________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તરવજ્ઞાન
તને જોવાનું છે. તને “મા” તરીકે હાંક મારવી અને તેને જેવી આ મારું કામ છે. તે છતાંયે હું થોડેક પ્રયત્ન કરીને તારી સ્તુતિ ગાઉં છું–આ શંકરાચાર્યને વિનય છે.
કાલિદાસ રઘુવંશ લખતી વખતે આ વિનય કરે છે?
આ રઘુવંશ છે, તેમાં ભગવાન અવતાર લે છે. આ વંશ કેટલે મહાન છે અને મારી અલ્પમતિ છે. કેઈ નાનકડી નાવડી લઈને આખે દરિયે પાર કરવા ઈચ્છા કરે તે જેટલું હાસ્યાસ્પદ છે એટલે આ મારે રઘુવંશ લખવાનો પ્રયાસ હાસ્યાસ્પદ છે. કાલિદાસ તે વિદ્વાન છે. તે કદાચ વિનય (formality) માટે આવું લખે પણ શંકરાચાયાને શું આ વિનય છે? શંકરાચાર્ય શું વિનય (formality) કરે છે? વિદ્વાનની વણીમાં (formality) વિનય હેય કાલિદાસ કહે છે કે જ્યાં સુધી વિદ્વાનોને સંતોષ ન થાય
ત્યાં સુધી મારા લખાણને “સાધુલખાણું ન સમજીશ.' માણસ છીછરો હોય તેને પોતાના માટે વિશ્વાસ હોય, પણ મહાન માણસને વિશ્વાસ ન હોય. તે શું શંકરાચાર્ય વિદ્વાન ન હતા? તે કેવળ વિદ્વાન નહિ પરંતુ તવજ્ઞાની પણ હતા. શંકરાચાર્ય ટોચના કર્મચાગી, તેજરવી ભકત અને મહાન તત્વજ્ઞાની હતા. તે જ્યારે કહે છે કે, હું તારું વર્ણન ન કરી શકું એમાં એમને કહેવાનું છે કે, જ તારું વર્ણન કરી શકું. ઉપરના લેકે બ્રહ્મદેવ, શિવજી, કાર્તિકસ્વામી અને શેષનાગ, તારૂં વર્ણન કરી ન શકે, પણ હું તારું વર્ણન કરી શકું”
બ્રહ્મદેવ એક મેઢે તારા જ્ઞાનનું વર્ણન કરે છે. તારૂં જ્ઞાન જબરદસ્ત છે. તે એમની આત્માનુભૂતિ છે તેથી તારા જ્ઞાનનું વર્ણન કરી શકે. અંગ્રેજીમાં ત્રણ શબ્દો છે: Thought (વિચાર) Knowledge (જ્ઞાન) અને understanding (ધ) આ ત્રણે શબ્દોના અર્થ જુદા છે, આમ છતાં સંસ્કૃત ભાષા જેવી શ્રીમંત ભાષા બીજી નથી. હાસ્ય અને સ્મિત ને ફરક સંસ્કૃત જ બતાવી શકે. બંધારણીય ભાષા (onstitutlonal language) તરીકેની યોગ્યતા સંસ્કૃત ભાષાની જ છે.
વિચાર, જ્ઞાન અને બેધમાં ફરક છે. વિચાર કૃતિશીલ બને ત્યારે “જ્ઞાન” કહેવાય અને કૃતિમાં ઉતરેલે વિચાર અનુભૂતિમાં આવે ત્યારે તેને બંધ કહેવાય.
For Private and Personal Use Only
