________________
નિરાલા]
ચતુર્વિસિંગિગાનવારસુતા નાશ કરવે,
કલેકને વિશે, આ હનિયામાં. મતરિ ભવને વિનાશ કરનાર.
માદક પદાર્થ. તારં ( મુવ તાર)=મનેશ, મનેહર. સમાવિ/સર્વ પદાર્થોને જાણનાર,સર્વા શનૈઃ (પૂ શ્રોત્ર)કર્ણો વડે, કાનેથી.
=વ્યાધિ, રોગ.. સારવચન,
વાતોમવં ગઈ છે વ્યાધિરૂપી સંપત્તિ વોડાં વચનામૃતને, અમૃત સમાન વાણીને જેથી એવા પાર (ા ધા) ધારણ કરતે હવે, પાન ! રિત (વાવ) કાપી નાખેલ, સંહાર કરેલ. કરતે હવે,
વિતા=સંહાર કર્યો છે શત્રુ-સમૂહને જેણે એવા
શ્લેકાર્થ સર્વાના શાસ્ત્રને મહિમા
“હે લોકને વિષે સમસ્ત પદાર્થોને જાણનારા ! જેથી વ્યધિરૂપી સંપત્તિ ગઈ છે એવા (અર્થાત્ રોગના વિનાશક), તથા (આભ્યન્તર) શત્રુ–સમૂહને જેણે સંહાર કર્યો છે એવા (અર્થાત્ ક્રોધાદિક શત્રુઓ ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કરનારા એવા) આપના વચનામૃતનું જેણે કણે(રૂપી કલા) વડે પાન કર્યું, તે પુણ્યાત્મા ભવને ભેદનારા તેમજ મને એવા શાસ્ત્રના જ્ઞાનનું બલ(આ પૃથ્વી ઉપર) મેળવીને સંસારને નાશ કરે છે.”-૪૭
સ્પષ્ટીકરણ સર્વાની સતાં–
આ કલેકથી સર્વને આ પૃથ્વી ઉપર સંભવ છે અર્થાત્ મનુષ્ય પણ સર્વજ્ઞ બની શકે છે અને તેમ થતાં તે લેક-અલેકમાંના સમસ્ત પદાર્થને જ્ઞાતા બને છે એ વાતનું સૂચન કરવામાં આવ્યું છે. અર્થાત્ આ ઉપરથી મીમાંસકે (જૈમિનીય દર્શનનુયાયીઓ)ના અને ખાસ કરીને જૈમિનીય દર્શન-ધુરંધર કુમારિલભટ્ટના “સમગ્ર વિશ્વમાં કેઈને પણ સર્વ પદાર્થોનું જ્ઞાન હેઈ શકે નહિ” એવા અભિપ્રાયની સાથે જૈન દર્શન સંમત નથી એ જોઈ શકાય છે. વિશેષમાં એ પણ ઉમેરવું અનાવશ્યક નહિ ગણાય કે નૈયાયિકો મુક્તિ-અવસ્થામાં આત્માને સર્વજ્ઞ માનતા નથી, તે વાત પણ જૈન દર્શનને માન્ય નથી. પ્લેક–સમીક્ષા
આ શ્લેકના સંબંધમાં સમાવવસૂની પૂર્વે જે સૂઢ શબ્દનો પ્રયોગ કર્યો છે તેથી અને બીજું છો એમ બહુવચન (નહિ કે દ્વિવચન) વાપર્યું છે તેથી આ શ્લેક દૂષિત છે એવી શકો ઉપસ્થિત થાય છે. વધુ સ્પષ્ટ શબ્દમાં કહીએ તે આ પૃથ્વીને વિષે સર્વ ભાવના જાણકાર એમ જે કહ્યું છે, તેથી શું અન્યત્ર પૃથ્વીની બહાર સર્વજ્ઞને નિષેધ કર્યો છે વારૂ એ પણ પ્રશ્ન ઊઠે છે. આના પ્રત્યનર તરીકે સમજવાનું છે એટલે આ પૃથ્વીને વિષે એ અર્થ કરવાથી જૈન દર્શનને બાધા આવતી નથી, કેમકે આ પ્રકવી ઉપર પણ કાળા માથાને માનવી સર્વિસ બની શકે છે, એવી આ દર્શનની માન્યતા છે. વિશેષમાં “પૃથ્વી” શબ્દ ઉપર ભાર મૂકવામાં આવે, તે તેથી પણ વધે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
