________________
૧૦/-/૨/૩૦૧,૩૦૨
૧૫૩
૧૫૪
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૪
- અવર્ણાદિ, વિ. વણિિદવ, આ રીતે અસત્વપણાથી કેવલી પણ આ રીતે જાણતા નથી. ૩Hવં- મુક્તને કર્મબંધ હેતુ અભાવે કર્મ અભાવથી છે. તેના અભાવે શરીર અભાવે વણિિદ અભાવ છે, તેથી અરૂપી થઈને રૂપી ન થાય.
છે શતક-૧૦, ઉદ્દેશો-૩-“શૈલેષી” & - x = x = X - X - X - X - X – o બીજા ઉદ્દેશાને અંતે રૂપિતા ભવન લક્ષણ, જીવનો ધર્મનિરૂપિત, અહીં તેના એજનાદિ લક્ષણ નિરૂપે છે, એ સંબંધે આવેલ સૂત્ર -
• સૂત્ર-903 -
ભગવના શૈલેશી પ્રતિપw અણગર સદા નિરંતર કાંપે છે, વિશેષ કાંપે છે. ચાવતું તે-તે ભાવોમાં પરિણમે છે? ના, તે અર્થ સમર્થ નથી. સિવાય કે પરપયોગથી (એમ થાય.) - - ભગવન્! એજના કેટલા ભેદે છે ? ગૌતમ ! પાંચ ભેદે - દ્રબૈજના, જના, કાર્લેજના, ભવૈજના, ભાવૈજના.
ભગવપ્ન / દ્રવ્ય એજના કેટલા ભેદે છે? ગૌતમ! ચાર ભેદે છે. આ - નૈરયિક - તિચિ - મનુષ્ય - દેવ દ્રવ્ય એજના. ભગવન ! એમ કેમ કહ્યું કે નૈરયિક દ્રવ્યએજના (૨) છે? ગૌતમ ! નૈરયિક, નૈરયિક દ્રવ્યમાં વર્તેલ છે - વર્તે છે . વશિ. તેથી નૈરયિકો, નૈરાયિક દ્રવ્યમાં વર્તતા નૈરયિક દ્રવ્ય એજનામાં કંા છે - કરે છે - કંપશે. તેથી યાવતુ દ્રશેજના કહી છે.
ભગવન એમ કેમ કહો છો તિર્યંચયોનિક દ્રવ્ય એજના (૨) છે ? પૂર્વવત વિશેષ એ કે - તિચિયોનિક દ્રવ્યેજના કહેવું. બાકી પૂર્વવતું. એ પ્રમાણે ચાવતુ દેવ દ્રવ્યેજના. - - - ભગવા ક્ષેત્ર એજના કેટલા ભેટે છે? ગૌતમ! ચાર ભેદે છે – નૈરયિક ચાવતુ દેવ ક્ષેત્ર જના. ભગવન ! એમ કેમ કહો છો નૈરશ્ચિક હોવેદના (૨) છે ? પૂર્વવતું. વિશેષ આ • નૈરયિક હોમ વેદના કહેવું. એ પ્રમાણે સાવ દેહક્ષેત્રવેદના. • • એ પ્રમાણે કાળ, ભવ અને ભાવથી પણ દેવ ભાવ એજના પર્યક્ત કહેતું.
• વિવેચન-903 :
ની ગુફે સફે- એમ આ નિષેધ છે. તે બીજો એકાદ પરપયોગ વડે થાય. જનાદિ કારણ મળે પરપ્રયોગથી એક શૈલેશી એજના થાય, પણ બીજા કારણે નહીં. આજનાદિ અધિકારથી જ કહે છે - વ્યાખri - નાકાદિ જીવ સંકત પુદ્ગલ દ્રવ્યોના નારકાદિ જીવ દ્રવ્યોની એજનાચલના, તે દ્રબૈજના.
ક્ષેત્ર-નારકાદિ ક્ષેત્રમાં વર્તતાની યોજના, તે ક્ષેત્રે જણા. - - કાળનારકાદિ કાળમાં વર્તતાની એજના, તે કાલૈજના. -- ભવ-નાકાદિ ભવમાં વર્તનારની એજના તે ભવૈજના. •• ભાવ - ઔદયિકાદિરૂપે વર્તતા નારકાદિની તર્ગત પુદ્ગલ દ્રવ્યોની એજના, તે ભાવૈજના.
નૈરયિક લક્ષણ, જે જીવદ્રવ્ય, દ્રવ્ય-પર્યાયથી કથંચિત્ ભેદથી નાકવ. તેમાં વર્તતા, નૈરયિક જીવ સંગૃકત પુદ્ગલ દ્રવ્યોની કે નૈરયિક દ્રવ્યોની એજના, તે નૈરયિકદ્રબૈજના, તેમાં અનુભવવાળો - વિશેષ કહે છે –
• સૂઝ-૩૦૪,૩૦૫ -
[9o4] ભગવન | ‘ચલના’ કેટલા ભેદે છે ? ગૌતમ / કણ ભેદ. તે આ - શરીરચલણા, ઈન્દ્રિયચલણા, યોગચલણા.
ભગવન ! શરીરચલણા કેટલા ભેદે છે ? ગૌતમ! પાંચ ભેદે છે - દારિક શરીરચલણા યાવતુ કાર્પણ શરીસ્ટલણ.
ભગવન ! ઈન્દ્રિયચલણા ડેટા ભેદે છે ? ગૌતમ પાંચ ભેદે છે. તે આ – શ્રોમેન્દ્રિય ચલણા યાવતુ અનેન્દ્રિયચલણ.
ભગવાન ! યોગચલમા કેટલા ભેદે છે ? ગૌતમ ! ત્રણ ભેદે છે – મનોયોગ, ચલણા, વચનયોગ ચલણા, કાયયોગ ચલણા.
ભગવન! ઔદારિક ચલણાને ઔદારિક ચલણા કેમ કહો છો? ગૌતમાં જે જીવ ઔદારિક શરીરમાં વર્તતા ઔદારિક શરીરનો યોગ્ય દ્રવ્યોને ઔદારિક શરીર પરિણમાવતા ઔદારિક શરીર ચલણ ચલ્યા, ચવે છે કે ચાલશે. તેથી ચાવતું આમ કહ્યું છે.
ભગવાન વૈક્રિય શરીર ચલણાને વૈક્રિય કેમ કહો છો ? પૂર્વવતું. વિશેષ એ કે . વૈકિચ શરીરમાં વીતા કામણ શરીર ચલણા સુધી એ પ્રમાણે કહેવું. • • • ભગવન ! શ્રોએન્દ્રિય ચલણાને શ્રોત્ર કેમ કહે છે ? ગૌતમ ! જીવો. શોઝેન્દ્રિયમાં વર્તતા શ્રોએન્દ્રિય પ્રાયોગ્ય દ્રવ્યો શ્રોઝેન્દ્રિયરૂપે પરિણમાવતા શ્રોએન્દ્રિય ચલણ ચાલ્યા, ચાલે છે, ચાલશે તેથી યાવત એમ કહ્યું. એ રીતે સ્પશનિદ્રય ચલણા સુધી કહેતું.
ભગવન / એમ કેમ કહો છો મનોયોગચલણા મનો ? ગૌતમ! જીવો મનોયોગમાં વધતા મનોયોગ પ્રાયોગ્ય દ્રવ્યોને મનો યોગપણે પરિણાવતા મનોયોગ ચલણ ચાલ્યા, ચાલે છે, ચાલશે. તેથી યાવતું મનોયોગ ચલણા કહ્યું. એ રીતે વચનયોગ, કાયયોગ ચલણા છે.
[bo] ભગવત્ ! સંવેગ, નિર્વેદ, ગુરુ સાધર્મિક શુશ્રુષા, આલોચના, નિંદા, ગહ, ક્ષમાપના, શ્રુતસહાયતા, સુપશમના ભાવમાં આપતિબદ્ધતા, વિનિવર્ધના, વિવિત શયનાસન આસેવનતા, શોમેન્દ્રિય સંવર યાવતું અનિદ્રયસંવર, યોગ પ્રત્યાખ્યાન, શરીર પ્રત્યાખ્યાન, કષાય-સંભોગ-ઉપાધિભક્ત પ્રત્યાખ્યાન, ક્ષમા, વિરાગતા, ભાd-જોગ-કરણ સત્ય, મન-વચન-કાય સમવાહરણ, ક્રોધ વિવેક યાવતુ મિથ્યાદર્શન શલ્ય વિવેક, જ્ઞાન-દર્શન-શાસ્ત્રિ સંપwતા, વેદના માણતા, મારણાંતિક અધ્યાસનતા; આ પદોનું ભગવન ! અંતિમ ફળ શું છે ? હે આયુષ્યમાન શ્રમણ ! ગૌતમ / સંવેગ, નિવેગ યાવતું મારણાંતિક આદધ્યાસનcle આ બધાંનું અંતિમ ફળ સિદ્ધિ છે. તેમ છે શ્રમણાયુષ્ય જાણવું. ભગવન્! તે એમ જ છે (૨) વાવતું વિચરે છે.
વિવેચન-૩૦૪,૩૦૫ -
વતન એજનની માફક સ્પષ્ટ છે. શરીર - દારિકાદિ, વતન - તેને યોગ્ય પુદ્ગલોનું તે રૂપે પરિણમનમાં વ્યાપાર તે શરીર ચલના. આ પ્રમાણે ઈન્દ્રિય-ચોગ
