Bhaktamara Kalyanmandir Namiun Stotratrayam

Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund

Page 335

कल्याणमन्दिरस्तोत्रम् आकर्णितोऽपि महितोऽपि निरीक्षितोऽपि
नूनं न चेतसि मया विधृतोऽसि भक्त्या। जातोऽस्मि तेन जनबान्धव ! दुःखपात्रं
यस्मात् क्रियाः प्रतिफलन्ति न भावशून्याः ॥ ३८॥ क० वृ०-हे जिन! क्वापि भवे मया न त्वं आकर्णितोऽप्यसि-श्रुतोऽप्यसीत्यन्वयः । कवुक्तिः । तथा मया त्वं न महितोऽप्यसि-न पूजितोऽप्यसि । कठुक्तिः। तथा मया त्वं न निरीक्षितोऽप्यसि-न दृष्टोऽप्यसि । कवुक्तिः। 'नूनं' निश्चयेन । मया 'चेतसि' हृदये । 'भक्तया' भावेन । न विधृतोऽसि कालसौकरिकेनेव श्रीवीरः । हेतुमत्राह-हे 'जनबान्धव !' हे लोकमित्र !, "बान्धवो बन्धुमित्रयोः" इति अनेकार्थ( हैम० का० ३, श्लो० १३०७)वचनात् । जनानां बान्धवो जनबान्धवः 'तत्पुरुषः' तस्य सम्बोधनं हे जनबान्धव!।तेन कारणेन अहं दुःखपात्रं-दुःखास्पदं, दुःखानां पात्रं दुःखपात्रं 'तत्पुरुषः' जातोऽस्मीत्यन्वयः। कवुक्तिः। 'यस्मात्' कारणात्। 'क्रिया' आकर्णनादिकाः। भावशून्याः' भावरहिताः। भावेन शून्या भावशून्याः 'तत्पुरुषः' । 'न प्रतिफलन्ति' नैव प्रतिविशिष्टफलदायिन्यो भवन्ति । इत्यष्टत्रिंशत्तमवृत्तार्थः ॥ ३८॥
मा० वि०-आकर्णितोऽपीति । हे नाथ ! नूनं-निश्चितं मया चेतसि न विधृतोऽसि -न धृतोऽसि । 'असि' इति क्रियापदम् । कः कर्ता ? 'त्वम् । केन को ? 'मया' । त्वं किम्भूतः ? 'विधृतः' विशेषेण धृतो विधृतः । कथम् ? 'न' । कस्मिन् ? 'चेतसि । पूर्वजन्मनीति गम्यते । कया? 'भक्त्या' । त्वं किंलक्षणः ? 'आकर्णितः' श्रुतः श्रवणाभ्याम् । कथम् ? 'अपि' । पुनस्त्वं कीदृशः ? 'महितः' पूजितश्चन्दनादिभिः । कथम् ? 'अपि' । पुनस्त्वं कीदृग् ? 'निरीक्षितः' दृष्टो नयनाभ्याम् । कथम् ? 'अपि'। तत्रार्थे हेतुमाह-हे जनबान्धव ! तेन कारणेन अहं दुःखपात्रं जातोऽस्मि । 'अस्मि' इति क्रियापदम् । का कर्ता ? 'अहम्' । किंलक्षणः? 'दुःखपात्रं' दुःखभाजनम् । केन ? 'तेन' । तत्रार्थेऽपि हेतुमाह-यस्मात् कारणात् भावशून्याः क्रिया न प्रतिफलन्ति-फलवन्त्यो न भवन्ति । 'प्रतिफलन्ति' इति क्रियापदम् । काः कर्व्यः ? 'क्रियाः। किंलक्षणाः ? 'भावशून्या' चित्ता. भिप्रायशून्याः। कस्मात् ? 'यस्मात् ॥
जनानां बान्धव इव जनबान्धवस्तस्य सम्बोधनं हे जनबान्धव! । दुःखानां पात्रं दुःखपात्रम् । भावेन शून्याः भावशून्याः। इति अष्टत्रिंशत्तमकाव्यवृत्तार्थः ॥ ३८॥
. 'काव्यार्थनवनीतम्' इति ख-पाठः ।