Book Title: Bhaktamara Kalyanmandir Namiun Stotratrayam
Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
View full book text
________________
१६२
कल्याणमन्दिरस्तोत्रम् 'कर्मधारयः' । 'जल्पन्ति' वदन्ति । नात्रायुक्तं किञ्चित् । यथा पक्षिणः स्वभाषया भाषन्ते, तथाऽहमपि प्रवृत्तोऽस्मीति नाविमृष्टकारिता । इति षष्ठवृत्तार्थः॥६॥
मा०वि०-ये योगिनामपीति । हे ईश! हे स्वामिन् ! ये तव गुणा योगिनामपि वक्तुं न यान्ति-ये गुणा योगिनामपि वक्तुं योग्या न भवन्ति, गुणानामानन्त्याद् वा पृथक्कर्तृणामेकजिह्वायत्त्वात् सङ्ख्यातायुष्कत्वाचेति भावः । 'यान्ति' इति क्रियापदम् । कथम् ? 'न' । के कर्तारः ? 'गुणाः' । गुणाः के ? 'ये' । केषाम् ? 'योगिनाम्' । कस्य? 'तव' । किं कर्तुम् ? 'वक्तुम् । तेषु गुणेषु ममावकाशः कथं भवतु? । 'भवतु' इति क्रियापदम् । कः कर्ता ? 'अवकाशः' । केषु? 'तेषु' । किं कर्तुम् ? 'वक्तुम्' । डमरुकमणिन्यायेन 'वक्तुं' इति क्रियापदं द्वयोरप्युक्त्योर्योज्यम्, अन्यथा वाक्यासङ्गतिः स्यात् । तत्-तस्मात् कारणात् इयं असमीक्षितकारिता जाता, अविचारितकर्तृत्वं जातमिति भावः । 'जाता' इति क्रियापदम् । कः कतो? 'असमीक्षितकारिता' । कथम् ? 'एवम्' । वा इति पक्षान्तरे । यथा असमीक्षितकारिता न भवति इति पक्षान्तरे । नन्विति वितर्के । पक्षिणोऽपि निजगिरा-निजवाण्या जल्पन्ति-वदन्ति । 'जल्पन्ति' इति क्रियापदम् । के कर्तारः? 'पक्षिणः' । कथम् ? 'अपि' । कया? 'निजगिरा॥
यशब्दः प्रथमाबहुवचनं जस् 'आ द्वेरः' (सिद्ध०२-१-४१) इति दकारस्य अकारः, 'लुगस्यादेत्यपदे' (सिद्ध०२-१-११३) अकारलोपः अकारसंहिता 'जस इ.' (सिद्ध० १-४-९) अवर्णेन सह एत्वे ये इति सिद्धम् । 'यांक प्रापणे' (सिद्ध० धा०) याधातुः 'वर्तमाना अन्ति' (सिद्ध०३-३-६) संहिता यान्तीति सिद्धम् । 'वचं [परिभाषणे' (सिद्ध० धा०) वच् (धातुः) तुम्प्रत्ययः 'चजः कगम्' (सिद्ध०२-१-८६) सिलोपः वक्तुं इति सिद्धम् । भूधातुः 'पञ्चमी तुव्' (सिद्ध०३-३-८) 'गुणः०' (सिद्ध०३-३-२) अव संहितायां भवतु इति जातम् । तद्शब्दः सुपि 'आ द्वेरः', 'लुगस्यादेत्यपदे', 'एद् बहुसभोसि' (सिद्ध० १-४-४) तेष्विति सिद्धम् । 'जनैचि प्रादुर्भावे' (सिद्ध० धा०)। जन्धातुः क्तप्रत्ययः 'आः खनिसनिजनः' (सिद्ध०४-२-६०) इति सूत्रेण नस्य आत्वं स्त्रीलिङ्गत्वादाप् सेर्लोपश्च। समीक्षितं करोतीति समीक्षितकारी, समीक्षितकारिणो भावः समीक्षितकारिता, न समीक्षितकारिता असमीक्षितकारिता, अविचारितकारितेत्यर्थः । जल्पधातुः 'वर्तमाना अन्ति' शव् 'लुगस्यादेत्यपदे' जल्पन्तीति सिद्धम् । निजस्य गीस्तया निजगिरा । पक्षौ विद्येते येषां ते पक्षिणः, पक्षशब्दः, अस्त्यर्थे इन्प्रत्ययः, पक्षस्य अकारलोपः पक्षिन् इति जातं, प्रथमा जसि नस्य णत्वे पक्षिण इति सिद्धम् । इति षष्ठकाव्यार्थः ॥ ६॥
Oh Lord! whence can it be within my scope to describe Thy merits, when even the masterly saints fail to do so ? Therefore, this attempt of mine is a thou. ghtless act; or why, even birds do speak in their own tongue. (6)
१ 'पष्ठवृत्तभावार्थः' इति ख-पाठः।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org

Page Navigation
1 ... 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408