________________
અમુકને યાદ કરું છું, આ હિંસ્ય છે, આ હિંસક છે એવા જે જગપ્રસિદ્ધ વ્યવહાર થાય છે તેની પણ ઉપપત્તિ કેવી રીતે થવાની, તથા ક્ષણવારમાં નાશ થવાવાળા આત્માની અને ન્દર અહિંસાની પાલના પણ કેણ કરી શકે, અને તે સિવાય મેક્ષ પણ કેવી રીતે મળે, ધર્મથી ઊર્ધ્વ ગતિ પણ કોને, અધર્મથી અર્ધગતિ પણ કેને, અને તત્ત્વજ્ઞાનથી વાસનાના નિરોધરૂપ મેક્ષ પણ કોને મળવાને એને એકાંત બેસી ખૂબ વિચાર કરશે; માટે સર્વથા અનિત્ય પણ આત્મા માની શકાય તેમ નથી, કિન્તુ નિત્યાનિત્ય સ્વરૂપ તથા શરીરથી ભિન્નભિન્ન રૂપ માનવામાંજ હિંસા વિગેરે સર્વની ઉપપત્તિ થવાની.
બાલ્યાવસ્થારૂપ પૂર્વ પર્યાયના ત્યાગપૂર્વક યુવાવસ્થારૂપ જે ઉત્તર પર્યાયન ઉત્પાદ થયે તેનું નામ જ અનિત્યતા સમજવી, અને ચૈતન્યપણું તે બંને અવસ્થામાં રહેવાથી તેની અપેક્ષાએ આત્મા નિત્ય છે એમ કહેવામાં પણ લગાર માત્ર અડચણ નથી.
જેને કોઈ પણ રૂપથી નાશ પણ ન થાય તેમ ઉત્પાદ પણ ન થાય કિન્તુ સ્થિર એકજ સ્વભાવવાળો રહે એવું જે નિત્યનું લક્ષણ બાંધવામાં આવે તે જરૂર અડચણ આવી શકે. પરંતુ નવા નવા પર્યાયોને પ્રાપ્ત કરે તે પણ પિતાના અન્વયિ દ્રવ્યથી જેને નાશ ન થાય એવું નિત્યનું લક્ષણ બાંધવામાં તે કઈ પણ જાતની અનુપત્તિ છેજ નહિ.
આ આત્મા શરીરથી સર્વથા ભિન્ન પણ નથી તેમ અભિન્ન પણ નથી, કિન્તુ ભિન્નભિન્ન રૂપ છે. જે સર્વથા ભિન્ન માન
