________________
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૪
૧૪/-/૧/૫૯
પપ બાંધે ગૌતમ નૈવિક યાવતૃ દેવાયુ, એકે ન બાંધે. ભગવત્ ! પરંપર નિતિ નૈરયિક, નૈરયિકામુ બાંધે પન ગૌતમ નૈરચિકાય પણ બાંધે યાવતુ દેવાય પણ બાંધે. - ભાવના અનંતપરંપર અતિતિ નૈરયિકનો પ્રશ્ન • ગૌતમ નૈરયિકાયુ પણ ન બાંધે, યાવ4 દેવાયુ પણ ન બાંધે. એ પ્રમાણે વૈમાનિક સુધી સંપૂર્ણ કહેવું.
ભગવન નૈવિકો, એ અનંતર દીપક છે, પરંપર ઓદીપપક છે કે અનંતર પરંપર ખેદનુપપક છે ગૌતમ ગૈરસિકો આ અાવાથી પૂર્વોક્ત ચારે દંક કહેવા. ભગવના તે એમ જ છે (૨).
- વિવેચન-૫૯૯ -
અનંતરોધપક-જેના ઉપપાતમાં સમયાદિ વ્યવધાન હોતું નથી તે. પરંપરોપક • જેના ઉપપાતમાં બે-ત્રણ આદિ સમયની પરંપરા થઈ હોય તે અનંત-પરંપર અનુપપક : તેમાં અનંતર એટલે વ્યવધાનરહિત, પરંપર એટલે બે-ત્રણ આદિ સમયરૂપ ઉત્પાદ, આ બંને વિગ્રહગતિક હોય, વિગ્રહગતિમાં બે ભેદે ઉત્પાદના અવિધમાનવથી.
ધે અનંતરોપપuદિના આયુબંધને આશ્રીને કહે છે - અનંતરોuપન્ન અને અનંતપરંપરાનુપને ચારે ભેદે આયુનો નિરોધ છે. તે અવસ્થામાં, તેવા અધ્યવસાય સ્થાનનો અભાવ છે, તેથી સજીિવોને આયુબંધનો અભાવ છે. પોતાના યુના પ્રિભાગાદિ બાકી રહેતા બંધનો સદ્ભાવ થાય છે, પરંપરોપકા તો સ્વ આયુના છે માસ બાકી રહેતા મતાંતરે ઉત્કૃષ્ટથી છ માસ, જઘન્યથી અંતમુહર્ત બાકી રહેતા ભવપત્યયથી તિર્ય, કે મનુષ્યાય બાંધે, બીજું નહીં. ચોવીશે દંડકમાં આ કહેવું.
હવે ‘નિત' આદિથી બીજે દંડક કહે છે - નિર્ગત એટલે નિશ્ચિત સ્થાનાંતર પ્રાપ્તિ વડે ગમન. અનંતર એટલે સમયાદિના અંતર વિના તે અનંતર નિર્ગત, તે નરકથી ઉદ્વર્તી સ્થાનાંતર પ્રાપ્તિના પહેલા સમયમાં વર્તે છે. પસ્પર એટલે સમય પરંપરાથી નીકળેલ, તે નકશી ઉદ્ધને ઉત્પત્તિ સ્થાનના બીજા આદિ સમયમાં વર્તે છે, અનંત-પરંપર અભાવે ઉત્પાદ ક્ષેત્ર પ્રાપ્ત ન થતાં અgિ નિશ્ચયથી અતિર્ગત.
અનંતર નિર્ગતદિને આશ્રીને આયુબંધને જણાવે છે - અહીં પરંપર તિર્ગત નાકો બઘાં આયુને બાંધે છે. જો કે તે મનુષ્ય કે પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જ થાય છે, એ રીતે બઘાં પરંપતિર્ગત વૈકિય જમવાળા છે. ઔદારિક જમવાળા પણ ઉદ્ધત થઈ કોઈ મનુષ્ય કે તિયિ થાય છે તેથી તેઓ પણ સવયુિ બંધકા જ છે. • » અનંતર નિર્ગત કા. તે ક્વયિત ઉત્પન્ન થતાં સુખેથી કે દુઃખેથી ઉત્પન્ન થાય છે. દુ:ખોમ્પકને આશ્રીને - કહે છે - ર ત્યાદિ.
અનંતખેદોપપક • ખેદ એટલે દુ:ખ વડે. ઉત્પાદ એટલે ફોત્ર પ્રાપ્તિ લક્ષણ. ખેદપ્રધાન ઉત્પત્તિના પ્રથમ સમયમાં વર્તતો, તે. પરોવત્ર . જેને ખેદથી ઉત્પન્ન થયાને બે, ત્રણ સમય થયા છે તે. અનંતર-પરંપર-ખેદાનુત્પન્નક તે વિગ્રહગતિવર્તી જીવ.
ચાર દંડકો-ખેદોત્પન્નક, તેનું આયુ, ખેદતિર્ગત, તેનું આયુ.
છે શતક-૧૪, ઉદ્દેશો-ર-“ઉમાદ” છે
- X - X — — — — • ઉદ્દેશા-1-માં અનંતરોપપnતૈરયિકાદિ વકતવ્યતા કહી. તૈયિકાદિ મોહજ્વાળા હોય છે. મોહ ઉન્માદ છે, તેથી ઉન્માદ કથન -
• સૂત્ર-૬૦૦,૬૦૧ :
૬િeo] ભગવતૃ ઉમાદ કેટલા ભેટે છેગૌમાં બે મેદ-ચાવેશથી અને મોહનીસકમના ઉદયથી. તેમાં જે યજ્ઞવેશ છે, તે સુખે વેદાય છે અને સુખે છોડાવાય છે. તેમાં જે મોહનીય કર્મના ઉદયથી છે, તે દુઃખથી વેદાય છે અને દુ:ખથી છોડાવાય છે.
ભગવા નાક જીવોમાં કેટલા ભેટે ઉમાદ છે ગૌતમ બે ભેદે - યજ્ઞવેશથી અને મોહનીયકર્મના ઉદયથી. ભગવના એમ કેમ કહો છો કે નૈરસિકને બે પ્રકારનો ઉન્માદ છે - x • ગૌતમા કોઈ દેવ (નૈરયિકો ઉપ) અશુભ પુદગલ પ્રોપે, તે અશુભ યુગલોના રોપણી તે નૈરયિક યાવિષ્ટ ઉમાદને પામે છે, મોહનીય કર્મના ઉદયથી મોહનીય ઉન્માદને પામે છે, તેથી પૂર્વવત્ કહ્યું કે ચાવતુ ઉન્માદ પામે..
ભગવદ્ ! અસુકુમારને કેટલા ભેદ ઉન્માદ છે ? એ પ્રમાણે નૈરકિવતુ જાણવું. વિરોષ એ કે - મહર્વિક દેવ અશુભ પગલ પ્રોપે છે, તે અશુભ યુગલોના રોપણી યtવેશરૂપ ઉન્માદને પ્રાપ્ત થાય છે. તથા મોહનીય કામના ઉદયથી મોહનીય કમજ ઉમાદને પામે છે. તેથી પૂર્વવત્ કહ્યું. એ પ્રમાણે dનીતકુમાર સુધી જવું, પૃવીકાયિક રાવતું મનુષ્યો સુધી નૈરચિકો સમાન કહેવું. વ્યંતરાદિ દેવ, અસુકુમારવ4 જાણવું.
૬િ૦૧] ભગવન / કાવર્ષો મેપ વૃષ્ટિકાય વરસાવે છે હા, વસાવે છે. ભગવના જ્યારે દેવેન્દ્ર દેવરાજ શક વૃષ્ટિકાવ કરવા ઈચ્છે છે, ત્યારે તે કઈ રીતે વૃષ્ટિ કરે છે ? ગૌતમ ! ત્યારે શકેન્દ્ર અભ્યતર પદાના દેવોને બોલાવે છે, બોલાવેલ તે અભ્યતર દાના દેવ, મધ્યમ પદાના દેવોને બોલાવે છે. બોલાવાયેલ મધ્યમ દાના દેવ, ભાલ પ્રદાના દેવોને બોલાવે છે, તે બાહ્ય પષદના બોલાવાયેલ દેવ બાલ-બાહાના દેવોને બોલાવે છે, પછી તે બાહ્ય-બાહ દેવ આમિયોગિક દેવોને બોલાવે છે, પછી તે બોલાવાયેલ અભિયોગિક દેવ વૃષ્ટિકાયિક દેવોને બોલાવે છે, ત્યારે તે બોલાવાયેલ વૃષ્ટિકાયિક દેવ વૃષ્ટિ કરે છે. આ પ્રમાણે છે ગૌતમ! દેવેન્દ્ર દેવરાજ શક વૃષ્ટિ કરે છે.
ભગવના એ અ મર દેવ પણ વૃષ્ટિ કરે છે હા, કરે છે. ભગવાન ! અસુકુમાર દેવો કયા પ્રયોજનથી વૃષ્ટિ કરે છે ? ગૌતમ જે આ અરહંત ભગવંતો છે, તેમના જન્મ મહોત્સવ નિકમણ મહોપ, નોપાદ મહોત્સવ, પરિનિવણિ મહોત્સવમાં છે ગૌતમ! નિશે અસુરકુમાર દેવો વૃષ્ટિકાર્ય કરે છે. એ રીતે નાગકુમારો યાવ4 સ્તનીતકુમારો સુધી કહેવા બંતજ્યોતિક-વૈમાનિક દેવોમાં પણ આમ જ કહેવું.
