Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 15 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२४ उ.१२ सू०१ पृथ्वीकायिकानामुत्पातनिरूपणम् १५ दुःखोभयात्मिका वेदना भवतीति भावः १५। वेदद्वारे-'णो इत्थिवेयगा जो पुरिसवेयगा' नो स्त्रीवेदका भवन्ति नो पुरुषवेदका भवन्ति किन्तु 'णपुसगवेयगा' नपुंसवेदका भवन्ति पृथिवीकायिकजीवेषु पुंस्त्रोवेदो न भवति किन्तु सर्वे नपुंसका एव भवन्तीति १६ । 'ठिई जहन्नेणं अंतोमुहत्तं' स्थितिर्जघन्येन अन्तर्मुहूर्तम् 'उक्कोसेणं बाबीसं वाससहस्साई उत्कर्षेण द्वाविंशतिवर्ष सहस्राणि पृथिवीकायिकजीवानां जघन्या स्थितिरन्तर्मुहूर्तप्रमाणा, उत्कृष्टा च द्वाविंशतिवर्ष सहस्रपमाणा इति भावः १७ । 'अज्यासाणा पसस्थावि अपसत्थावि' अध्यवसायाः-विचाराः प्रशस्ताः-शुभा अपि भवन्ति अप्रशस्ताः-अशुभा अपि भवन्ति, यद्यपि एकेन्द्रियाणां मनसोऽप्रतिपादनाद् विचार एव न भवति विचारस्य मनोजन्यत्वेन मनसोऽभावे तज्जन्यविचारस्थापि अभावात् शुभाशुभादयस्तु संभावनैव दुविहा' इन पृथिवी कायिक जीवों के सुख दुःखात्मक दोनों प्रकार की वेदना होती है, वेदद्वारमें ये 'गो इथिवेयगा, णो पुरिसवेयगा' किन्तु 'णपुंसग वेयगा' न स्त्रोवेवाले होते हैं, न पुरुष वेदवाले होते हैं किन्तु नपुंसक वेदवाले ही होते हैं ! 'ठिई जहन्नेणं अंतोमुहत्तं' स्थिति इनकी जघन्य से एक अन्तर्मुहलकी होती है और उत्कृष्टसे २२ हजार वर्ष की होती है। 'अज्झवसाणा पसस्था वि अपप्तत्था वि' इनके विचार शुभ भी होते हैं और अशुभ भी होते हैं । यद्यपि एकेन्द्रिय जीवों के मन का प्रतिपादन नहीं हुआ हैं, अतः मन के अभाव से उनमें विचार ही नहीं होता है क्योंकि विचार मन से होता है मन के अभाव में वह होता नहीं है अतः यहां शुभाशुभ विचारों के होने की सम्भावना ही नहीं हो सकती है-फिर भी भगवान ने - 'वेयणा दुविहा' मा पृथ्वी यि सवार सु५ ३५ भने ५ ३५ मे બને પ્રકારની વેદના હોય છે.
व दाभा-'णों इथिवेयगा, णो पुरिस वेयगा, णपुसगवेयगा' तेथे। સ્ત્રીવેદ વાળા હોતા નથી તથા પુરૂષ વેદ વાળા પણ હોતા નથી પરંતુ નપું. स वा य छे. 'ठिई जहण्णेणं अतोमुहुत्त' मनी स्थिति 1. ન્યથી એક અંતર્મુહુર્તની હોય છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી ૨૨ બાવીસ હજાર વર્ષની साय छे. 'अज्झवसाणा पसत्था वि अपमत्था वि' तेमातुं मध्यसान-मात्म પરિણામ શુભ પણ હોય છે. અને અપ્રશસ્ત અશુભ પણ હોય છે. જો કે એકેન્દ્રિય જીવોને મન હવા વિષેનું પ્રતિપાદન થયુ નથી.કેમ કે-વિચાર મનથી થાય છે. મનના અભાવમાં વિચારો થતા નથી. જેથી અહિયાં શુભ અને અશુભ વિચારો હોવાને સંભવ જ હોઈ શકતે શકતું નથી, છતાં પણ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૫