુમ પડે છે ત્યારે વસ્તુને કેવળ અવક્તવ્યસ્વરૂપ જ ધર્મ છે, ઉભય ધર્મ છેજ નહિ એમ કેવી રીતે માની શકાય? - ભાવાર્થ–પ્રથમના બે મૂળ ભાંગાઓ છે, અને પાછળના એ સંગથી ઉદ્ભવેલા છે, અને છેલ્લા ત્રણ ઉપરના ચારથી ઉપજાવી કાઢેલા છે એમ સમજવું. આ સપ્તભંગી દરેકની ઉપર ઘટાવી શકાય છે. એ કેઈપણ પદાર્થ નથી કે જેની ઉપર તે ઘટાવી શકાય નહિ.
આ પ્રકારે સંક્ષેપથી પ્રમાણ, નય, સપ્તભંગી બતાવ્યા બાદ જે દ્રવ્યની અન્દર તેને ઘટાવવામાં આવે છે તે દ્રવ્યનું સંક્ષેપથી કંઈ સ્વરૂપ સમજાવવામાં આવે છે. ઉપદ્દઘાત રૂપે આટલું કહ્યા બાદ હવે પ્રસ્તુત વિષય ઉપર આવીએ.
