________________
૧૪/-/૬/૬૧૭
૬૮
ઉચો અને પ્રભાપંજથી વ્યાપ્ત ભાવ પ્રતિરૂપ હોય. તે પ્રાસાદાવસકનો ઉપરિતલ પદાલતાના ચિત્રણથી ચાવતુ પ્રતિરૂપ હોય. તે પ્રાસાદાવર્તસકનો અંદરનો ભાગ બહુ સમરમણીય યાવત મણીના સાશવાળો હોય. તેમાં વૈમાનિકની સર્દેશ આઠ યોજનની મણિપીઠિકા હોય. તે મણિપીઠિકા ઉપર એક મહાન દેવશયનીય વિદુર્વે શવ્યાનું વર્ણન ચાવતુ પ્રતિરૂપ કરવું. તેમાં તે કેન્દ્ર આઠ સપરિવાર અગમહિણી સાથે, બે સૈન્ય - નાાનિક અને ગંધવનિક સાથે મહા આહd, નૃત્ય ચાવત દિવ્ય ભોગોપભોગને ભોગવતો વિચરે છે.
જ્યારે દેવેન્દ્ર દેવરાજ ઈશાન દિવ્ય (ભોગ ભોગવવા ઈચ્છે) જેમ શકેન્દ્રમાં કહ્યું. તેમ બધું જ ઈશાનેન્દ્રમાં પણ કહેવું. એ પ્રમાણે સનતકુમારમાં પણ કહેવું. વિશેષ એ કે - પાસાદાવતંસક ૬oo યોજન ઊંચો, 300 યોજન પહોળો કહેતો, મણિપીઠિકા તે જ પ્રમાણે આઠ યોજનની કહેવી. તે મણિપીઠિકાની ઉપર એક મોટું સીંહાસન વિકુત્તે તે સપરિવાર કહેવું. ત્યાં દેવેન્દ્ર દેવરાજ સનતકુમાર ૦૨,ooo સામાનિકો યાવતુ ૨,૮૮,ooo આત્મરક્ષક દેવો અને ઘણાં સનકુમાર કાવાસી વૈમાનિક દેવદેવીઓ સાથે પરિવરીને યાવત (ભોગ ભોગવતો) વિચરે છે.
આ પ્રમાણે સનકુમારની માફક યાવતું પાણત, અયુત (ઈન્દ્રો) કહેવા. વિશેષ એ કે – જેનો જેટલો પરિવાર, તે તેને કહેવો. પ્રાસાદ ઉચ્ચત્વ જે સ્વ
વ કામાં વિમાનોનું ઉચ્ચસ્વ છે, તેનાથી અડધો-અડધો વિસ્તાર યાવ4 અરયુતના Koo યૌજન ઉચ્ચત્વ અને ૪૫ યોજનનો વિસ્તાર છે. ત્યાં હે ગૌતમ ! દેવેન્દ્ર દેવરાજ અય્યત ૧૦,૦૦૦ સામાનિક ચાવત (ભોગ ભોગવતો) વિચરે છે. બાકી પૂર્વવત્ ભગવન! તેમજ છે.
• વિવેચન-૬૧૭ :
1 - ભોગવાય છે, અશિિદ. ભોગને યોગ્ય ભોગ તે ભોગભોગ, મનોજ્ઞ સ્પશિિદ તેમાં કઈ રીતે પ્રવર્તે? નયન આદિ એટલે ૩,૧૬,૨૨૩ યોજન સાધિક 3 કોશ, ૨૮ ધનુષ, ૧all અંગુલ. - વધુસમર મા ના - અત્યંત સમ અને રમ્ય. માવ જfini - ભૂમિ ભાગનું વર્ણન મણીના સ્પર્શ વર્ણન સુધી કહેવું. બે માઈIRTHUs : આલિંગપુકર - મુરજ કે મર્દલના મુખપુટની સમાન તથા છાયા સાથે, પ્રભા સાથે, કિરણો સાથે, ઉધોત સાથે, વિવિધ પ્રકારના પંચવર્ણી મણથી શોભે છે. * * * ઈત્યાદિ વર્ણ-ગંધ-રસ-સ્પર્શ વર્ણક મણી કહેવા.
અભ્યગત-ઉથ્રેિતાદિ પ્રાસાદ વર્ણન કહેવું. તે પૂર્વવત છે. ઉલ્લોક કે ઉલ્લોચઉપરિતલ. પડદોની લતા તે પદાલતા, તે રૂપ ભક્તિ વડે ચિત્રિત, ચાવતુ કરણથી આમ કહેવું - પ્રાસાદીય, દર્શનીય, અભિરૂ૫. અહીં મણિપીઠિકાનું વર્ણન કહેવું. તે લંબાઈપહોડાઈથી આઠ યોજનની છે, તે જેમ વૈમાનિકની છે તે કહેવી, વ્યંતરાદિની અન્યથા
સ્વરૂપ છે, તે ન કહેવી. • • વળી તેના બહુસમરમણીય ભૂમિ ભાગના બહુ મધ્ય દેશભાગે એક મણિપીઠિકા વિકૃર્વે છે. તે મણિપીઠિકા આઠ યોજન લાંબી-પહોળી, ચાર યોજન જાડી, સર્વ રત્નમય, સ્વચ્છ યાવતુ પ્રતિરૂપ છે.
શયનીય વર્ણન કહેવું. તે આ રીતે – તે દેવશયનીયનો આવા પ્રકારનો
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૪ વણવિાસ છે . વિવિધ મણિમય, પ્રતિપાદ સુવર્ણના પાયા, વિવિધ મણિમય ઈત્યાદિ. શનીવજ - સૈન્ય. નૃત્ય, તેને કરનાર સૈન્ય અર્થાત્ જનસમૂહ તે નાટ્યનીક, એ પ્રમાણે ગંધવનીક - ગીત ગાતો સમૂહ. ચાવતું શGદથી - “મહા આહત, નૃત્ય, ગીત, વાજિંત્ર, તંત્રી, તલ, તાલ, ગુટિત, ઘન મૃદંગાદિનો નાદ” - ગ્રહણ કરવું. સુધર્મસભારૂપ ભોગ સ્થાનનો સદ્ભાવ છતાં ભોગને માટે નેમિ પ્રતિરૂપકાદિની વિક્ર્વણા કહી, તે જિનેશ્વરના અસ્થિની આશાતનાના પરિવાર માટે કહી, કેમકે સુધમસિભામાં માણવક સ્તંભમાં સમુદ્ગકમાં જિન અસ્થિ હોય છે. તે હોવા છતાં જો ભોગ ભોગવે તો તેનું અબહુમાન કર્યું કહેવાય, તે આશાતના છે.
સનકુમારેન્દ્ર સિંહાસન વિકર્યો છે, શક-ઈશાન માફક દેવ શયનીય નહીં, તેને સ્પર્શ માત્રથી પરિચારકત્વ હોવાથી શયાની જરૂર નથી. સપરિવાર - સ્વકીય પરિવાર યોગ્ય આસન પરિકરિત. “જે-જેનો પરિવાર હોય તે તેને કહેવો” – એટલે • માહેન્દ્રને 90,000 સામાનિકો અને ૨,૮૦,ooo આત્મરક્ષકો, બ્રહ્મણેન્દ્રને ૬૦,૦૦૦ સામાનિક, લાંતકેન્દ્રને પ૦,૦૦૦, શુકેન્દ્રને ૪૦,ooo, સહસારેને 30,000, પ્રાણન્દ્રને ૨૦,૦૦૦, અય્યતેન્દ્રને ૧૦,૦૦૦, બધામાં ચાણમાં આત્મરક્ષક દેવો.
સનકુમારે અને માહેન્દ્રને ૬00 યોજન ઉંચો પ્રાસાદ, બહા-લતકેન્દ્રને Boo, શુક-સારેન્દ્રને ૮૦૦, પ્રાણત-અચ્યતેન્દ્રને ૯૦૦ યોજન યો પ્રાસાદ જાણવો. અહીં સનકુમારાદિ સામાનિકાદિ પરિવાર સહિત, તે નેમિ પ્રતિરૂપકમાં જાય છે, કેમકે ત્યાં અશદિ પ્રતિચારણામાં વિરોધ નથી, શક્ર-ઈશાનમાં પરિવાર સહિત ન જાય કેમકે સામાનિક પરિવાર સમક્ષ કાય પ્રતિચારણા લજા યુક્ત છે.
શતક-૧૪, ઉદ્દેશ--“સંસૃષ્ટ” $
- X - X - X - X - 0 ઉદ્દેશા-૬ને અંતે પ્રાણત અને અચ્યતેન્દ્રની ભોગ-અનુભૂતિ કહી, તે તેમને કથંચિત્ તુલ્ય છે. આવી તુચતા અહીં કહે છે –
• સૂત્ર-૬૧૮ :
રાજગૃહમાં ચાવતું એમ કહ્યું. પdદા પાછી ગઈ. હે ગૌતમ. એ પ્રમાણે શ્રમણ ભગવંત મહાવીરે ગૌતમને સંબોધીને આમ કહ્યું - હે ગૌતમ! તું મારી સાથે ચિર સંશ્લિષ્ટ છે, તું મારો ચિરસંસ્તુત છે, મારે ચિરપરિચિત છે, ચિર કાલ સેવિત છે, માટે શિર કાળથી તે અનુગામી છે, ગૌતમ ! તું મારી સાથે ચિરાનુંવૃત્તિ છે. અનંતર દેવલોક, અનંતર માનુષ્ય ભવમાં (નેહરગવાળો છે.) કેટલું કહીએ ? - મૃત્યુ પછી, કાયાનો ભેદ થયા બાદ, હાથી સ્ત્રીને બંને તુલ્ય, એકાર્ણ મામલાની વિશેષતા રહિત થઈ જઈશું.
• વિવેચન-૬૧૮ :
ભગવાન મહાવીર, કેવલજ્ઞાન અપાત અને ખેડવાળા એવા ગૌતમસ્વામીને આશાસિત કરવા માટે તેમની અને ગૌતમની ભાવિ તુરતા પ્રતિપાદિત કરવા કહે છે - ઘણાં લાંબાકાળથી કે અતીતમાં પ્રભૂત કાળથી સંગ્લિટ-સ્નેહથી સંબદ્ધ એટલે કે ચિરસંશ્લિષ્ટ છો. હે ગૌતમ ! અતીતમાં ઘણાં કાળથી તું સ્નેહથી પ્રશંસિત છે, તથા
