Battrishina Sathware Kalyanni Pagthare Part 06

Author(s): Abhayshekharsuri
Publisher: Divyadarshan Trust

Page 7

૭૧૦
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે આત્મા સ્વયં મોક્ષરૂપે પરિણમતો હોવાથી મોક્ષનું ઉપાદાનકારણ છે. એ યોગ્યભૂમિકા પામે એ પછી જ યોગ=મોક્ષના ઉપાયો અજમાવવા પર સફળતા મળી શકે છે, એ પૂર્વે નહીં. યોગ માટેની આ યોગ્ય ભૂમિકા જેનાથી નિર્માણ થાય છે એ યોગની પૂર્વસેવા છે. આ યોગપૂર્વસેવાનું સ્વરૂપ શું છે? એની આ બત્રીશીમાં વિચારણા કરવાની છે.
આત્મામાં આ પ્રધાનયોગ્યતા નિર્માણ કરવાની છે એનો અર્થ જ કે આત્મા પહેલાં અયોગ્ય હતો. આ અયોગ્યતા અનાદિકાળથી હોય છે. નિર્માણ થયેલી હોતી નથી. પ્રધાન યોગ્યતાના અભાવરૂપ આ અયોગ્યતાને વિપરીત આચારો અને વિપરીત ભાવો સદા ફાલીફુલી તાજી રાખે છે. એટલે એ અયોગ્યતાને ખસેડીને યોગ્યતા નિર્માણ કરવા માટે યોગ્ય આચાર અને યોગ્ય ભાવ જરૂરી બને છે. તેથી યોગની પૂર્વસેવા યોગ્ય આચારરૂપ અને યોગ્ય ભાવરૂપ છે. એમાં પૂજા, સદાચાર અને તપ આ ત્રણ યોગ્ય આચારરૂપ પૂર્વસેવા છે અને મુક્તિ અષ એ ભાવરૂપ પૂર્વ સેવા છે. આ બત્રીશીમાં આ ચાર પ્રકારની પૂર્વસેવાનો વિચાર કરવામાં આવશે.
સામાન્યથી સર્વત્ર વાર: પ્રથમો ધર્મ: આ સૂત્ર લાગુ પડતું હોય છે. અર્થાત્ આચાર એ પ્રથમ ધર્મ છે. તેથી અહીં પહેલાં આચાર રૂપ પૂર્વસેવા જણાવવામાં આવશે ને પછી ભાવરૂપ પૂર્વસેવા. સર્વત્ર પૂજ્યની પૂજા મુખ્ય હોય છે. કારણ કે એ આત્મામાં નમ્રતા લાવે છે જે દરેક ગુણોની યોગ્યતા ઊભી કરે છે તથા વિશેષ પ્રકારનું પુણ્ય ઊભું કરે છે. એટલે જ વિનયને વગર મંત્રનું વશીકરણ કહેલ છે. ધનના ક્ષેત્રમાં વેપારીની-મોટા વેપારીની સેવા-વિનયવગેરેરૂપ પૂજા, વિદ્યાના ક્ષેત્રમાં શિક્ષક-પંડિતની સેવા વિનય વગેરે રૂપ પૂજા.. આમ તે તે ક્ષેત્રવિષયક પૂજયની પૂજા તે તે ક્ષેત્રમાં સહુ પ્રથમ જરૂરી હોય છે. એટલે પ્રસ્તુતમાં પણ સૌ પ્રથમ પૂજા કહી છે. એમાં પણ પ્રથમ