Bhaktamara Kalyanmandir Namiun Stotratrayam

Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund

Page 309

१८४
कल्याणमन्दिरस्तोत्रम्
स्थाने गभीरहृदयोदधिसम्भवायाः पीयूषतां तव गिरः समुदीरयन्ति । पीत्वा यतः परमसम्मदसङ्गभाजो भव्या व्रजन्ति तरसाऽप्यजरामरत्वम् ॥ २१ ॥
क० वृ० - अत्र यत्तच्छन्दौ द्वावपि गम्यौ । हे विभो ! यत् तव गभीरहृदयोदधिसभवाया गिरः पीयूषतां समुदीरयन्ति, श्रोतार इत्यर्थाद् गम्यते इत्यन्वयः । कत्रुक्तिः । 'समुदीरयन्ति' इति क्रियापदम् । के कर्तारः ? 'श्रोतारः' । 'समुदीरयन्ति' वदन्ति । कर्मतापन्नाम् ? 'पीयूषतां' अमृतत्वम् । पीयूषस्य भावः पीयूषता ताम् । कस्याः ? 'गिरः ' वाचः । गिरः कथम्भूतायाः ? ' गभीर हृदयोदधिसम्भवायाः' गम्भीर हृदयाम्बुधिप्रभवायाः । हृदयमेवोदधिहृदयोदधिः 'कर्मधारयः', गभीरश्चासौ हृदयोदधिश्च गभीरहृदयोदधिः 'कर्मधारयः', गभीरहृदयोदधिः सम्भवो यस्याः सा गभीर हृदयोदधिसम्भवा तस्याः 'वहुव्रीहिः' । कस्य ? ' तव' । कथम् ? यत् तत् स्थाने वदन्ति, नास्थाने । स्थाने इत्यव्ययम् । पीयूषं समुद्रसम्भवं स्यात्, गीरपि हृदयादुत्पन्नेत्यर्थः । श्रोतारोऽपि तव गिरममृततया यत् कथयन्ति तत् स्थाने - युक्तमिति भावः । यतो भव्याः परमसम्मदसङ्गभाजस्तरसाऽप्यजरामरत्वं तां पीत्वा व्रजन्तीत्यन्वयः । कर्बुक्तिः । 'यतः' यस्माद्धेतोः । भव्याः कर्णाञ्जलि भिस्तां गिरमिति पदद्वयमध्याहार्यम् । 'पीत्वा' निपीय | 'परमसम्मद सङ्गभाजः ' प्रकृष्टप्रमोदसंयोगवन्तः । परमश्चासौ सम्मदश्च परमसम्मदः 'कर्मधारयः', परमसम्मदस्य सङ्गः परमसम्मदसङ्गः 'तत्पुरुषः', परमसम्मदसङ्गं भजन्तीति परमसम्मदसङ्गभाजः ' तत्पुरुषः' । कथम् ? ' तरसाऽपि ' तत्कालमपि । 'अजरामरत्वं' जरामरणरहितत्वम् । जरा च मरश्च जरामरौ ' द्वन्द्वः', न विद्येते जरामरौ येषां ते अजरामराः 'बहुव्रीहिः', अजरामराणां भावोऽजरामरत्वं तद् । ' व्रजन्ति' प्राप्नुवन्ति । यथा अमृतपानेऽजरामरत्वं प्राप्यते तथा तव वचनश्रवणेऽप्यजरामरत्वं प्राप्यते, अतस्तव वागमृतमेवेति श्रोतारो युक्तमेव जल्पन्ति । इत्येकविंशतितमवृत्तार्थः ॥ २१ ॥
मा०वि०-स्थाने इति । हे जिन ! स्थाने युक्तं तव गिरः - वाण्याः बुधाः पीयूषतां समुदीरयन्ति - कथयन्ति । 'समुदीरयन्ति' इति क्रियापदम् । के कर्तारः ? 'बुधाः' । कां कर्मतापन्नाम् ? 'पीयूषताम्' अमृतत्वम् । कस्याः ? 'गिरः ' वचसः । कथम् ? ' स्थाने' । स्थाने इति युक्तार्थे अव्ययम् । गिरः किम्भूतायाः ? ' गभीर हृदयोदधिसम्भवायाः ' गम्भीर हृद समुद्रोत्पन्नायाः । अन्याऽपि या सुधा सा समुद्रोत्पन्ना इयं तथात्वात् सुधि ( धे) व उत्पसम्यक्त्वादिगुणेन साम्यं कथयति । यतो - हेतोः भव्याः पीत्वा परमसम्मदसङ्गभाजः सन्तः तरसा - शीघ्रं अजरामरत्वं व्रजन्ति । ' व्रजन्ति' इति क्रियापदम् | के कर्तारः ?