Book Title: Mitra Dvantrinshika
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004681/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA viracita mitrAdvatrizikI zabdaza: vivecana Jain Education Internat vivecaka : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA, Iii pravINa Private & Personal Use Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % marda namaH | OM hrIM zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAja viracita dvAdiMzadvAbiMzikA aMtargata II mitrAbrAjhizikA II, zabdazaH vivecana * mULagraMthakAra tathA TIkAkAra che laghuharibhadrasUri mahAmahopAdhyAya zrImad cazovijayajI mahArAjA AzIrvAdadAtA che paramapUjya vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka AcAryadeveza. zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAja tathA SaDradarzanavettA prAvacanika prabhAvaka sva. paramapUjya munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA tathA vartamAna zrutamarmajJa vidvAna gaNivarya paramapUjya zrI yugabhUSaNavijayajI mahArAja ja vivecanakAra ke paMDitavaryazrI pravINacaMdra khImajI motA e saMkalana-saMzodhanakArikA pa. pU. bhaktisUrIzvarajI mahArAjAnA samudAyanA prazAMtamUrti gacchAdhipati pa. pU. premasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAvartinI sAdhvIjI surendrazrIjI mahArAjanA ziSyA sAdhvIjI bodhiratnAzrIjI te ja prakAzaka ja 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAbiMzikA vivecanakAra karI paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2531 ja vi. saM. 2061 AvRtti : prathama nakala : 500 mUlya : rUA. 25-00 Arthika sahayoga dhAnerA nivAsI caMdanabena kanaiyAlAla pAnasovorA : mukhya prAptisthAna : 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. mudraka mudreza purohita sUryA ophaseTa, AMbalI gAma, seTelAITa-bopala roDa, amadAvAda-58. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptisthAna che amadAvAda : gItArtha gaMgA zrI naTavarabhAI ema. zAha (AphrikAvALA) 5, jaina marcanTa sosAyaTI, 9, parizrama beMka opha inDiyA sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7 vijayanagara krosiMga pAse, A (079) 26604911, amadAvAda-380013. 309 11471 R (079) ra7478512 cha muMbaI : zrI nikuMjabhAI Ara. bhaMDArI zrI cImanabhAI khImajI motA viSNu mahala, trIje mALe, 9/1, gajAnana kolonI, garavAre peveliyananI sAme, javAharanagara, goregAma (vesTa), DI-roDa, carcageTa, muMbaI-400010. muMbaI-40006ra. 8 (022) 22814048 (022) 28734pa30 zrI lalitabhAI dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, javAharalAla naherU roDa, sarvodaya pArzvanAthanagara, jaina derAsaranI pAchaLa, mulunDa (vesTa), muMbaI-80. R (022) 25680614, 256 86030 che pUnA : Shri Maheshbhai C. Patwa 1/14, Vrindavan Society, B/h. Mira Society, Nr. Anand Marg, Off. Shankar Sheth Road, Pune-411037. 2 (020) 26436265 che surata : DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. 1 (026 1) 3013244 cha rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. (0281) 2233120 che beMglora: Shri Vimalchandji C/o. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. R (080)-(O) 22875262 (R) 22259925 jAmanagara : zrI udayabhAI zAha C/o. mahAvIra agarabattI varkasa, C-7, supara mArkeTa, jayazrI TokijhanI sAme, jAmanagara. = (0288) ra678513 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakrazIya "gItArtha gaMgA"nuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI ma. sA. Adi racita jainazAstromAM patharAyelAM vividha paramArthI tattvonAM rahasyonuM naya, nikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAgI bodhamAM sahAyatA maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che, ghaNAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyA che, zrAvako ane zrAvikAo paNa sau saune yogya kAryo saMbhALI rahyAM che, te anusAra kAma bahAra AvI rahyuM che ane kramasara AvatuM raheze. daramyAna zrIsaMghamAMthI jijJAsu mumukSuo tathA zrAvaka-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke pU. munirAjazrI mohajitavijayajI ma. sA. tathA pU. gaNivaryazrI yugabhUSaNavijayajI ma. sA.nAM apAyelAM judA judA viSayo paranAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelA vivacano chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIo ane mAgaNIone lakSyamAM rAkhIne TrasTe nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecanonA viSayo aMgenAM pustako prakAzita karavA ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mULa lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI dRSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tattvajijJAsu mATe hitakArI hovAthI tema ja temanI ati mAMgane kAraNe uparyukta vinaMtI lakSyamAM rAkhIne pravRtti cAlu rAkhela che. tattvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyajJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. TrasTIgaNa gItArtha gaMgA sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita pustakonI yAdI 1. dharmatIrtha bhAga-1 gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vyAkhyAnanA graMtho gujarAtI vyAkhyAnakAra :- 5. pU. munirAja zrI mohajitavijayajI (moTA paMDita ma. sA.) 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA vyAkhyAnakAra :- 5. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita ma. sA.) 3. cAritrAcAra 1. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 2. cittavRtti 3. zAsana sthApanA 4. bhAgavatI pravrajyA paricaya 5. 7. darzanAcAra 9. yogadRSTisamuccaya 11. manovijaya ane Atmazuddhi 13. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vighnajaya, siddhi, viniyoga) karmavAda karNikA 6. praznottarI 8. sadgati tamArA hAthamAM 10. anekAMtavAda 5. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita ma. sA.) saMpAdita 1. zrAvakanA bAravratonA vikalpo 1. pAkSika aticAra 12. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 14. lokottara dAnadharma '"anukaMpA' hindI vyAkhyAnakAra :- pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita ma. sA. ) 1. jainazAsana sthApanA 3. zrAvaka ke bAraha vrata ke vikalpa 2. cittavRtti 4. praznottarI saMpAdaka pa. pU. gaNivarya zrI arihaMtasAgarajI ma.sA. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananA graMtho (gujarAtI IT vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA 1 1. yogavizikA zabdazaH vivecana (aprApya) 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 viMzativizikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzatirvizikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyatva SaTrasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. kUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadvAtrizikA zabdazaH vivecana-1 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAciMzikA/prAstAvika 'dvAdiMzadvAtrizikA graMthanI mitrAdvAbiMzikAnA zabdazaH vivecananA saMkalana-saMpAdananI veLAe prAstAvika vizvakalyANakAra zrI jinazAsanarUpa gaganane jJAnAlokathI prakAzita ane prabhAvita karanArA mahApuruSo paikI svaparadarzana niSNAta, pakAMDavidvAna, vistRtasacoTa-spaSTa-saMdehamukta samartha sAhityasarjaka, sarvanayamayavANI vahAvanAra, nyAyAcArya, nyAyavizArada, mahopAdhyAya zrImadda yazovijayajI mahArAjAnuM AgavuM sthAna che. judA judA batrIza viSayo upara viSayavAra 32-32 zlokamAM arthagaMbhIra vizada chaNAvaTavALo, 5050 zloka pramANa, adbhuta, adhyayanIya tattvArthadIpikA' nAmanI svopajJavRttithI samalaMkRta, amarakRtirUpa, Master Piece-namUnArUpa teozrI viracita A dhAtrizadyAtrizikA" graMtha che. jainAgamo upara jabarajasta ciMtana-manana karI, tenAM rahasyone tarkabaddha rIte prakAzita karanAra, samartha zAstra, sUripuMgava, AcAryazrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja pratye mahopAdhyAya zrImadda yazovijayajI mahArAjane anahada bhakti ane Adara hatAM, tema ja teozrInA graMthono talasparzI bodha paNa hato. A "kAtrizadvatrizikA' graMthamAM potAnI AgavI sUjha ane zailIthI pUjayazrInA mumukSujanapriya yogazataka, yogaviMzikA, yogadaSTi samuccaya ane yogabiMdu ityAdi graMtharatnonA padArthone tarkabaddha rIte - saMvAdI samavatAra karIne saMkalana svarUpe saMgRhita karyA che, jemAM mukhyatve "yogadaSTi samuccaya graMtha'nA padArthono anupama saMgraha vizadIkaraNa ane vivecana vizeSe karela che. ghaNAM sthAnomAM to AcAryazrInI TIkAnA zabdo ane zloko yathAvat rAkhyA che, je teonI pUjyazrI taraphanI bhaktinA sUcaka che. vaLI pU.upAdhyAyajI mahArAje pU. haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAnA padArthone anusarIne temanA padArthone puSTi ApI che, eTaluM ja nahIM, paraMtu svayaM paNa navA tarkonuM saMmizraNa karyuM che, jethI mULa padArtha vadhu spaSTa thaI vAcakavargane AhvAda Ape che. yogadaSTi samuccaya' graMthamAM ATha yogadaSTiono kramika vikAsa ane guNo batAvyA che, tethI A graMtha prAjJa mumukSuone ati AkarSaNa kare tevo che. yogadaSTi samuccaya graMthanA padArthono saMgraha pU. upAdhyAyajI mahArAje Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdhAviMzikA/prAstAvika 20thI 24 ema kula pAMca dvAtrizikAomAM karela che. ATha daSTiomAM prathamanI cAra daSTio mithyAtvayukta hovA chatAM mithyAtvanI maMdatAne kAraNe temAM rahelA yogIonA guNono guNasthAnakonA ArohaNapUrvaka paramapadane prApta karAve tevI spaSTa vikAsa jovA maLe che. anaMta pugalaparAvartamaya bhavacakramAM je jIvano mAtra eka pudgala parAvartana saMsAra bAkI che, kALAdinA prabhAve jenI karmathI laghutA thaI che, devaguru Adi kaMIka gamavA lAgyA che, have caramayathApravRttikaraNa karI graMthibhedanI najIka Avyo che, te jIva pharI mohanIyakarmanA utkRSTa sthitino apunabaMdhaka bane che, tyAre tenA jIvanamAM yogaprAptinA sUryodayano uSAkALa pragaTe che. jenA AMtarika pariNAmo kaMIka saraLa ane komaLa banyA che, jIvadaLa kaMIka kuNuM banyuM che, tevo A mitrAdaSTivALo jIva che. tenAmAM je guNabIjAdhAna thaze te ja aMkurita thaIne, puSpita thaIne mokSamArge tene AgaLa vadhAraze. mitrAdvAaizikA'mAM jIvano mitrAdaSTino AtmavikAsa nirUpaNa karela che. pUrve jIva oghadaSTimAM hato te have yogadaSTimAM praveza kare che, tenAmAM AtmaguNanI ruci pragaTe che jethI mithyAtvanI avasthAmAM ja mithyAtvanI maMdatA thavAthI vAstavika yoganI bhUmikA taiyAra thAya tevA aneka guNone khIlave che ane yogabIjonuM AdhAna kare che ane zreSTha evA sadyoga vaDe guNasthAno caDhato, vikAsakaeNmamAM kramazaH AgaLa vadhI adveSa, jijJAsA, zuzraSA, zravaNAdi guNonI uttarottara prApti karI, vizuddha pariNAma ane varSollAsa dvArA graMthibheda karI, samyagdarzanane prApta karI, sUkSmabodhavALo banaze ane aMte kevaLajJAna pAmI mokSe jaze. mitrAdaSTimAM vartatA yogIne yoganA aMgarUpe yamanuM sevana che ane te deva-gurunI bhakti kaSTa veThIne premathI kare che. mArgabhraSTa pApI jIvo para te dveSa karato nathI, ahiMsAdi yamo pALe che ane sadguruno samAgama thatAM jinAgamamAM jaNAvela yogabIjonuM AdhAra kare che. mithyAtvano udaya hovA chatAM A yogabIjanI zuddhinA anubhavathI apUrva AnaMda A yogI anubhave che. tenuM AvuM saMzuddha citta saMsAranI zaktinA udrakano nAza karI kAlAMtare graMthirUpa parvatane toDanAruM bane che. - bhadrapariNAmI, guNajJa ane guNarAgI banelA A yogIno bhAvamaLa ghaTavAthI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAciMzikA/prAstAvika saMtono samAgama avaMcaka bane che. ATalo AtmavikAsa jaNAvI A dvAtrizikAnI pUrNAhuti thAya che. yogamArgasaMdarzaka guruvaryonI satata varasatI divya kRpAvRSTi ane nirmaLa amIdraSTithI ane yogamArgamarmajJa, yogamArgano mane bodha karAvavAmAM dharmabodhakara sva.pa.pU.moTA paMDita mahArAja mohajitavijayajI mahArAje jagADelI jJAnayoganI sAdhanAnI rucithI, pa.pU. haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA ane 5. yazovijayajI mahArAjAnA saMvegavardhaka yogagraMthonA abhyAsamAM niraMtara yatna thato rahyo. jaMghAbaLa kSINa thatAM mAre amadAvAda mukAme sthiravAsa karavAnuM thayuM tethI sUkSmaprajJAsaMpanna, satata yogagraMthonA paThana-pAThanamAM rata paMDitavarya zrI pravINabhAI pAse adhyayana karatAM temanI satata preraNA ane kRpAthI, teozrI jainazAsananA jJAnanidhine ajavALIne je yogamArgane jagata samakSa vaheto mUkavAnuM kArya karI rahyA che te graMthonA vivecananA lekhananuM kArya karI saMkalanA karavAnI puNyatika prApta thaI, jenA kAraNe nAdurasta tabiyatamAM paNa prasannatA jaLavAI rahI. kharekhara ! mArA jIvanamAM cittanI prasannatA mATe svAdhyAyarUpa saMjIvanIe auSadhanuM kArya karela che. A zrutabhaktinuM kArya yogamArgamAM rata banAvI aMte mane pUrNa banAve tevI yogInAtha paramAtmA pAse prArthanA karuM chuM. A kAtrizikAnA pUphasaMzodhananA kAryamAM tathA bhASAkIya sudhArA-vadhArA vagere mATe aneka prazno karIne kAtrizikA suvAcya bane tenA mATe zrutopAsaka zrAddhavarya zrI zAMtibhAIno suMdara sahayoga prApta thayo che. sahAdhyAyI jJAnapipAsu pa.pU.caMdanabALAzrIjI ma.no tathA sA.daSTi ratnAzrIjIno ane sA.ArjavaratnAzrIjIno suMdara sahAyaka bhAva prApta thayo che. dvArkiMzikA graMthanuM vivaraNa lakhavAmAM ke saMkalana-saMzodhanAdi kAryamAM chabasthatAne kAraNe taraNatAraNa jinezvaradevonI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha padArthanuM nirUpaNa thayela hoya to "micchA mi dukkaDa" mAMguM chuM. prAMte svaadhyAtmanI nirmaLatA mATe karAyela A prayAsa svaparaupakAraka bane ane lekhana anubhavamAM palaTAya ke jethI huM yogInAtha paramAtmAe Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAkAliMzikA/prAstAvika batAvelA yogamArgane pAmIne, yoganI dRSTine prApta karI AtmaguNonI anubhUtimAM ramaNatA karuM. bhavya mumukSu sAdhako A graMthanA paThana-pAThanazravaNa-ciMtana-manana-nididhyAsananA baLathI vahelI take parama ane carama zAzvata vizrAMtisthAnane pAme ane huM paNa bodhibIjane prApta karuM e ja abhyarthanA. 2 'lyA mistu parvanIvAnAm' - vi.saM. 2060 vairAgyavAridhi pa.pU.bhaktisUrIzvarajI mahArAjAnA dvi. zrAvaNa suda-3 paTTAlaMkAra gacchAdhipati pa.pU. premasUrIzvarajI tA. 19-8-2004 mahArAjAnA AjJAvartinI sAdhvIjI jaya-lAvaNya302, vimalavihAra, hemazrIjI ma.sA.nA ziSyA tapasvIratnA, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, svAdhyAyapriyA pa.pU.sA. surendrazrIjI ma.sA.nA amadAvAda-380007 ziSyA sAdhvIzrI bodhiratnAzrIjI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAAtrizikA/saMkalanA trizasviMzi' graMthanI 21mI mitratAaziza'nA padArthonI siMkalanA) jIvane yogamArgano prAraMbha mitrAdaSTinI prAptithI thAya che. tenI prApti pUrve jIvamAM AtmakalyANanA kAraNabhUta evA tattvanA viSayamAM gADha aMdhakAra pravarte che, jethI jIva manuSyabhava pAme ke devabhava pAme, sAmAnya buddhivALo hoya ke mahAbuddhivALo hoya to paNa sasAranA vAstavika svarUpane joIne sarva upadravathI rahita, pUrNa sukhamaya evI mokSa avasthAno leza paNa vicAra karI zake tevI nirmaLabuddhi tene pragaTa thatI nathI. paraMtu je jIvomAM karmamalanI kaMIka alpatA thaI che tevA jIvo yogamArganI sanmukha bhUmikAne pAme che ane te bhUmikAno prAraMbha mitrAdaSTithI thAya che. mitrAdaSTimAM bodha alpa hoya che, yoganAM ATha aMgomAMthI yama nAmanuM paheluM yogaga pragaTa thAya che ane dharmapravRttimAM akheda nAmano guNa pragaTe che ane anyadarzanavALAnI adevamAM devabuddhithI thatI bhaktimAM dveSa thato nathI. yogabIja grahaNa : vaLI A mitrAdaSTivALA jIvo sadguru Adine pAmIne jinomAM kuzalacittAdi kare che te yogabIjanA grahaNarUpa che ane guNavAnane guNavAnarUpe joIne temanA pratye bahumAna thayeluM hoya che. Aloka ane paralokanI AzaMsA vagara mAtra guNavAnanA guNathI prerAIne namaskAra AdinI kriyA kare tyAre guNa pratyenA pakSapAtane kAraNe bhAvimAM guNanI vRddhinuM kAraNa bane tevA yogabIjanI prApti jinaviSayaka kuzalacittAdithI thAya che. jo ke mitrAdaSTivALA jIvone bodha alpa hoya che to paNa te bodha guNavAnane guNavAnarUpe kaMIka joI zake tevA sAmarthyavALo hoya che, tethI je kaMI aMzathI paNa guNavAnane guNavAnarUpe joIne guNavAna pratye Adara thAya che te Adara guNavRddhimAM yatna karAve tevA saMskAronuM AdhAna kare che, mATe te yogabIja che. mitrAdaSTivALA sarva jIvo maMdabuddhivALA hoya tevo niyama nathI. kvacit maMdabuddhivALA paNa hoya ane kvacit mahAbuddhivALA paNa hoya, phakta yogamArgane anukULa je kaMI buddhi che te prAraMbhika che te apekSAe mitrAdaSTimAM Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alpabodha che tema kahela che. A mitrAdaSTivALA yogI koI paNa dharmaanuSThAnanI pravRtti karatA hoya, ane Aloka ane paralokanI AzaMsA vagara mAtra guNanA rAgathI upayukta thaIne karatA hoya to avazya yogamArganA bIjonuM AdhAna thAya che. vaLI koIka nimittane pAmIne mitrAdaSTivALA jIvo Aloka ke paralokanI AzaMsAthI dharmamAM pravRtti karatA hoya to guNavAna pratye guNavAnapaNAnI buddhi hovA chatAM yogamArganAM bIjo paDatAM nathI. jIva jyAre ca2mAvartamAM Ave che tyAre jIvamAM mokSamAM javAnI yogyatArUpa tathAbhavyatvano paripAka thAya che ane tenA kAraNe yogabIjanuM vapana thAya che. mitrAdaSTivALA yogIomAM avaMcaka samAdhi pragaTelI hoya che, tenA kA2Ne guNavAnane guNavAnarUpe joI zake tevI yogyatA hoya che. tethI guNavAna puruSano yoga thAya to guNavAna puruSanA yogathI teomAM yogamArganI ruci kramasara vadhe che, ane guNavAna puruSane badale akalyANamitrano yoga thAya to temanAmAM rahelo mithyAtvano udaya dRDha thAya che ane tethI ahiMsAAdi dharmanuM pAlana karatA hoya topaNa AgrahathI duSita thayelo teono dharma yogamArganuM kAraNa banato nathI. tethI mitrAdaSTivALA yogIone uttama puruSano yoga thAya to zIghra guNasthAnakanI vRddhine pAmIne mokSane paNa pAme che ane akalyANamitrano yoga thAya to ghaNA kALa sudhI yogamArgathI dUra paNa pheMkAI jAya che. tethI AvA jIvonA kalyANamAM uttama puruSono yoga mukhya kAraNa che. chadmasthatAne kAraNe prastuta vivecanamAM vItarAga bhagavaMtanI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha ajANatAM kaMI paNa lakhAyuM hoya to trividhetrividhe 'micchA mi dukkaDaM' mAMguM chuM. vi.saM. 2060 pra. zrAvaNa suda 5 tA. 22-7-2004 mitrAdvAtriMzikA/saMkalanA vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7 pravINacaMdra khImajI motA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdhAviMzikA/anukramaNikA -: anukramaNikA : zloka naM. viSaya pAnA naMbara je che << 1-4 1-4 1-4 pa-8 8-10 10-16 16-18 5 18-24 6 24-26 = $ 9 (i) yama nAmanuM yogAMga. (ii) kheda nAmanA doSano abhAva. (ii) adveSa guNanI prApti. ahiMsAdI pAMca yamonuM svarUpa. yamane yogAgarUpe svIkAravAnI yukti. yoganA pratibaMdhaka 27 prakAranA vitarkonuM svarUpa. vitarkonA anarthakArI svarUpanA ciMtanathI yamanA utkarSanI prApti. siddhayamanAM kAryo. mitrAdaSTivALA yogIne saddagurunA yogathI yogabIjanI prApti. yogabIjanuM svarUpa. zuddha yogabIjanI prAptino upAya. AlokAdinI AzaMsAthI jinamAM thatA kuzaLacittamAM | yogabIjano abhAva. yogabIjanI prAptinA samaye jIvane svaanubhavasiddha ! viziSTa bhAva. | yogabIjanuM vizeSa svarUpa. 13-17. aneka prakAranAM yogabIjo . 18-19. mitrAdaSTivALA yogImAM pragaTa thatA avaMcaka yoganuM svarUpa. 20. avaMcakayoganI prAptimAM hetu bhAvamalanI alpatA. tIvra bhAvamalamAM avaMcakayoganI aprApti. alpa bhAvamalamAM yogabIjanI prAptimAM daSTAnta. 26-29 29-32 32-34 re 35-37 12. 37-40 40-para para-pa7 pa7-pa9 59-61 ra1. 61-63 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zloka naM. viSaya 23. 24. 25. 26. 27. mitrAdvAtriMzikA/anukramaNikA peja naMbara caramayathApravRttikaraNamAM mitrAdaSTinI prApti. mitrAdaSTithI guNI guNasthAnakanI prApti. mitrAdRSTimAM prApta thatA guNI guNasthAnakano vyakta mithyAtvarUpe svIkAra. mitrAdaSTimAM pragaTa thato yama sadyoganI prAptinuM mULa. zuddhinA utkarSathI ane azuddhinA apakarSathI mitrAdRSTimAM vartatA yoganI vRddhi. 28-29. akalyANamitranA yogathI mitrAdaSTivALA yogIne paNa doSanI prApti. 30. uttama puruSanA yogathI mitrAdaSTivALA yogIne guNanI vRddhi. 31-32. uttama puruSanA yoga vinA mitrAdaSTivALA yogIne guNanI vRddhino asaMbhava. 63-65 65-68 68-02 72-73 73-74 74-76 66-36 77-78 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM aiM namaH / OM hIM aha~ namaH / OM hrI~ zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / nyAyavizArada-nyAyAcArya-zrImad yazovijayopAdhyAyaviracitA dvAtriMzadvAtriMzikA aMtargata // mitrAdvAtriMzikA // 21 // pUrvanI dvAbiMzika sAthe saMbaMdha : yogA'vatAradvAtriMzikAyAM mitrAdyA dRSTayo'pyavatAritAstatra mitrAM dRSTimatra saprapaJcaM nirUpayannAha martha :- yogAvatAra dhAtrizikAmAM mitrAdi dRSTio paNa avatAra karAI. temAMs mitrAdi ATha dRSTiomAM, mitrAdeSTine ahIM mitrAdhAviMzikAmAM, vistAra sahita nirUpaNa karatAM kahe che - * mitrAdyA dRSTayo'pi nahIM api'thI se ucha ? mAgaNanA dvAtriMzimA parokta yogabhedano to avatAra karAyo paraMtu mitrAdi daSTiono paNa avatAra rAyo. bhAvArtha : yogAvatAra' nAmanI 20mI dvAxizikAmAM svayogamAM pataMjaliRSine abhimata yogono avatAra karAyo ane te avatAranA prasaMgathI mitrAdi ATha Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAciMcikA/bloka-1 dRSTio paNa batAvAI ane te mitrAdi daSTionuM kaMIka saMkSepathI svarUpa paNa 20mI dvAtrizikAmAM batAvyuM. have te ATha dRSTiomAMthI mitrAdaSTine prastuta batrIzImAM vistArathI batAvatAM graMthakArazrI kahe che - mavataraesi : mitrAdaSTinuM svarUpa batAve che - cos : mitrAyAM darzanaM mandaM yogAGgaM ca yamo bhavet / akhedo devakAryAdAvanyatrAdveSa eva ca // 1 // manvayArtha :___mitrAyAM bhitrAmA bhitrASTimAM darzanaM mandazana bhaMha cha yogAGgaM ca yamosane yama nAmarnu yogarA, devakAryAdau akheda: hevAhimA saNe anyatra casane avAhima adveSa eva dveSa 4 bhavet Doya. // 1 // sArtha : mitrAmAM darzana maMda che ane yama nAmanuM yogAMga che, devakAryAdimAM akheda che ane adevakAryAdimAM adveSa ja hoya che. tenA 15 : mitrAyAmiti-mitrAyAM dRSTau darzanaM mandaM svalpo bodhaH tRNAgnikaNodyotena sadRzaH, yogAGgaM ca yamo bhavedicchAdibhedaH / akhedo'vyAkulatAlakSaNa: devakAryAdAvAdizabdAd gurukAryAdiparigrahaH, tathAtathopanate'smistathAparitoSAnna khedaH, api tu pravRttireva, zirogurutvAdidoSabhAktve'pi bhavAbhinandino bhogakAryavat / adveSazca-amatsarazca, aparatra tu=adevakAryAdau, tathA tattvAveditayA mAtsaryavIryabIjasadbhAve'pi tadbhAvAGkarAnudayAttathAvidhAnuSThAnamadhikRtyAtra sthitasya hi karuNAMzabIjasyaiveSetsphuraNamiti // 1 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAciMzikA/bloka-1 TIkArya : mitrAya ra miti AzA mitrAdeSTimAM darzana maMda che-tRNanA agnikaNanA udyota sadeza svalpa bodha che, ane icchAdi bhedavALuM yama yogAMga che, devakAryAdimAM avyAkuLatA svarUpa akheda che, devakAryAdimAM rahelA "mAdri' zabdathI gurukAryAdinuM grahaNa karavuM. devakAryAdimAM akheda che tenuM spaSTIkaraNa kare che - mastakanI vedanAAdi doSanA bhAvamAM paNa bhavAbhinaMdI jIvanA bhogakAryanI jema, te te prakAre A prApta thaye chate=je je prakAre potAnI devakAryAdi karavAnI zArIrika Adi zakti hoya te te prakAre devakAryAdi prApta thaye chate, te prakArano paritoSa thavAthI-devakAryAdi karavAno lAbha mane prApta thayo te prakArano paritoSa thavAthI, kheda nathI=devakAryAdimAM kheda nathI, paraMtu pravRtti ja che. ane vaLI mAtra=adevakAryAdimAM, aSa cheHamara che; kema ke te prakAre tattvanuM AvedIpaNuM hovAne kAraNe kudeva ke kugurumAM koI jIva sudeva ke sugurunI buddhi karato hoya tene joIne tenA pratye dveSa karavo ucita nathI, te prakAre tattvano jANakAra hovAne kAraNe, mAtsaryavIryanA bIjano sadbhAva hovA chatAM paNa taddhAvIThThInuyA=mAtsaryabhAvanA aMkurAno anudaya che. ahIM prazna thAya ke adevakAryAdi zabdathI deva ane gurunA kAryathI bhinna evAM saMsAranAM kArya grahaNa karavAM che? ke koI dharmanAM kArya grahaNa karavAM che? tenuM samAdhAna karavA arthe, adevakAryAdithI kudevakAryAdi grahaNa karavAM che paraMtu saMsAranAM kAryo grahaNa karavAM nathI, te batAvavA arthe kahe che - tathAvidha anuSThAnane AzrayIne tevA prakAranA anuSThAnane AzrayIne= dharmabuddhithI karAtA anuSThAnane AzrayIne, ahIM rahelAne mitrAdeSTimAM rahelA yogIne, karuNAnA aMzarUpa bIjanuM ja ISat skuraNa thAya che. ti' zabda TIkAnI samAptimAM che. jenA fzaro gurutvAhitopamAvefpa ahIM "'thI e kahevuM che ke mastakanI vedanA Adi doSa na hoya to to bhavAbhinaMdIne bhogakAryomAM pravRtti che ja, paraMtu mAthuM bhAre thavuM Adi doSa hoya topaNa pravRtti che; ane "mAri padathI zarIranI anya koI pIDAnuM grahaNa karavuM. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAddhAtrizikA/bloka-1 bhAvArtha - (1) mitrAdeSTino bodha : yogamArganA viSayamAM jIvane anAdi kALathI leza paNa bodha na hato, tethI ja saMsAranuM paribhramaNa atyAra sudhI thayuM. caramAvartamAM Avelo jIva koIka nimittane pAmIne yogamArgano bodha kare che ane te bodha mitrAdaSTimAM svalpa hoya che. jema gADha aMdhakAramAM tRNanA agninA kaNano udyota kaMIka dizA batAve che, tema mitrAdaSTino bodha yogamArgamAM kaMIka dizA batAve che. (2) mitrAdeSTimAM pragaTa thatuM yama yogAMga - mitrAdaSTino bodha yogamArganI kaMIka dizA batAvato hovAnA kAraNe IcchAdi cAra bhedamAMthI koI eka bhedavALuM yama nAmanuM yogAMga pragaTe che arthAt yoganAM ATha aMga che temAMthI yama nAmanuM yogAMga pragaTe che. mitrAdaSTivALA jIvo yama yogAMgane kalyANanA kAraNarUpe jue che tethI zakti anusAra teo yamamAM pravRtti kare che. (3) devakAryAdimAM akheda - vaLI svalpa paNa yogamArgano bodha hovAnA kAraNe mitrAdaSTimAM rahelA yogIne devakArya ke gurunuM kArya prApta thAya tyAre kheda thato nathI, paraMtu "mane A uttama kArya karavAno avasara maLyo' te prakArano paritoSa thAya che; tethI zakti anusAra temAM pravRtti thAya che. jema saMsArI jIvone zArIrika koI asvasthatA hoya topaNa bhogakAryanI prAptimAM AnaMda thato hovAthI te vedanAne bhUlIne bhogamAM pravRtti kare che, tema mitrAdaSTivALA yogIone paNa yogakAryamAM AnaMda thato hovAthI yogamArgamAM zakti anusAra pravRtti kare che. (4) adevakAryAdimAM aSa: vaLI yogamArgamAM koIkanI anucita pravRtti jue ke koIka adevane devabuddhithI pUjatA jue topaNa yogamArgane anukULa kaMIka bodha hovAne kAraNe mitrAdaSTivALA yogIne tevA jIvo pratye dveSa thato nathI, paraMtu tevA jIvone joIne teonuM hita karavAnI karuNAnI buddhi thAya che. jenA avataraNikA : yamasvarUpaM sabhedamabhidhatte Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdhAtrizikA/zloka-2 mavataratirtha : yamanA svarUpane bheda sahita kahe che - dos : ahiMsAsUnRtAsteyabrahmAkiJcanatA ymaaH| dikkAlAdhanavacchinnAH sArvabhaumA mahAvratam // 2 // manpayArtha : ahiMsAsUnRtAsteyabrahmAkiJcanatA yamA: ahiMsA, sunRta-satya, sasteya ayaurya, brahamaprAyarya bhane mayinatAaparigraha yama cha. dikkAlAdyanavacchinnAH sArvabhaumA mahAvratam-hizAha sanavacchinna maryAdA vinAnA, sArvabhauma yamo mahAvrata che. rA. zloArtha : mahiMsA, satya, bhayaurya, brahmAyarya bhane mayinatA yama che. hishkALAdi anavacchinna-maryAdA vinA, sArvabhauma yamo mahAvrata che. terA 2151 : ahiMseti-prANaviyogaprayojano vyApAro hiMsA tadabhAvo'hiMsA / vAGmanasoryathArthatvaM sUnRtaM / parasvApaharaNaM steyaM tadabhAvo'steyaM / upasthasaMyamo brahma / bhogasAdhanAnAmasvIkAro'kiMcanatA / ete yamAH / taduktaM- "ahiMsAsatyAsteyabrahmacaryAparigrahA yamAH" iti / (pA.yo.sU. 230) dik-dezastIrthAdiH, kAla:-caturdazyAdiH, AdinA brAhmaNyAdirUpAyA jAteAhmaNAdiprayojanarUpasya samayasya ca grahaH / tato dikkAlAdinA'navacchinnAH "tIrthe kaJcana na haniSyAmi, caturdazyAM na haniSyAmi, brAhmaNAna haniSyAmi, devabrAhmaNAdyarthavyatirekeNa na kamapi haniSyAmi" ityevaMvidhAvacchedavyatirekeNa sarvaviSayA ahiMsAdayo yamAH sArvabhaumA sarvAsu kSiprAdyAsu cittabhUmiSu saMbhavanto mahAvratamityucyate / taduktaM"ete tu jAtidezakAlasamayAnavacchinnAH sArvabhaumA mahAvratam" iti (pA.yo.sU. 2-31) // 2 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAddhAtrizikAzloka-2 TIkArya : prAviyonA prayogano.......mahAvratam rUti parA prANaviyoganA prayojanavALo vyApAra te hiMsA, teno abhAva=hiMsAno abhAva, te ahiMsA. vANI ane mananuM yathArthapaNuM te satya. paradhananuM apaharaNa te tema=caurya, teno abhAva=cauryano abhAva, te asteya. upasthano saMyama=kAmano saMyama, te brahma che. bhogasAdhanono asvIkAra te akiMcanatA. A=ahiMsA, satya, acaurya, brahma ane akiMcanatA e yamo che. te kahevAyuM che=ahiMsAdi pAMca yamo che te "pAtaMjalayogasUtramAM kahevAyuM che - ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, ane aparigraha yamo che." (pAyo..ra30) "phati zabda uddharaNanI samAptimAM che. have dikakALAdi anavacchinnane diphakAlAdi avibhaktane, spaSTa karavA mATe prathama dikakALAdi avacchinnane diphakAlAdi vibhaktane, batAve che - - di-deza, ane te kayA deza? te spaSTa kare che tIrthAdideza, kALa=caturdazI Adi, mAri' zabdathI dikAlAdimAM rahelA "mAvi' zabdathI brAhmaNAdirUpa jAtinuM ane brAhmaNAdi prayojanarUpa samayanuM grahaNa karavuM. tethI=dikakAlAdino Avo artha karyo tethI, dikAlAdithI anavacchinna evA yamo mahAvrata che, ema anvaya che. "tIrthamAM koIne haNIza nahIM, e dikaavacchinna yama che. caturdazImAM koIne haNIza nahIM, e kAlaavacchinna yama che. brAhmaNone haNIza nahIM, e brAhmaNajAtiavacchinna yama che. devabrAhmaNAdi prayojana vagara koIne paNa haNIza nahIM, e brAhmaNAdi prayojanarUpa samayaavacchinna yama che." AvA prakAranA avaccheda vinA=AvA prakAranA vibhAga vinA, sarva viSayavALA ahiMsAdi yamo sArvabhauma che=sarva kSiprAdi cittabhUmimAM saMbhavatA mahAvrato che, e pramANe kahevAya che. te kahevAyuM che=dezakAlAvacchinna sArvabhauma mahAvrato che te, pAtaMjalayogasUtra" 2-31mAM kahevAyuM che - "vaLI A=ahiMsAdiyamo jAti, deza, kALa ane samayathI anavacchinna, Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAtrizikA/bloka-2 sArvabhauma mahAvrata che." (pA.yo.sU. 2-31) ta' zabda uddharaNanI samAptimAM che. rA bhAvArtha :yama yogAMganuM svarUpa ane tenA bhedo : vyavahAradaSTithI ahiMsAdi pAMce yamonuM svarUpa prastuta zlokamAM Apela che. vyavahAradaSTi prANaviyoganA prayojanavALA vyApArane hiMsA kahe che, ane jyAM tevI hiMsAno abhAva hoya tene ahiMsAyama kahe che. tethI koI jIvanA prANano viyoga thato hoya tevI kriyAne te hiMsA kahe che. vANI ane mananuM yathArthapaNuM te sunRta=satya che arthAtu potAne jevuM manamAM che te pramANe vacanamAM bole che te satyavacana che, te dvitIya yama che. paranI vastunuM apaharaNa karavuM te caurya che, ane koInI vastu haraNa na karavI tevI pravRtti acaurya che, te tRtIya yama che. vaLI kAmavRtti upara saMyama te caturtha brahmacaryayama che ane saMsAramAM bhoganAM je je sAdhano che te sarvano tyAga karavo te pAMcamo akiMcanakAyama che. AvA yamono bodha prAthamika bhUmikAmAM prathama daSTivALA jIvone thAya che ane te yamo pratye teone ruci thAya che ane svazakti anusAra temAM yatna karatA hoya che. tethI prathama yogAMganA baLathI A jIvo mitrAdaSTimAM che tevo nirNaya thAya che. yamonI aNuvrata ke mahAvatarUpatA :- A pAMca yamo dezakALa AdithI avacchinna=maryAdAvALA hoya tyAre aNuvrata kahevAya che ane dezakALa AdithI anavacchinna-maryAdArahita hoya tyAre mahAvrata kahevAya che. (1) jema "koIka dezamAM huM hiMsA nahIM karuM tevuM vrata grahaNa karavAmAM Ave to anya dezamAM tene hiMsAno pratiSedha nathI, te aNuvratarUpa che, paraMtu koI paNa dezamAM huM hiMsA nahIM kare tevuM vrata mahAvratarUpa bane. (2) "amuka tithimAM huM hiMsA nahIM karuM tevuM vrata grahaNa karavAmAM Ave to te aNuvratarUpa che, paraMtu "sarvatithimAM huM jIvonI hiMsA nahIM karuM tevuM vrata mahAvratarUpa bane. (3) "brAhmaNAdirUpa jAtinI hiMsA huM nahIM karuM' tevuM vrata grahaNa karavAmAM Ave to te aNuvratarUpa che, paraMtu koIpaNa jAtinA koIpaNa jIvanI huM hiMsA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAciMzikA/zloka-3 nahIM karuM tevuM vrata mahAvratarUpa bane. (4) devabrAhmaNAdi prayojanane choDIne huM koInI hiMsA nahIM karuM tevuM vrata grahaNa karavAmAM Ave to te aNuvratarUpa che, paraMtu "devabrAhmaNAdi prayojananI chUTa rAkhyA vinA huM koInI paNa hiMsA nahIM karuM' tevuM vrata mahAvratarUpa bane. uparamAM batAvelA cAre prakArathI sarvathA hiMsAno tyAga hoya to te mahAvrata bane ane te cAramAMthI koI eka dezAdi prakArathI paNa avacchinnamaryAdita hoya to te aNuvrata bane paraMtu mahAvrata bane nahIM. A mahAvrato kSiprAdi cittanI pAMce bhUmikAmAM thanArAM che. tethI cittanI koI paNa bhUmikAmAM vartato jIva dezakALAdinI maryAdAthI pAMca yamonuM sevana kare to te aNuvrata bane, ane dezakALAdinI maryAdA vinA pAMca yamonuM sevana kare to te mahAvrata bane. . rA avataraNikA - zloka-1mAM kahyuM ke mitrAdeSTimAM yama nAmanuM yogAMga pragaTe che ane zloka-ramAM yamonuM svarUpa batAvyuM. tyAM jijJAsA thAya ke yama kaI rIte yoganuM aMga che ? tethI kahe che - zloka - bAdhanena vitarkANAM pratipakSasya bhAvanAt / yogasaukaryato'mISAM yogAGgatvamudAhRtam // 3 // anvayArtha - pratipakSI mAvanI=pratipakSanA bhAvanathI hiMsAdinA pratipakSa evA yamAdinA bhAvanathI vitaUAM vALane yoganA paripaMthI=virodhI evA hiMsAdi vitarkono bAdha thavAne kAraNe yogIjayaMta yoganI sukaratA thavAthI pIpAM AmanuM ahiMsAdi yamonuM corApharvogAMgapaNuM 39hatazkahevAyuM che. Hall. zlokArdha : pratipakSanA bhAvanathI vitarkono bAdha thavAne kAraNe yoganI sukaratA thavAthI ahiMsAdi yamonuM yogAMgapaNuM kahevAyuM che. all Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdhAviMzikA/bloka-3 TIkA : bAdhaneneti-vitarkANAM yogaparipanthinAM hiMsAdInAM pratipakSasya bhAvanAt bAdhanenAnutthAnopahatilakSaNena yogasya saukaryataH sAmagrIsaMpattilakSaNAd, amISAm-ahiMsAdInAM yamAnAM, yogAGgatvamudAhRtaM, na tu dhAraNAdInAmiva samAdheH sAkSAdupakArakatvena, na vA'sanAdivaduttarottaropakArakatvenaiva, kintu pratibandhakahiMsAdyapanAyakatayaivetyarthaH / talu "vitavAdhane pratipakSamAvanam" rUti (pA.yo.phU. 2-33) rA. TIkArya - vitafor....bhAvanagati rUA pratipakSanuM bhAvana thavAthI hiMsAdinA pratipakSa evA ahiMsAdinuM bhAvana thavAthI, yoganA pratipaMthI evA hiMsAdi vitarkono=vikalpono, bAdha thavAne kAraNe=pratipakSanA bhAvanane kAraNe vikalponuM anutthAna thavAthI upahatirU5 bAdha thavAne kAraNe, yoganuM sukarapaNuM thavAthI=mokSamArganI pravRtti karavAne anukULa evI sAmagrInI saMpattirUpa yoganuM sukarapaNuM thavAthI AmanuM=ahiMsAdi yamonuM, yogAMgapaNuM kahevAyuM che; paraMtu dhAraNAdinI jema samAdhinA sAkSAt upakArapaNA vaDe yogAMgapaNuM kahevAyuM nathI. athavA AsanAdinI jema uttarottara upakArakapaNA vaDe ja yogAMgapaNuM kahevAyuM nathI, paraMtu pratibaMdhaka evA hiMsAdinA apanAyakapaNA vaDe yogAMgapaNuM kahevAyuM che, e pramANe artha che. te kahevAyuM che=zlokamAM je kahyuM te pAtaMjalayogasUtra 2-33mAM kahevAyuM che. - "vitarkanA bApanamAM pratipakSanuM bhAvana che."=vitarkanA bApanamAM pratipakSanuM bhAvana kAraNa che. (pA.yo.phU. -33) rUti zabda uddharaNanI samAptimAM che. 3 bhAvArtha :ahiMsAdi yamonI yogAMgatA : mitrAdaSTivALA yogI ahiMsAdi yamanA svarUpane jANIne svazakti anusAra yamane sevatA hoya tyAre hiMsAdinA pratipakSa evA ahiMsAdi yamathI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mitrAdvAciMzikA/zloka-4 temano AtmA bhAvita thAya che, ane tenA kAraNe temanA AtmAmAM hiMsAdinA vitarkono bAdha thAya che=hiMsAdinA vikalponI aTakAyata thAya che, ane hiMsAdi vitarkono bAdha thavAnA kAraNe yoganI pravRtti sukara bane che, tene sAme rAkhIne yamane yogAMga kahela che; paraMtu jema dhAraNA ane dhyAna sAkSAt samAdhimAM upakAraka che tema yama sAkSAt samAdhimAM upakAraka nathI. tethI dhAraNA ane dhyAnanI jema yama yogAMga nathI, paraMtu bAdhakanuM vighaTana karIne yoganI pravRtti sukara banAve che, te apekSAe yamane yoganuM aMga kahela che. vaLI jema Asana potAnA uttarabhAvI prANAyAmane upakAraka che ane prANAyAma potAnA uttarabhAvI pratyAhArane upakAraka che ane pratyAhAra potAnA uttarabhAvI dhAraNAmAM upakAraka che, te rIte yama potAnA uttarabhAvI yogAMgamAM upakAraka nathI; topaNa yogamAM bAdhaka evA hiMsAdi vitarkonA vighaTana dvArA yogamArganI pravRtti sukara kare che, te apekSAe yama yogAMge che. tevA avataraNikA - pUrvagAthAmAM kahyuM che ke pratipakSanA bhAvanathI vitarkono bAdha thAya che. tethI vitarko keTalA bhedavALA che tenuM jJAna Avazyaka che, jethI te rIte vitarkonA pratipakSanuM bhAvana thaI zake. mATe vitarkonA bhedo batAve che - zloka : krodhAllobhAcca mohAcca kRtaanumitkaaritaaH| mRdumadhyAdhimAtrAzca vitarkAH saptaviMzatiH // 4 // anvayArtha - trathAmAnca mohAa =krodhathI, lobhathI ane mohathI #tAnutizaritA = kRta, anumita ane kArita, mRdumathyAdhimAtrAzakamaMda, madhyama ane tIvra ra7 vitaka cheHhiMsAdiviSayaka 27 vikalpo che. 4. zlokArca - krodhathI, lobhathI ane mohathI; kRta, anumita ane kArita; maMDa, madhyama ane tIvra hiMsAdiviSayaka ra7 vikalpo che. jo Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 mitrAdhAviMzikA/bloka-4 TIkA : krodhAditi-krodhaH kRtyAkRtyavivekonmUlakaH prajvalanAtmakazcittadharmastasmAt / lobhastRSNAlakSaNastatazca / mohazca sarvaklezAnAM mUlamanAtmanyAtmAbhimAnalakSaNa: (tatazca ) / itthaM ca kAraNabhedena traividhyaM zikti mavati | ta6-"nomodhamomUtA:" rUti 5 (pA.yo.phU. 2-34 pUrvakAH) vyatyayAbhidhAne'pyatra mohasya prAdhAnyaM, svaparavibhAgapUrvakayorlobhakrodhayostanmUlatvAditi vadanti / tataH kAraNatrayAt kRtAnumitakAritA ete hiMsAdayo navadhA bhidyante / te'pi mRdavo mandAH, madhyAzcAtIvramandAH, adhimAtrAzca tIvrA iti pratyekaM tridhA bhidyante / tadu- mRdumadhyAdhimAtrA:" tirUlya 2 saptaviMzativaMta mavatti ! atra mRdvAdInAmapi pratyekaM mRdumadhyAdhimAtrAbhedo bhAvanIya iti vadanti II4 TIkArya : aothAviti....rUti vana kA krodha e kRtyAkRtyanA vivekano umUlaka prajvalanAtmaka cittadharma che, ane tamA-tenAthI te krodhathI vitarka vikalpo thAya che, ema anvaya che. lobha tRSNAsvarUpa che ane tad =tenAthI-lobhathI vitarka thAya che, ema anvaya che; ane moha e sarvalezonuM mULa anAtmAmAM AtmAnA abhimAnasvarUpa che ane tethI=mohathI, vitarko thAya che. ane A rIte krodhathI, lobhathI mohathI, vitarko thAya che e rIte, kAraNanA bhedathI=krodhAdi traNa kAraNanA bhedathI, via=vitarkonuM naividhya batAvAyeluM che. ta, te kahevAyuM che kAraNanA saividhyathI vitarko traNa prakAranA che te pAtaMjalayogasUtra' 2-34 aMtargata kahevAyuM che. "lobha, krodha, mohamUla vitarko che." (pA.yo.phU. 2-34) rUti' zabda uddharaNanI samAptimAM che. vyatyayanA abhidhAnamAM paNa=krodha, lobha ane mohathI vitarko thAya che te kathanamAM mohanuM kathana prathama karavAne badale aMte karyuM te rUpa vyatyayanA abhidhAnamAM paNa, ahIM vitarkomAM, mohanuM prAdhAnya che, kema ke svaparanA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAtriMzikA/bloka-4 vibhAgapUrvaka='A mAruM che ane A pArakuM che' evA prakAranA vibhAgapUrvaka thanArA evA lobha ane krodhanuM tadnalapaNuM che=mohamUlapaNuM che, e pramANe kahe che-e pramANe yoganA jANanArAo kahe che. tataH=tyArapachI, kAraNanA vaividhyathI=krodha, lobha ane moharUpa kAraNanA jaividhyathI kRta, anumita ane kArita evA A hiMsAdiviSayaka vitarko nava prakAranA bhedane pAme che. te paNa=nava prakAranA bhedane pAmelA vitarko paNa, mRdu=maMda, madhya=atIvraamaMda, adhimAtrA=tIvra, e pramANe dareka=nava bhedomAMthI dareka bheda, traNa prakAranA bhedane pAme che. 12 tavu=te kahevAyuM che=nava prakAranA vitarko mRdu Adi bhAvavALA che te 'pAtaMjalayogasUtra' 2-34 aMtargata kahevAyuM che - "mRdu, madhya ane tIvra vitarko che.' (pA.yo.sU. 2-34) 'kRtti' zabda pataMjaliRSinA kathananI samAptimAM che. kRrtya = ane A rItepUrve varNana karyuM e rIte 27 vitarko thAya che. ahIM=pUrve varNana karAyelA 27 vitarkomAM, mRdu AdinA paNa dareka vikalpane AzrayIne mRdu, madhya ane adhimAtrA-tIvra, bhedo bhAvana karavA, e pramANe kahe chevitarkone jANanArA kahe che. arthAt 27 bhedo paNa traNa rIte thavAthI 81 bhedonI prApti che. 4 bhAvArtha : hiMsAdi pAMceyane AzrayIne darekanA 27 prakAranA vitarko-vikalpo, thAya che, ane te vikalpono yathArtha bodha karIne te vikalpo na UThe te prakAranA manoyoganuM pravartana, ane te manoyogane puSTa kare tevI vAcika ane kAyika je pravRtti yogI kare che, te yama nAmanA prathama yogAMganuM sevana che. A yama nAmanuM yogAMga koIka yogI icchAyogarUpe sevatA hoya to koI yogI pravRttiyogarUpe sevatA hoya ke koI yogI svairyayogarUpe sevatA hoya ke koI yogI siddhiyogarUpe sevatA hoya, te sarva yamonuM sevana vitarkonA pratipakSanA bhAvanarUpa che ane tenAthI yogamArga sukara bane che. te 27 vitarko A pramANe thAya che. - Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdhAviMzikAzloka-4 hiMsAdiviSayaka vitarkoH 27 krodha (9) lobha (9) moha (9) kRta anumita kArita maMda madhyama tIvra maMda madhyama tIvra maMda madhyama tIvra kRta anumita kArita maMda madhyama tIvra | maMda madhyama tIvra madhyama tIvra maMda kRta anumita kArita maMda madhyama tIvra maMda madhyama tIvra maMda madhyama tIvra Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mitrAtAsiMzikA/bloka-4 krodha-lobha ane mohamUla vitarko - (1) mohamUlaka hiMsAdi sevana - koI jIvane je AtmAnA bhAvo na hoya temAM AtmAnA bhAvonuM abhimAna hoya jema ke karmabaMdhanA kAraNabhUta bhAvone paNa dharmarUpe mAne to te viparyAsarUpa che, ane AvA viparyAsane kAraNe hiMsAdi AraMbhonuM sevana kare che te mohamUlaka hiMsAdinuM sevana che. (2) lobhamUlaka hiMsAdi sevana :- koI jIvane AtmAnA bhAvono ane AtmAthI bhinna bhAvono yathArtha bodha che tethI viparyAla nathI, paraMtu zarIranI zAtAnA arthIpaNAthI hiMsAdimAM pravRtti kare che te lobhamUlaka hiMsAdinuM sevana che. (3) krodhamUlaka hiMsAdi sevana:- koI moha vinAno mithyAtva vinAno, paNa jIva krodhane vaza thaIne arthAt potAnA azAtAdi bhAvonI arucine vaza thaIne hiMsAdimAM pravRtti kare che te krodhathI hiMsAnuM sevana che. A vitarkonuM yogI pAsethI jJAna prApta karIne koI sAdhaka tenAthI virAma pAme to krodha, lobha ane mohanA vazathI thatA vitarko zAMta thAya che. kRta-anumita-kArita vitarko - vaLI A krodha, lobha ane mohathI hiMsAdinA vikalpo thAya che, te hiMsAdinA vitarko svayaM karavArUpe hoya ke koIne karAvavArUpe hoya athavA karatA evA koInA anumodanarUpe hoya, A traNe prakAranA vitarkone AzrayIne vicArIe to krodha, lobha ane moha e dareka doSathI kRta, anumita, kArita e traNa traNa prakAre ema kula nava prakAranA vitarko thAya che. mRdu-madhya-adhimAtra vitaka : uparyukta nava prakAranA vitarko koIne maMda mAtrAnA hoya, koIne madhya mAtrAnA hoya ane koIne tIvra mAtrAnA paNa hoya. te A rIte - krodhane vaza thaIne koI jIva hiMsA karato hoya topaNa pariNAma tevA tIvra na hoya paraMtu sAmAnya kakSAnA hoya to te mRdumAtrAvALo vitarka che. koIne te pariNAma Avo sAmAnya kakSAno paNa na hoya ane tIvramAtrAno paNa na hoya to te madhyamAtrAvALo vitarka che. koIne te pariNAma atitIvra hoya to Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 mitrAddhAtrizikA/zloka-4 te tIvra mAtrAvALo vitarka che. tema lobhathI jema zreNika mahArAjAe haraNIno zikAra karyo tyAre, te garbhavatI haraNInA peTa para tIra lAgavAthI tenuM taraphaDatuM bahAra nIkaLI paDeluM bacyuM temaNe joyuM tyAre harSamAM AvIne kahyuM ke "meM eka ghAe be jIvano zikAra karyo.' AvA tIvra pariNAmanI hiMsA thAya to vizeSa prakAranI hiMsakavRtti pragaTe; ane tevuM koI nimitta na hoya ane zAtAnA arthIpaNAthI, lobhane vaza thaIne AraMbha-samAraMbha kare to madhyama pariNAma paNa hoI zake; ane koIka jIvane AraMbha pratyeno jugupsAbhAva hoya, topaNa kaMIka zAtAnA arthIpaNAthI lobhane vaza thaIne sAmAnya AraMbha kare to mRdu pariNAma paNa hoI zake. A rIte mohamUlaka vikalponI paNa traNa prakAranI mAtrAo vicAravI. Ama nava prakAranA vitarko x mRdu, madhya, maMda e traNa pariNAmo-27 prakAre vitarko thAya. (1) mohathI hiMsA madhya tIvra ajJAnane kAraNe maMda pariNAmathI hiMsA ajJAnane kAraNe madhyama pariNAmathI hiMsA ajJAnane kAraNe tIvra pariNAmathI hiMsA I4o. (2) lobhathI hiMsA madhya tIvra zAtAnA arthIpaNAthI zAtAnA arthIpaNAthI zAtAnA arthIpaNAthI maMda pariNAmathI madhyama pariNAmathI tIvra pariNAmathI hiMsA hiMsA hiMsA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 mRdu dveSane kAraNe maMda pariNAmathI hiMsA (3) krodhathI hiMsA madhya anvayArtha : dveSane kAraNe madhyama pariNAmathI hiMsA mitrAdvAtriMzikA/bloka-5 avataraNikA : zloka-4mAM kahelA 27 vitarkonuM kevI rIte pratipakSabhAvana karavAthI A yama nAmanuM yogAMga prakarSane pAme che ? ane yogI zuM phaLa prApta kare che ? te batAve che - zloka : duHkhAjJAnAnantaphalA amI iti vibhAvanAt / prakarSaM gacchatAmetadyamAnAM phalamucyate // 5 // tIvra dveSane kAraNe tIvra pariNAmathI hiMsA duHrAjJAnAnantatA=anaMta duHkha ane anaMta ajJAnarUpa phaLavALA, gamI=A vitarko che, kRtti vibhAvanAt--e prakAre vibhAvana karavAthI prArtha gacchatAm=prakarSane pAmatA yamAnAM=yamonuM tar=A=vakSyamANa nam=phaLa vyate kahevAya che. pA zlokArtha : anaMta duHkha ane anaMta ajJAnarUpa phaLavALA A vitarko che, e prakAre vibhAvana karavAthI prakarSane pAmatA yonuM A phaLa kahevAya che. pA TIkA H duHkheti duHkhaM pratikUlatayA'vabhAsamAno rAjasazcittadharmaH, ajJAnaM mithyAjJAnaM saMzayaviparyayAdirUpaM, te anante - aparicchinne phalaM yeSAM te Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAtriMzikA}zloka-5 17 tathottA:, amI=vitA, kRtti vibhAvanAt-nirantAM dhyAnAt, prarSa machatAM yamAnAmatat=vazrvamALa, tamute // TIkArya : yu:ti..... mukhyate ||duHkha=pratikULapaNA vaDe jaNAto rAjasacitta dharma, ajJAna=saMzaya, viparyayAdirUpa mithyAjJAna, anaMta evA=aparicchinna evA=amaryAdita evA, te=duHkha ane ajJAna, phaLa che jeonAM=je vitarkonAM te=te vitarko, tathoAH--tevA prakAranA kahevAyelA=anaMta duHkha ane anaMta ajJAna phaLavALA kahevAyelA, amna=A, vitarko che. e pramANe vibhAvanathI= niraMtara dhyAna karavAthI, prakarSane pAmatA yamonuM AvazyamANa, phaLa kahevAya che. pA * 'saMzayaviparyayApi' ahIM 'Avi'thI anadhyavasAyanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha : zloka-4mAM hiMsAdinA 27 prakAranA vitarko batAvyA ane te vitarkonuM anarthakArI phaLa kevuM che, te prastuta zlokamAM batAve che; ane te prakAre vibhAvana karavAthI yama nAmanuM yogAMga prakarSane pAme che, ane tenuM phaLa zuM prApta thAya che, te AgaLanA zlokamAM batAvaze. duHkha eTale jIvane pratikULarUpe jaNAto rAjasacitta dharma arthAt rAgavALuM citta. rAgavALuM citta pratikULa bhAvone pratikULarUpe jue che, tethI je jIvo bhautika sukhanA rAgI che teone saMsAravartI du:kha pratikULarUpe bhAse che. ajJAna eTale saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAyarUpa mithyAjJAna. jeone yogamArgano yathArtha bodha nathI paraMtu viparita bodha che te viparyayavALA che, jeone yogamArgaviSayaka koI adhyavasAya nathI te anadhyavasAyavALA che ane jeo yogamArganA koIka sthAnamAM saMzayavALA che teono saMzayavALo bodha che; ane jeone AvA prakAranuM saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAyarUpa mithyAjJAna hoya te ajJAna che. "A hiMsAdinA vitarko anaMta du:kha ane anaMta ajJAnarUpa phaLane ApanArA che", e prakAre niraMtara dhyAna karavAthI arthAt satata ciMtana Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAciMzikA/bloka-6 karavAthI yamanuM sevana prakarSane pAme che ane prakarSane pAmela yamanA sevanathI kayA guNo pragaTa thAya che, te AgaLanA zloka-6mAM batAvaze. A prakArano yamano bodha karIne mitrAdaSTivALA yogI yamanA sevanamAM svazaktianusAra yatna karanArA hoya che. /pA avataraNikA - prakarSane pAmatA yamanA phaLane prastuta zlokamAM batAve che - bloka : vairatyAgo'ntike tasya, phalaM caakRtkrmnnH| ratnopasthAnasadvIryalAbho januranusmRtiH // 6 // anvayArtha - tI-tenA=ahiMsAnA abhyAsavALA yogInA manti=sAMnidhyamAM vairatyA =verano hiMsaka pariNAmano tyAga thAya che. cAtaryaor:=ane akRta karmanuM phaLa, tsovasthAnatraratnanI upasthiti=ratnanI prApti, sarvatnAmo= sarvIryano lAbha, gagurunusmRti =janmanI arthAt pUrvajanmanI anusmRti= upasthiti thAya che. llll. zlokArca - (1) tenI saMnidhimAM vairatyAga, (2) akRta karmanuM phaLa, (3) ratnanI prApti, (4) sarvaryano lAbha ane (5) pUrvajanmanI upasthiti thAya che. temAM TIkA - vaireti-tasya-ahiMsAbhyAsavataH, antike-sannidhau vairatyAgaH= sahajavirodhinAmapyahinakulAdInAM hiMsratvaparityAgaH / taduktaM- "tatsannidhau vairatyA :" (pAyo.phU. 2-31)satyAgrAsavatazcAtavarmA = viditAnusstthaansyaapi phalaM tadarthopanatilakSaNaM / kriyamANA hi kriyA yAgAdikAH "phalaM svargAdikaM prayacchanti asya tu satyaM tathA prakRSyate, yathA'kRtAyAmapi Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 mitrAddhAtrizikA/zloka-6 kriyAyAM yogI phalamAzrayate, tadvacanAcca yasya kasyacit kriyAmakurvato'pi phalaM bhavatIti / tadAha- "(satyapratiSThAyAM) kriyAphalAzrayatvaM" (pA.yo.phU. 2-36) TIkArya - tI.ziyAnAzrayatna' ! tenA=ahiMsAnA abhyAsavALA yogInA ti=sAMnidhyamAM, vairano tyAga=sahaja virodhI evA paNa sarpa-noLiyo vagerenA hiMsakapaNAno parityAga thAya che. te kahevAyuM che pUrvamAM kahyuM ke ahiMsAnA abhyAsavALA yogInA sAMnidhyamAM vairI jIvonA vairano tyAga thAya che te pataMjaliRSi vaDe pAtaMjala yogasUtranA 2-35 sUtra madhye kahevAyuM che : "tenA sAMnidhyamAM vairano tyAga thAya che." (pA.yo.phU. 2-35) ane satyanA abhyAsavALAne akRta karmanuM nahIM karAyelA anuSThAnanuM, paNa tadarthaupanati lakSaNa phaLa prApta thAya che. satyanA abhyAsavALA yogIne nahIM karAyelA anuSThAnanA phaLanI prApti thAya che, te arthane spaSTa kare che - karAtI yAgAdi kriyA svargAdi phaLane Ape che. vaLI AnuM satya A yogInuM satyavacana, te prakAre prakarSavALuM thAya che ke je rIte akRta paNa kriyA hote chate yogI phaLano Azraya kare che=yogI te kriyAnAM phaLa pAme che ane tenA vacanathI yogInA vacanathI, kriyAne nahIM karatA evA paNa je koIne phaLa thAya che. talAda tene kahe che=satyavacanavALAne je phaLa maLe che tene "pAtaMjalayogasUtra' ra-36mAM kahe che - "kriyAphaLanuM AzrayapaNuM che." (pA.yo.phU. 2-36) * * "viditAnu9nIpi' "tAyApi kriyAyAM' ahIM "pi' thI e kahevuM che ke anuSThAna ke kriyA kare to to phaLa maLe, paraMtu nahIM karavA chatAM phaLane meLave che. bhAvArtha - prakarSane pAmatA prathama be yamonAM phaLo A pramANe che - (1) ahiMsAyamanI siddhinuM phaLa :- koI yogI ahiMsAyamano abhyAsa Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 mitrAdvAtriMzikA/bloka-6 karatA hoya ane tenuM sevana karatAM karatAM A yama jyAre suabhyasta bane che tyAre ahiMsAyamanA sAdhaka evA te yogInA sAMnidhyamAM paraspara veranI vRttivALA sApa-noLiyA jevA jIvo paNa hiMsAnA pariNAmano tyAga kare che. (2) satyayamanI siddhinuM phaLa :- koI yogI dvitIya yamarUpa satyavratano abhyAsa karatA hoya ane tenuM sevana karatAM karatAM A yama jyAre suabhyasta bane che tyAre temane vacananI siddhi thAya che. tethI koI jIve koI anuSThAna na karyuM hoya topaNa te mahAtmA tene te anuSThAna karavAnuM kahe to te anuSThAna nahIM karavA chatAM temanA vacanathI te anuSThAnanuM phaLa te jIvane maLe che; kema ke yogInA vacanazravaNathI te jIvane tevo vizuddha adhyavasAya thAya che ke anuSThAna nahIM karavA chatAM phaLa maLe che. tethI sAmenA jIvane te akRta anuSThAnanuM phaLa prApta karavAnuM bane tevA satya vacanarUpa phaLano Azraya yogI kare che-satya vacanavALA yogI bane che. tethI AvA yogI je kaMI paNa vacana bole te sarvavacana sAmenA jIvane avazya phaLaprAptinuM kAraNa bane che. 'pAtaMjalayogasUtra' uparanI rAjamArtaNDa TIkAmAMthI yogIe te anuSThAna sevyuM nathI ane te anuSThAnanA phaLane pAme che' tevo artha prApta thato nathI. rAjamArtaNDanA zabdo pramANe ja batrIzImAM TIkA che, tethI ame te pramANe artha karela che. phakta batrIzImAM 'tadvandvanAttva yasya vit' zabda A zlokanI TIkAmAM che tyAM zva'kAra rAjamArtaNDanI TIkAmAM nathI ane aMte 'i mavatItyartha:' e prakArano prayoga che, tethI ame karela uparokta artha prApta thAya che. mATe batrIzInI TIkAmAM paNa je 'tadvandvanAttva zabda che tyAM 'zva' vadhArAno hoya tevuM bhAse che. TIkA H , asteyAbhyAsavatazca ratnopasthAnaM, tatprakarSAnnirabhilASasyApi sarvato divyAni ratnAnyupatiSThanta ityarthaH / brahmacaryAbhyAsavatazca sato niratizayasya vIryasya lAbha:, vIryanirodho hi brahmacaryaM tasya prakarSAcca vIryaM zarIrendriyamanaH suprakarSamAgacchatIti / aparigrahAbhyAsavatazca januSa upasthiti: ''jomAsuM ? jIvaMzaH ? AiyArI'' kRti nijJAsAyAM mamya nAnAtiityrthH / na kevalaM bhogasAdhanaparigraha eva parigrahaH kiM tvAtmanaH Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 mitrAdhAviMzikA/zloka-6 zarIraparigraho'pi tathAbhogasAdhanatvAccharIrasya, tasmin sati rAgAnubandhAdvahirmukhAyAmeva pravRttau na tAttvikajJAnaprAdurbhAvaH / yadA punaH zarIrAdiparigrahanairapekSyeNa mAdhyasthyamavalaMbate tadA madhyasthasya rAgAdityAgAt samyagjJAnaheturbhavatyeva pUrvAparajanmasaMbodha iti tadAha- (aparigrahasthairye ) "gannAthantAsaMgodha " rUti (pAyo sU. 2-31) bhaddo TIkArca - taiyAkhyAlavata.....................banmathantAsaMgodha: rUti ddA asteyanA abhyAsavALAne ratnanuM upasthAna=prApti. te arthane spaSTa kare che - tenA prakarSathI=asteyayamanA abhyAsanA prakarSathI, nirabhilASavALAne paNa nirabhilASavALA evA yogIne paNa, sarvathI=cAre taraphathI, divya evAM ratno upasthita thAya che=prApta thAya che, e pramANe artha che. ane brahmacaryanA abhyAsavALA chatA evA yogIne niratizaya viryano lAbha che, je kAraNathI vIryano nirodha brahmacarya che ane tenA prakarSathI=brahmacaryanA prakarSathI zarIra, indriya, ane manaviSayaka vIrya prakarSane prApta kare che. 'tti' zabda brahmacaryanA kathananI samAptimAM che. ane aparigrahayamanA abhyAsavALAne janmanI pUrvajanmanI, upasthiti jJAna thAya che. te artha spaSTa kare che - "huM koNa hato ?=huM pUrvabhavamAM koNa hato? kevA prakArano hato? kevA kAryane karanAro hato?" e prakAranI jijJAsA thaye chate samyagu jANe che e prakArano artha chekaaparigrahanA abhyAsavALAne pUrva janmanI upasthiti thAya che, e kathanano artha che. ahIM prazna thAya ke suabhyasta aparigrahayamavALAne pUrvajanmanI upasthiti thAya che, te bene zuM saMbaMdha che ? tethI kahe che - bhogasAdhanano parigraha ja kevaLa parigraha nathI, paraMtu potAnA zarIranuM grahaNa paNa parigraha che; kema ke zarIranuM te prakAranA bhoganuM sAdhanapaNuM che=zarIra sukhaduHkha prakAre bhogano anubhava karavAnuM sAdhana che. te hote Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAciMzikA/zlokachate-zarIrAdirUpa parigraha hote chate, rAgaanubaMdhane kAraNe=zarIrAdi parigraha pratyenA rAganA anubaMdhane kAraNe, bahirmukha ja pravRtti hote chate tAttvika jJAna prAdurbhAva thatuM nathI. vaLI zarIrAdi parigrahanA nirapekSapaNAthI jyAre yogI mAdhyathyanuM avalaMbana kare che, tyAre madhyastha evA yogInA rAgAdino tyAga thavAthI samyajJAna hetuvALo pUrva-apara janmano=AgaLanA ane pAchaLanA janmano, samyabodha thAya che ja. - "ti' zabda aparigrahayamanA kathananI samAptimAM che. tene kahe cheHsuabhyasta aparigrahayamathI pUrva-apara janmanuM jJAna thAya che, tene pAtaMjala yogasUtra" 2-39mAM kahe che - "janmanA viSayamAM karthatAnI AkAMkSA=huM koNa chuM?' ityAdi AkAMkSA thAya to samyagbodha thAya che." (pA.yo.phU. 2-39) ti' zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. all ja "nimitISasthApi' ahIM "ji' thI e kahevuM che ke abhilASavALAne to divya ratnonI prApti thAya che, paNa abhilASa nathI jene tevA yogIne paNa divya ratnonI prApti thAya che. * "parIripradoDa' ahIM "pi'thI e kahevuM che ke bhogasAdhanonI prApti to parigraha che, paraMtu potAnA zarIrano parigraha paNa parigraha che. bhAvArtha : (3) asteyayamanI siddhinuM phaLa :- koI yogI asteyayamano abhyAsa karatA hoya ane tenuM sevana karatAM karatAM A yama suabhyasta bane tyAre teo ratnanI abhilASAvALA hoya athavA na hoya topaNa te yamanA prakarSane kAraNe yogIne cAre taraphathI divya ratnonI prApti thAya che. (4) brahmacaryayamanI siddhinuM phaLa - koI yogI brahmacaryayamano abhyAsa karatA hoya ane tenuM sevana karatAM karatAM A yama suabhyasta bane tyAre A yogIne vizeSa prakAranA vIryano lAbha thAya che. tethI zarIra, indriya ane manaviSayaka vIrya prakarSavALuM thAya che, jenA baLathI yogInA zarIramAM vizeSa prakAranI zakti, indriyonuM vizeSa prakAranuM teja ane manamAM vizeSa prakAranuM tibaLa pragaTe che, ane A vRtibaLavALA zarIra, indriya ane mana sAdhanAmAM vizeSa sahAyaka bane che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAddhAtrizikA/zloka-6 (5) aparigrahayamanI siddhinuM phaLa :- koI yogI aparigrahayamano abhyAsa karatA hoya ane tenuM sevana karatAM karatAM A yama suabhyasta bane tyAre teonuM citta viziSTa prakAranuM nirvikArI bane che, jenAthI jJAnanAM AvaraNo khase che ane tenAthI pUrva-apara janmanI upasthiti karI zake tevuM jJAna te yogImAM pragaTe che. AthI tevA yogIne jijJAsA thAya ke "huM pUrvabhavamAM koNa hato ? kayA svarUpavALo hato? kevAM kArya karato hato ?" to A sarva jANI zake che. A samyajJAnathI jema te yogI pUrvabhavanuM jANI zake che, tema have pachInA bhavanuM paNa jANI zake. mATe A jJAna jAtismaraNarUpa nathI paraMtu AvaraNanA vigamanane kAraNe pragaTa thayela mativizeSarUpa che. ahIM prazna thAya ke aparigrahayama sAthe pUrva-apara janmanI upasthitine zuM saMbaMdha che? tethI parigraha zabdathI dehanuM paNa grahaNa thAya che te batAvIne deha sAthe saMbaMdhavALA evA purva-apara janmano bodha thAya che te batAvavA kahe che - ahIM "parigraha' zabdathI bhoganA sAdhanabhUta mAtra bAhya parigraha grahaNa karavAno nathI, paraMtu zarIrane paNa parigraharUpe grahaNa karavAnuM che; ane je yogIne bhoganAM sAdhano ane yAvat zarIra pratye paNa aparigrahayamanA abhyAsane kAraNe rAga dUra thAya che, tyAre tenA kAraNe te yogI aMtarmukha pravRtti kare che ane aMtarmukha pravRttine kAraNe te yogIne dehasaMbaMdhI vizeSajJAna pragaTe che. tethI jo tene jijJAsA thAya ke "pUrvabhavamAM huM koNa hato ? athavA to bhAvi bhavamAM huM koNa thaIza?' ityAdino te yogIne yathArtha bodha thAya che. pAMce yamonuM saMkSepathI phaLa :- yogIne ahiMsA ane satyayamanA sevana dvArA nirjarA ane puNyabaMdharUpa phaLa thatuM hovA chatAM, ahiMsAyamathI yogInA sAMnidhyamAM anya jIvone paNa vairatyAgarUpa tAtkAlika phaLa maLe che; ane satyayamanA baLathI te yogInuM vacana anyane mATe satya bane che. tethI tenA vacananA baLathI bIjAone paNa phaLa maLe che. te pramANe pAchaLanA asteyayama, brahmacaryayama ane aparigrahayamanA sevanathI aMtaraMga phaLarUpe nirjarA thAya che; eTaluM ja nahIM paraMtu asteyayamavALAne divya ratnonI prApti, brahmacaryayamavALAne vIryanA prakarSanI prApti ane aparigrathamavALAne viziSTa jJAnanI prAptirUpa bAhyaphaLa paNa maLe che. 6ll Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 avataraNikA :-. pUrva zloka-1mAM kahyuM ke mitrAdRSTivALAne icchAdi cAra bhedavALA yamamAMthI koI eka yamarUpa yogAMganI prApti thAya che. tethI yama zuM che ? tevI jijJAsA thAya. tethI zrloka-2mAM pAMca prakAranA yamanuM svarUpa batAvyuM. tyAM vicArakane jijJAsA thAya ke yama yoganuM aMga kaI rIte che ? tethI yoganAM ATha aMgomAM anya yogAMga karatAM yama yogAMga kaI rIte yoga pratye kAraNa che ? te batAvela, ane yamayogAMganuM jJAna karyA pachI yamanA bAdhaka vitarko keTalA prakAranA che ? tenuM vistArathI varNana zloka-4mAM batAvyuM. vaLI A vitarko anaMta duHkha ane anaMta ajJAna phaLavALA che tema bhAvana karavAthI vitarkonI nivRttipUrvaka yamamAM pravRtti thAya che te ane te yamanI pravRtti prakarSavALI thAya to kevuM phaLa maLe ? te zloka-5-6mAM batAvyuM, jethI yogamArganA arthI yogI utsAhapUrvaka vitarkonA nivartanamAM ane yatnapUrvaka yamanA samyag sevanamAM utsAhI thAya. have koI yogI pAtaMjala darzana anusAra yamane jANIne yamamAM yatna karatA hoya ane tattvanA arthI hoya evA te yogIne sadguruno yoga thAya to te mitrAdeSTivALA yogInI kevI pravRtti thAya che ? te batAve che - zloka H mitrAdvAtriMzikA/bloka itthaM yamapradhAnatvamavagamya svatantrataH / yogabIjamupAdatte zrutamatra zrutAdapi // 7 // anvayArtha H i=A prakAre=pUrvamAM varNana karyuM e prakAre svatantrataH=potAne abhimata evA pAtaMjalAdi zAstrathI yamapradhAnatvamavAmyayamanuM pradhAnapaNuM jANIne atra=mitrAdeSTimAM rahelA yogI zrutAt zruttamapi=jinapravacanathI saMbhaLAyelA paNa yoAvIna=yogabIjane pAttta=grahaNa kare che. I' zlokArtha : A prakAre potAne abhimata zAstrathI yamanuM pradhAnapaNuM jANIne mitrAdaSTimAM rahelA yogI jinapravacanathI saMbhaLAyelA paNa yogabIjane grahaNa kare che. gA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAciMzikA/zloka 25 ja "kRtAkRtamapi' ahIM ''thI e kahevuM che ke anya darzanathI to saMbhaLAyelAM yogabIja grahaNa kare ja, paraMtu jinapravacanathI saMbhaLAyelA paNa yogabIjane grahaNa kare che. TIkA - itthamiti-ittham uktaprakAreNa, svatantrataH svAbhimatapAtaJjalAdizAstrataH, yamapradhAnatvamavagamya atra-mitrAyAM dRSTau, nivRttAsadgrahatayA sadguruyoge zrutAt-jinapravacanAt, zrutamapi yogabIjamupAdatte tathAsvAbhAvyAt // 7 // TIkArya : rU ....tathAsthAmAvyAt hA A prakAre=pUrvamAM varNana karyuM e prakAre, svataMtrathI svaabhimata pAtaMjalAdi zAstrathI, yamanuM pradhAnapaNuM jANIne= yogamArganAM ATha aMgomAM prAthamika bhUmikAmAM yamanI niSpatti thAya to ja uttaranAM yogAMgo yoganiSpattinuM kAraNa bane, te apekSAe anya yogAMga karatAM yamarUpa yogAMganuM yogamArganI pravRttinuM pradhAnapaNuM jANIne, ahIM mitrAdeSTimAM, asadgata nivRtta hovAne kAraNe, sadguruno yoga thaye chate jinapravacanarUpa zratathI saMbhaLAyelA paNa yogabIjanuM grahaNa kare che, kema ke tevA prakAranuM svabhAvapaNuM che arthAt mitrAdeSTimAM rahelA yogInuM tattvane grahaNa karavArUpa svabhAvapaNuM che. bhAvArtha - pUrvamAM je yamanuM varNana karyuM te sarva pAtaMjala darzanane abhimata zAstrAnusArI varNana che, ane te vacanAnusAra koI yogIne bodha thAya ke yogamArgamAM yama nAmanuM yogAMga pradhAna che; kema ke yama yogamArgamAM viSNabhUta mohAdinA vitarkone dUra karIne yoganI pravRtti sukara kare che. tethI A vitarkonA nivartana mATe yogamArganI pravRttinA arthIe sau prathama yamanA sevanamAM yatna karavo joIe; ane A pramANe jANIne koI yogI mitrAdaSTimAM vartatA hoya ane svaabhimata pAtaMjalAdi darzana anusAra yamanuM sevana karatA hoya ane tattvanA jijJAsu hoya ane bhavitavyatAnA yoge koI sadguruno yoga thAya to AvA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 mitrAdvAtrizikA/zloka-8 jIvono asagraha nivRtta thayo hovAne kAraNe ane tattvaprAptine abhimukha bhAva vartI rahyo hovAne kAraNe, A mitrAdaSTivALA yogIne jinapravacanamAM batAvAyelAM yogabIjonI prApti thAya che; kema ke mitrAdaSTivALA yogIno tevo svabhAva che ke yogamArganuM varNana sAMbhaLavA maLe to utsAhathI sAMbhaLe ane saddaguru te yogInA kSayopazamane anurUpa vItarAganuM svarUpa batAve tyAre tene jinamAM kuzaLacittAdirUpa yogabIjanuM grahaNa thAya che. avataraNikA - uktyogbiijmevaahavataraNikArya : ukta yogabIjane=zloka-7mAM kahela jinapravacanathI saMbhaLAyelA yogabIjane kahe che - bhAvArtha : zloka-7mAM kahyuM ke saddaguruno yoga thAya to mitrAdaSTivALA yogI jinapravacanathI yogabIjane grahaNa kare che. te yogabIjo zuM che ? te batAve che - zloka : jineSu kuzalaM cittaM tannamaskAra eva ca / praNAmAdi ca saMzuddhaM yogabIjamanuttamam // 8 // anvayArtha - niSa=jinamAM saMzuddha zAstra vitta saMzuddha evuM kuzaLacitta tannamAra vi ra=ane temane namaskAra =jinane namaskAra ja prAmAHi ra ane praNAmAdi majuttamaM yo vInaM anuttama yogabIja che. peTA zlokArca - jinamAM saMzuddha kuzaLacitta ane temane namaskAra ja ane praNAmAdi anuttama yogabIja che. [8] Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. mitrAdhAciMzikA/zloka-8 TIkA : jineSviti-jineSu-arhatsu, kuzalaM-tadveSAdyabhAvena prItyAdimat, cittaM, anena manoyogavRttimAha / tannamaskAra eva jinanamaskAra eva ca tathAmanoyogapreritaH, ityanena vAgyogavRttiM / praNAmAdi ca paMcAMgAdilakSaNaM, AdizabdAnmaNDalAdigrahaH / saMzuddhamazuddhavyavacchedArthametat, tasya sAmAnyena yathApravRttakaraNabhedatvAttasya ca yogabIjatvAnupapatteH, etatsarvaM sAmastyapratyekabhAvAbhyAM yogabIjaM mokSayojakAnuSThAnakAraNaM anuttamaM sarvapradhAnaM viSayaprAdhAnyAt // 8 // TIkArya - niSyitiviSayaprathAnyAhU dA jinamAM arihaMta bhagavaMtomAM, kuzaLacitta-temAM arthAt jinamAM dveSAdinA abhAvathI prIti AdivALuM citta, AnA dvArA jinamAM kuzaLacitta dvArA, manoyoganI pravRttine kahe che. ane tevA prakAranA manoyogathI prerita temane namaskAra ja=arthAt jinamAM kuzaLacittavALA manoyogathI prerita jinane namaskAra ja, phana=AnA dvArA vAgyoga pravRttine kahe che. ane paMcAMgAdi lakSaNa praNAmAdi=jinaviSayaka tevA prakAranA manoyogathI prerita paMcAMgAdi lakSaNa praNAmAdi. AnA dvArA kuzaLa kAyayoga pravRttine kahe che. ema anvaya che. "pramAri'mAM mAri' zabdathI maMDalAdinuM grahaNa karavuM. kevA prakAranA kuzaLacittAdi yogabIja che? te batAvavA mATe kahe che - saMzuddha e prakAranuM A="saMzuddha' e prakAranuM kuzaLacittAdinuM vizeSaNa, azuddhanA vyavaccheda mATe che, kema ke tenuM azuddha evA kuzaLacittAdinuM, sAmAnyathI yathApravRttikaraNanuM bhedapaNuM che=carama-acaramanA bheda vinA sAmAnyathI thatA yathApravRttikaraNano azuddha kuzaLacitta bheda che, ane tenA=sAmAnyathI yathApravRttikaraNanA bhedanA, yogabIjatvanI anupapatti che. (ethI karIne "saMzuddha e prakAranuM vizeSaNa ApyuM che, ema saMbaMdha che.) ati sarva=A sarva=jinamAM saMzuddha kuzaLacitta, temane karAyelo namaskAra ane temane karAyelA praNAmAdi sarva, samasta bhAvathI ane pratyeka bhAvathI mokSayojaka anuSThAnanA kAraNarUpa anuttama=sarva pradhAna evuM yogabIja che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 mitrAdhAviMzikA/bloka-8 - temAM hetu kahe che arthAt anya yogabIjomAM A pradhAna yogabIja che temAM hetu kahe che - viSayanuM prAdhAnya cheHkuzaLacittanA viSayabhUta jinezvaro AcAryAdi karatAM pradhAna che, mATe jinaviSayaka kuzaLacittAdi anuttama yogabIja che. ITA ja "SAmAne ahIM 'gathiI upekSAnuM grahaNa karavuM. ja "pratyavima' ahIM 'tithI bhaktinuM grahaNa karavuM. "maTutAra' ahIM "mAdri'thI caraNasparzanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha - yogabIjanuM grahaNa :- mitrAdaSTivALA yogIo je je yogabIjo grahaNa kare che te zloka 8-13-15-16 ane 17mAM anukrame batAve che. temAMthI A zlokamAM mitrAdaSTivALA yogI dvArA grahaNa karAtAM traNa yogabIja batAvela che, je A pramANe che - (1) jinamAM saMzuddha kuzaLacitta. (2) saMzuddha kuzaLacittathI prerita vANI vaDe jinane karelo namaskAra. (3) saMzuddha kuzaLacittathI prerita kAyA vaDe jinane karela praNAma. jinamAM kuzaLacitta arthAtu jina pratye dveSa ane upekSAdi na hoya ane prIti-bhakti vartatI hoya tevo mAnasa upayoga; ane jinamAM kuzaLavAyoga eTale tevA prakAranA kuzaLacittathI prerita vAcika namaskAranI kriyA; ane jinamAM kuzaLakAyayoga eTale tevA prakAranA kuzaLacittathI prerita praNAmAdinI kriyA. A traNe kriyAo jo saMzuddha hoya to yogabIja bane che ane jo azuddha hoya to yogabIja banatI nathI. caramayathApravRttikaraNa ane acaramayathApravRttikaraNa evA vibhAga vinA sAmAnya yathApravRttikaraNamAM vartatA kuzaLacittAdi yogabIja nathI; kema ke te kuzaLacittAdimAM azuddha kuzaLacittAdi ane zuddha kuzaLacittAdi baMneno saMgraha che. tethI azuddha kuzaLacittAdinA vyavaccheda mATe "saMzuddha' e vizeSaNa Apela che ane A saMzuddha evA kuzaLacittAdi yogabIja che, paraMtu sAmAnyathI yathApravRttikaraNanA bhedarUpa kuzaLacittAdi yogabIja nathI. jinamAM A saMzuddha kuzaLacittAdirUpa yogabIja pratyeka hoya topaNa yogabIja bane che ane samasta hoya topaNa yogabIja bane che. arthAt jinamAM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAkAciMzikA/zloka-9 29 mAtra saMzuddha kuzaLacitta hoya paraMtu vAnamaskAra ke kAyanamaskAra na hoya topaNa te yogabIja bane che, ane vAnamaskAra ane kAyanamaskArathI yukta saMzuddha kuzaLacitta hoya topaNa yogabIja bane che. te rIte jinaviSayaka mAtra saMzuddha vAyoga hoya topaNa yogabIja bane che, ane jinaviSayaka mAtra saMzuddha kAyayoga hoya topaNa yogabIja bane che. koI jIva jinanA svarUpanuM manathI ciMtavana karato hoya, vacanathI namaskArane anurUpa vacano bolato hoya ane kAyAthI praNAmAdi karato hoya tyAre traNe yogonI kuzaLa pravRtti che ane te saMzaddha hoya to yogabIja che; ane koI jIva mAtra jinanA svarUpanuM ciMtavana karato hoya ane te samaye dveSAdinA abhAvapUrvaka prItiAdivALuM citta, vAgyuM ane kAyAnI kuzaLa pravRttithI rahita hoya Ama chatAM saMzuddha hoya to yogabIja che; ane koI jIva bhagavAnanA svarUpane jANato hoya, ane tenA kAraNe bhagavAna pratye kuzaLacitta vartatuM hoya, Ama chatAM vacanathI namaskArane bolavAnI kriyA karato hoya tyAre bhagavAnanA kuzaLa svarUpanuM ciMtavana na hoya topaNa, pUrvamAM karAyelA tevA prakAranA kuzaLa manoyogathI prerita te vacanaprayoga hoya to te mAtra kuzaLa vAdhyoga che, ane A kuzaLa vAvyoga saMzuddha hoya to yogabIja che. te rIte kAyayogamAM paNa jANavuM. A saMzuddha kuzaLacittAdi mokSayojaka anuSThAnanuM kAraNa hovAthI yogabIjA che, ane mokSayojaka anuSThAnanA kAraNabhUta aneka yogabIjo mAMthI jinaviSayaka kuzaLacittAdi anuttama yogabIja che arthAt sarva yogabIjomAM pradhAna che; kema ke A kuzaLacittano viSaya tIrthakaro che, tethI AcAryAdi viSayaka kuzaLacittAdi karatAM tIrthakara viSayaka kuzaLacitta pradhAna che. paTo avataraNikA - pUrva zloka-8mAM kahyuM ke jinamAM kuzaLacittAdi saMzuddha hoya to yogabIja che, ane saMzuddha na hoya to yogabIja nathI. tethI jijJAsA thAya ke jinaviSayaka thatA kuzaLacittAdi kayA kAraNe saMzuddha thAya che? tethI kahe che - zloka : carame pudgalAvarte tathAbhavyatvapAkataH / pratibandhojjhitaM zuddhamupAdeyadhiyA hyadaH // 9 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 anvayArtha : hrI~===ane prativayotiM=pratibaMdhathI arthAt AsaMgathI rahita evuM ava:=A jinaviSayaka kuzaLacittAdi gharane punnatAvad=carama pudgala parAvartamAM tathAmavyatvapAtaH-tathAbhavyatvanA pAkane kAraNe pAthiyA zuddha=upAdeyabuddhithI zuddha thAya che. gA mitrAdvAtriMzikA/bloka-9 zlokArtha : ane pratibaMdhathI rahita evuM A jinaviSayaka kuzaLacittAdi, carama pudgala parAvartamAM tathAbhavyatvanA pAkane kAraNe upAdeyabuddhithI zuddha thAya che. lA TIkA H carama kRti-mo hi-taSva, dhAme antya, puddattAvarte mavati, tathAbhavyatvasya pAkato mithyAtvakaTukatvanivRttyA manAgmAdhuryasiddheH / pratibandhena = AsaGgena, ujjhitaM AhArAdisaMjJodayAbhAvAt phalAbhisandhirahitatvAcca tadupAttasya tu svataH pratibandhasAratvAt, ata evopAdeyadhiyA=anyApohenAdaraNIyatvabuddhyA zuddhaM / taduktaM- "upAdeyadhiyAtyantaM saMjJAviSkambhaNAnvitam / phalAbhisandhirahitaM saMzuddhaM hyetadIdRzam " // 1 // ( yo. dR.sa. no.25) 55 TIkArtha H varama.......otavIkRSNam // en phri=ane, tathAbhavyatvanA pAkane kAraNe mithyAtvarUpa kaTukapaNAnI nivRtti thavAthI manAt mAdhuryanI siddhi hovAthI ar:=AjinakuzaLacittAdi, carama=aMtya, pudgala parAvartamAM thAya che. vaLI te jinakuzaLacittAdi kevAM che ? te spaSTa kare che - pratibaMdhathI=AsaMgathI, rahita che; kema ke AhArAdi saMjJAnA udayano abhAva che-ihalaukika AzaMsAno abhAva che, ane phalAbhisaMdhirahitapaNuM che=paralokanA phaLanI AzaMsAthI rahitapaNuM che. ahIM prazna thAya ke AhArAdi saMjJAthI ke phalAbhisaMdhithI jinaviSayaka Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 .. . mitrAdhAviMzikA/bloka-9 kuzaLacittAdi thAya to te saMzuddha kema nathI ? tethI kahe che - vaLI tenAthI upAttanuM AhArAdi saMjJAthI ane phalAbhisaMdhithI karAyelA jinaviSayaka kuzaLacittAdinuM, svataH pratibaMdhasArapaNuM hovAthI=AhArAdi saMjJA sAthe ane paralokanA phaLa sAthe cittanuM kheMcANa hovAthI, te jinaviSayaka kuzaLacittAdi saMzuddha nathI ema anvaya che. mATe kuzaLacittAdinuM prativanyoksi'=pratibaMdharahita e vizeSaNa ApeluM che. mata =AthI ja jinaviSayaka saMzuddha kuzaLacittAdi pratibaMdhathI rahita che AthI ja, upAdeyabuddhine kAraNe=anya apoha dvArA arthAt AhArAdi saMjJAnA ane paralokanA phaLa Adi saMjJAnA tyAga dvArA AdaraNIyapaNAnI buddhine kAraNe zuddha che=jinakuzaLacittAdi zuddha che. temAM "ta6 thI sAkSI Ape che. te kahevAyuM che=zlokamAM je kahevAyuM che te "yogadaSTi samuccaya' zlokara5mAM kahevAyuM che - "atyaMta upAdeya buddhine kAraNe saMjJAviSkramaNathI anvita=saMjJAnA udayanA abhAvathI yukta, phalAbhisaMdhirahita saMzuddha evuM A=kuzaLacittAdi AvA prakAranuM che phaLapAkaAraMbha sadeza che. zlokamAM "di zabda pAdapUrtimAM che." (yo.da.sa. zloka-25) melA bhAvArtha - yogya jIvo jinamAM kuzaLacittAdi karatA hoya ane A lokanI koI AzaMsA na hoya ane paralokanI koI AzaMsA na hoya to teonuM citta A loka ane paralokanA bhautika phaLa sAthe pratibaMdha vinAnuM che, ane tethI teonuM jinaviSayaka kuzaLacittAdi upAdeyabuddhithI zuddha che; kema ke temane jinamAM rahelA vItarAgatAdi bhAvo sivAya anya koI A loka ke paralokanA padArthanI AzaMsA nathI, tethI anya sarvano tyAga karIne mAtra vItarAgamAM rahelA vItarAgatAdi bhAvone potAnA kSayopazama anusAra upAdeyabuddhithI jue che. AvA prakAranuM jinaviSayaka kuzaLacittAdi zuddha che. AvA prakAranuM zuddha kuzaLacittAdi caramapudgalaparAvartamAM tathAbhavyatvanA pAkathI thAya che. Azaya e che ke caramAvartimAM AvelA jIvo bhagavAnanA guNomAM upayukta Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 mitrAdhAviMzikA/bloka-9 hoya che tyAre temanAmAM vartatuM mokSagamanane yogya evuM tathAbhavyatva pAkane pAmatuM hoya che, ane tenA kAraNe teomAM rahelA mithyAtvanA kaTubhAvo nivartana pAmatA hoya che, tethI vItarAganA guNomAM vartatA upayogamAM manAku mAdhuryanI siddhi hoya che; kema ke bhagavAnanA guNo pratye je prIti che te saMveganA mAdhuryavALI che tethI te jinakuzaLacittAdi mokSanA kAraNa che mATe yogabIja che. ahIM vizeSa e che ke pahelI daSTiAdivALA yogI paNa A lokanI ane paralokanI AzaMsA vagara bhagavAnanA guNonuM smaraNa karIne temanA pratye prItinA AzayavALA hoya tyAre mithyAtvane maMda-maMdatara kare che, ane te Azaya tathAbhavyatvanA paripAkane karanAro che. tethI teonuM jinaviSayaka saMzuddha kuzaLacittAdi yogabIja bane che. vaLI samyakatvane pAmelA evA zrIpALa Adi paNa A lokanI AzaMsAthI navapadanuM praNidhAna kare che tyAre temanuM kuzaLacitta saMzuddha nahIM hovAnA kAraNe yogabIja nathI; kema ke A lokanA phaLanI AzaMsAthI dUSita hovAne kAraNe temanAmAM raheluM tathAbhavyatva lakSya tarapha pariNamana pAmatuM nathI. vaLI jyAre zrIpALa Adi saMsAranI koI AzaMsA vagara bhagavAnanI bhaktimAM tanmaya hoya che tyAre teonuM jinaviSayaka kuzaLacittAdi samyaktvanI bhUmikAvALuM hovAthI ane A lokanI ke paralokanI AzaMsA vagaranuM hovAnA kAraNe UMcI koTinAM yogabIjone prApta karAvIne virati AdinI prAptinuM kAraNa bane che. tethI upara-uparanI bhUmikAvALA yogIo jinakuzaLacittAdi dvArA uparauparanI bhUmikAne anurUpa uttama saMskAro nAMkhIne yogamArganI vRddhi kare che. Ama chatAM AvA paNa yogIone A lokamAM ke paralokamAM kyAMya pratibaMdha varte tyAre temanuM te kuzaLacitta saMzuddha nahIM hovAthI phaLapAkanA AraMbha saMdeza nathI, arthAt vItarAgatAne pragaTa karavAne anukULa yatnasvarUpa nathI, tethI yogabIja nathI. chellA avataraNikA - pUrva zloka-9mAM kahyuM ke jinaviSayaka kuzaLacittAdi pratibaMdhathI rahita hoya to zuddha thaI zake che ane zuddha hoya to yogabIja bane anyathA nahIM. tyAM prazna thAya ke pratibaMdhavALuM jinaviSayaka kuzaLacittAdi yogabIja kema nathI? te spaSTa karavA arthe kahe che - Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 mitrAdvAciMzikA/zloka-10 zloka : pratibandhaikaniSThaM tu svataH sundaramapyadaH / tatsthAnasthitikAryeva vIre gautamarAgavat // 10 // anvayArca - tu-vaLI vIre nautamarI vaviraparamAtmAmAM gautamasvAmInA rAganI jemapratijajainiSTha-pratibaMdhamAM ekaniSThAvALuM vata: su pa=svataH suMdara paNa =A=jinaviSayaka kuzaLacittAdi tasthAsthitithaivaMtasthAnasthitikArI ja che. AthI saMzuddha nathI ema saMbaMdha che. 10 zlokArya : vaLI vIraparamAtmAmAM gautamasvAmInA rAganI jema pratibaMdhamAM ekaniSThAvALuM svataH suMdara paNa A=jinakuzaLacittAdi tasthAna-sthitikArI ja che. AthI saMzuddha nathI ema saMbaMdha che. * "svata: sundaramapi' ahIM 'pa'thI e kahevuM che ke svataH suMdara na hoya to uparanA guNasthAnakamAM javAnuM kAraNa nathI, paraMtu svataH suMdara hoya topaNa uparanA guNasthAnamAM javAnuM kAraNa thatuM nathI. TIkA - pratibandheti-pratibandhe-svAsaGge, ekA-kevalA niSThA yasya tattathA / ado jinaviSayakuzalacittAdi tatsthAnasthitikAryeva tathAsvabhAvatvAt / vIre-vardhamAnasvAmini, gautamarAgavat gautamIyabahumAnavat, asaGgasaktyaiva hyanuSThAnamuttarottarapariNAmapravAhajananena mokSaphalaparyavasAnaM bhavati iti vicitaM prALu 2 | TIkArca - prativaje.20 pratibandhaniSTha' zabdano samAsavigraha kare che - pratibaMdhamAM=svaAsaMgamAM arthAt svane abhimata padArthaviSayaka AsaMgamAM, eka=kevala, niSThA che jene te tevuM che pratibaMdhaka niSThAvALuM che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdhAviMzikA/bloka-10 A=pratibadhekaniSThAvALuM jinaviSayaka kuzaLacittAdi, tasthAnasthitikArI ja che=pote je sthAnamAM che te sthAnamAM sthitine karanAruM ja che, paraMtu uparanI bhUmikAmAM javAnuM kAraNa nathI; kema ke pratibaMdhavALA anuSThAnanuM tevA prakAranuM svabhAvapaNuM che=uparamAM javAnuM kAraNa na bane tevA prakAranuM svabhAvapaNuM che. temAM daSTAMta batAve che - vIraparamAtmAmAM=vardhamAnasvAmImAM gautamarAganI jema=gautamIya bahumAnanI jema. je kAraNathI asaMgabhAvanI Asakti vaDe ja anuSThAna uttarottara pariNAmanA pravAhane utpanna karAvavA dvArA mokSarUpa phaLamAM paryavasAna thAya che, e pramANe pUrvamAM lA.ThA. 18/18 mAM, vivecana karAyuM che. 10 bhAvArtha : koI guNavAna sAdhaka jinamAM kuzaLacittAdi karatA hoya, Ama chatAM A lokanI ke paralokanI AzaMsAthI jinamAM kuzaLacittAdi vartatuM hoya, to te kuzaLacittAdi svataH suMdara hoya topaNa AgaLa javA mATenuM kAraNa banatuM nathI. jema zrIpALa rAjAne navapada pratyenuM atyaMta bahumAna che, chatAM strInA abhilASathI navapadanuM dhyAna kare che tyAre navapadanA dhyAnakALamAM strInA rAga karatAM paNa navapada pratye atyaMta bahumAna che, tethI te bahumAna svataH suMdara che; Ama chatAM, strInA rAganA pratibandhathI yukta evuM te navapadanuM dhyAna hovAthI te kuzaLacitta svabhUmikAthI uparanI bhUmikAmAM javAmAM kAraNa banatuM nathI, tethI te kuzaLacitta saMzuddha nathI. jema vIraparamAtmA pratye gautamasvAmIne pratibaMdha hato, tethI bhagavAnane joIne bhagavAna pratyeno bahumAnabhAva hato, te suMdara hovA chatAM paNa pratibaMdhathI yukta hovAne kAraNe AgaLa javAnuM kAraNa banato nathI. tethI je upayoga svabhUmikAthI uparanI bhUmikAmAM javAnuM kAraNa na bane tevA kuzaLacittAdi yogabIja bane nahIM, paraMtu asaMgabhAva pratyenI AsaktithI karAyeluM anuSThAna uttara-uttaranA pariNAmono pravAha utpanna karavA dvArA mokSarUpa phaLamAM paryavasAna pAmanAruM che, tethI yogabIja che. 10. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 mizrAdvAciMzikA/zloka-11 avataraNikA - zloka-9mAM batAvyuM ke pratibaMdha vinAnuM jinaviSayaka kuzaLacittAdi zuddha che; ane zloka-10mAM yuktithI batAvyuM ke A loka ane paralokanA pratibaMdha vinAnuM jinaviSayaka kuzaLacittAdi zuddha hovAne kAraNe yogabIja che, paraMtu pratibaMdhavALuM jinaviSayaka kuzaLacittAdi suMdara hoya topaNa yogabIja nathI. have pratibaMdha vinAnuM jinaviSayaka kuzaLacittAdi vartatuM hoya tyAre jIvane kevo apUrva AnaMda thAya che, te dRSTAMtathI batAve che - zloka : sarAgasyApramattasya vItarAgadazAnibham / abhindato'pyado granthi yogAcAryairyathoditam // 11 // anvayArtha: saracApramatta=sarAga evA apramattane vItarAvAmingavItarAgadazA jevuM vItarAgadazAnI prApti jevuM annagraMthine minatoDapi=nahIM bhedatA paNa jIvane avaka=A che=zuddha evA yogabIjanuM grahaNa che. ethI je kAraNeyogAcArye vitayogAcArya vaDe kahevAyuM che. 11 zlokArca - sarAga evA apramattane vItarAgadazAnI prApti jevuM, graMthine nahIM bhedatA paNa jIvane A che=zuddha yogabIjanuM grahaNa che, je kAraNe yogAcArya vaDe kahevAyuM che. 15 "sthindritoDaji' ahIM "'thI e kahevuM che ke graMthine bhedatA hoya ke graMthine bheTelI hoya tevA jIvone to zuddha evA yogabIjanuM grahaNa che, paraMtu jeo graMthine nathI bhedatA tevA jIvone paNa caramayathApravRttikaraNanA sAmarthyathI zuddha evA yogabIjanuM grahaNa che. TIkA - sarAgasyeti-ada:-zuddhayogabIjopAdAnaM, granthimabhindato'pi jIvasya caramayathApravRttakaraNasAmarthyena tathAvidhakSayopazamAdatizayitA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 mitrAdhAviMzikA/zloka-11 nandAnubhavAt, sarAgasyApramattasya sato yatervItarAgadazAnibhaM-sarAgasya vItarAgatvaprAptAviva, yogabIjopAdAnavelAyAmapUrvaH ko'pi svAnubhavasiddho'tizayalAbha iti bhAvaH / yathoditaM yogAcAryaiH // 11 // TIkArya : sarapatiyovAyeM. AzA graMthine nahIM bhedatA paNa jIvane caramayathApravRttikaraNanA sAmarthyathI tevA prakAranA kSayopazamane kAraNe yogamArga pratye zuddha pakSapAta pedA karAve tevA prakAranA kSayopazamane kAraNe, atizaya AnaMdano anubhava thato hovAthI, A=zuddha yogabIjanuM grahaNa, che arthAt uparanI bhUmikAnuM kAraNa bane tevA jinaviSayaka saMzuddha kuzaLacittAdirUpa zuddha yogabIjanuM grahaNa che. A yogabIjanuM grahaNa kevuM che? te dRSTAMtathI batAve che - sarAga evA apramatta chatA yatine vItarAgadazA jevuM A yogabIjanuM grahaNa che. te padArtha spaSTa kare che - sarAgane vItarAgapaNAnI prAptinI jema yogabIjanA grahaNa samaye apUrva koIka svaanubhavasiddha atizaya lAbha che, e prakArano bhAva che. je pramANe AgaLa zloka-12mAM batAvaze te pramANe, yogAcArya vaDe kahevAyuM che. ||11|| bhAvArtha : mitrAdaSTimAM AvelA jIvo jinaviSayaka kuzaLacittAdi kare che te vakhate A lokanI ke paralokanI koI AzaMsA na hoya to teono mAnasa upayoga vItarAgane vItarAgabhAvarUpe joIne temanA pratye vadhatA jatA bahumAnabhAvavALo hoya che, ane te uttama citta zuddha yogabIjanA grahaNarUpa che; ane mitrAdaSTivALA yogI hajI graMthino bheda karI zakyA nathI ane graMthino bheda karavAno haju AraMbha paNa karyo nathI, topaNa caramayathApravRttikaraNanA sAmarthyathI teone tevA prakArano kSayopazama thayelo che, jethI A loka ane paralokanI AzaMsA vagara potAnA kSayopazamane anurUpa vItarAgane joIne temanI bhaktimAM Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAciMzikA/zloka-12 upayogavALA banyA che; te vakhate mitrAdaSTivALA jIvone sarAga apramattamuni jayAre vItarAgadazA prApta kare tyAre jevA prakAranA AnaMdano anubhava thAya che tevA prakAranA AnaMdano anubhava thAya che. AnAthI e prApta thAya ke bhakta sAdhakane jyAre guNavAna evA bhagavAnane guNavAnarUpe joIne guNanA pakSapAtathI IhalokanI ane paralokanI AzaMsArahita guNavAna evA bhagavAna pratye vartatA bahumAnabhAvathI bhakti thAya che, tyAre tene vItarAgatA abhimukha koIka pariNAma thAya che je pariNAma mohanA zamanane kAraNe zAMtarasanA AnaMdasvarUpa che; ane jema apramattamunine vItarAgatA prApta thAya che tyAre pUrva karatAM ghaNo adhika AnaMda pragaTe che, tema mitrAdaSTivALA yogIne paNa yogamArganI prAptithI je AnaMda vartato hato tenA karatAM saMzuddha kuzaLacittanI prApti samaye ghaNo adhika AnaMda pragaTe che. |11|| avataraNika : pUrva zloka-11mAM kahyuM ke je pramANe yogAcAryoe kahyuM che. tethI yogAcAryoe zuM kahyuM che te batAve che - zloka - ISadunmajjanAbhogo yogacittaM bhavodadhau / tacchaktyatizayocchedi dambholinthiparvate // 12 // anvayArtha : motathI {SadunAmo:=saMsArarUpI samudramAM kaMIka unmajjananA upayogavALuM tathyavasthatizayo che tenI zaktinA=bhavazaktinA udrakano uccheda karanAra=nAza karanAra parvate moti=graMthirUpI parvatamAM vaja jevuM cAritta yogacitta che. 1 rA. zlokartha - saMsArarUpI samudramAM kaMIka unmajjananA upayogavALuM, bhavazaktinA udrakano uccheda karanAra, graMthirUpI parvatamAM vaja jevuM yogacitta che. 1rA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 mitrAdhAtrizikA/bloka-12 TIkA : ISaditi-yogacittaM-yogabIjopAdAnapraNidhAnacittaM / bhvoddhausaMsAra samudra, padmanA, unmamnamo: . tacha =avazo, atizayasya-udrekasya, ucchedi-nAzakaM / granthirUpe parvate dambholi:=vajaM, niyamAttadbhedakAritvAt / itthaM ca etat, phalapAkAraMbhasadRzatvAdasyeti samayavidaH // 12 // TIkArya - yogatimaviH 2aaaa bhavarUpI samudramAM=saMsArarUpI samudramAM, kaMIka unmajjananA upayogavALuM, tatsaktinAbhavazaktinA, atizayano=udrakano, uccheda karanAra=nAza karanAra, niyamathI tenA bhedane karanAra hovAthI graMthirUpI parvatamAM daMbholi=vaja jevuM, yocitta yogacitta che yogabIjanA upAdAna samayanuM praNidhAnavALuM citta che-ekAgracitta che. ane AnuM yogabIjanA grahaNakALamAM praNidhAnavALA cittanuM, phaLapAkaAraMbhasadezapaNuM hovAne kAraNe=kAryanI niSpattine anukULa samyaguM yatna sadeza hovAne kAraNe pata=Ayogacitta rahyuM AvuM che=pUrvamAM varNana karyuM evuM che, e pramANe samayane jANanArAo kahe che. /1ro. noMdha : covInatta' govitta ke coLavIno vAnapraNidhAnavatta e badhA ekAryavAcI zabdo che. bhAvArthayogabIjacittanuM svarUpa H mULa zlokamAM yogabIjacitta kevuM che? te batAve che - (1) kuLanAmona: :- A yogacitta saMsArarUpI samudrathI kaMIka unmajjananA upayogavALuM che. yogI jinaviSayaka saMzuddha kuzaLacittAdhirUpa yogabIja grahaNa kare che te samayanuM citta kaMIka saMsArathI bahAra nIkaLavAnA yatnavALuM hoya che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAtAsiMzikA/zloka-12 39 (2) tachavAsthatizayori:- A yogacitta bhavanI zaktinA udrakano uccheda karanAruM che. yogI jinaviSayaka saMzuddha kuzaLacittAdirUpa yogabIja grahaNa kare che tyAre saMsArathI bahAra nIkaLavAno yatna kare che, ane A yatna anAdikALathI jIvamAM vartatI bhavazaktinA udrakano nAza kare che; kema ke yogabIjagrahaNakALamAM bhavazaktinA udrakathI viruddha evo yogIno mAnasavyApAra che. (3) sthaparvate ratiH - A yogacitta graMthirUpI parvatane bhedavAmAM vaja jevuM che. bhavazaktinA udrakathI viruddha evo yogabIjagrahaNakALamAM vartato upayoga rAgadveSanI gAMTharUpI parvata mATe vaja jevo che; kema ke yogabIjakALamAM vartato A uttama upayoga tattvanA pakSapAtavALo hoya che. tethI sAmagrI maLe to avazya tattvanA vizeSa pakSapAtamAM pratibaMdhaka evA rAgAdino uccheda karIne tattvanI prApti karAve che arthAt samyakatvanI prApti karAve che. tethI yogacittane graMthirUpI parvatane bhedavAmAM vaja jevuM kahyuM che. ane A yogacitta AvuM kema che ? temAM yukti batAve che - (4) pAvaramAt:- arthAt A yogacitta phaLapAkanA AraMbha sadaza hovAne kAraNe pUrvamAM varNana karyuM tevuM che. Azaya e che ke mokSarUpI phaLane pedA karavA mATe prAraMbha karAyelo yatna hoya tevuM A citta che. tethI A cittanI vizrAMti avazya mokSarUpI phaLamAM thavAnI che. jema mATImAMthI ghaDo banAvavA mATeno prAraMbha karAyelo hoya tyAre kahI zakAya ke A yatna niyatakALamAM ghaTanI niSpatti karaze, tema yogabIjagrahaNakALamAM vartatuM uttama citta mokSarUpI phaLanI niSpatti karavAno AraMbha sadaza che. jo A upayoga akhkhalita cAle to uttarottara guNasthAnakanI vRddhi karIne samyaktva AdinI prApti dvArA aMte kevaLajJAnamAM vizrAMta thAya. pUrva zloka sAthe A zlokano saMbaMdha A pramANe che - pUrva zlokanA aMtamAM kahyuM ke je kAraNathI yogAcAryo vaDe kahevAyuM che, te yogAcAryanuM kathana zloka-12mAM batAvyuM, je yogacittanuM svarUpa che; ane Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 mitrAdhAviMzikA/bloka-13 je kAraNathI yogAcAryo AvA prakAranuM yogacitta batAve che, te kAraNathI graMthine nahIM bhedanArA paNa mitrAdaSTivALA yogInuM zuddha yogabIjanuM grahaNa, sarAga evA apramatta munine vItarAgadazAnI prApti jevuM che. /12aa. avataraNikA : zloka-8mAM jinaviSayaka saMzuddha kuzaLacittAdine yogabIjarUpe batAvyAM. tyArapachI te jinaviSayaka kuzaLacittAdi zuddha hoya to yogabIja che anya nahIM, ane te yogabIjanuM svarUpa kevuM che? te zloka 9 thI 12mAM batAvyuM. have jema jinaviSayaka saMzuddha kuzaLacittAdi yogabIja che, tema AcAryAdi viSayaka saMzuddha kuzaLacittAdi paNa yogabIja che, te batAve che - zloka : AcAryAdiSvapi hyetadvizuddhaM bhAvayogiSu / na cAnyeSvapyasAratvAtkUTe'kUTadhiyo'pi hi // 13 // anvayArtha mAvajas mAtrAdhvipi=bhAvayogI evA AcAryAdimAM paNa pata=A=kuzaLacittAdi vizuddha=vizuddha che, ra vAgyeSyapa ane anyamAM paNa nahIM dravyAcAryAdimAM paNa nahi; reDo asAratvA=kema ke kUTamAM aTabuddhinuM paNa asArapaNuM che. 13 zlokArya : bhAvayogI evA AcAryAdimAM paNa A kuzaLacittAdi vizuddha che, ane anyamAM paNa nahIM; kema ke kUTamAM aTabuddhinuM paNa asArapaNuM che. 13 che "vAryAdridhyApa' ahIM mafpa'thI e kahevuM che ke jinaviSayaka kuzaLacittAdi to vizuddha che, paraMtu AcAryAdimAM paNa kuzaLacittAdi vizuddha che. ' ahIM "pi'thI e kahevuM che ke bhAvayogI evA bhAvAcAryamAM to A kuzaLacitta saMzuddha che, paraMtu dravyAcAryamAM paNa A kuzaLacitta saMzuddha nathI. A "majUradhoDa' ahIM 'pa'thI e kahevuM che ke kUTamAM pUjyabuddhi to asAra che, paraMtu aphUTabuddhi paNa asAra che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 mitrAdhAciMzikA/bloka-13 TIkA - AcAryAdiSvapIti-AcAryAdiSvapi AcAryopAdhyAyatapasvyAdiSvapi, etata-kuzalacittAdi, vizuddhaM-saMzuddhameva bhAvayogiSu = tAttvikaguNazAliSu yogabIjaM na cAnyeSvapi dravyAcAryAdiSvapi kUTe'kUTadhiyo'pi hi asAratvAt asundaratvAt, tasyAH sdyogbiijtyAnupapa: rUA. TIkArya - mAtrAthavidhyA.tyAnupapaH rUA bhAvayogI evA AcAryAdimAM paNa=tAttvika guNazALI evA AcAryAdimAM paNa=AcArya, upAdhyAya, tapasvI AdimAM paNa, A=kuzaLacittAdi, vizuddha-saMzuddha ja, yogabIja che; paraMtu anyamAM paNa=dravyAcAryAdimAM paNa nahIM dravyAcAryAdimAM paNa thayeluM kuzaLacitta yogabIja nathI; kema ke kUTamAM aphUTabuddhinuM paNa asArapaNuM hovAthI=asuMdarapaNuM hovAthI, tenA kUTamAM aphUTabuddhinA, sadyogabIjatvanI anupatti che kUTamAM aphUTabuddhi sadyoganuM bIja banatI nathI. 13 rastavatta - ahIM "mathiI vANI vaDe namaskAra ane kAyA vaDe karAtA praNAmanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha : pUrva zloka-8 mAM traNa yogabIja batAvyAM. ahIM anya traNa yogabIja jaNAve che, te A pramANe - (4) bhAvayogI evA AcArya, upAdhyAya, tapasvI AdimAM saMzuddha kuzaLacitta. (5) bhAvayogI evA AcAryAdine karAyelI vAcika namaskAranI kriyA. (6) bhAvayogI evA AcAryAdine karAyelI kAyika praNAmAdinI kriyA. jema saMzuddha jinaviSayaka kuzaLacittAdi yogabIja che, tema bhAvayogI evA AcArya, upAdhyAya, tapasvI Adi viSayaka kuzaLacittAdi paNa saMzuddha hoya to yogabIja che arthAt AcAryAdi viSayaka saMzuddha kuzaLacitta hoya, ane saMzuddha kuzaLacittathI prerita vANI vaDe temane karelo namaskAra hoya ane saMzuddha Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 mizrAdvAciMzikA/zloka-13 kuzaLacittathI prerita kAyAvaDe temane karela praNAmanI kriyA hoya to te yogabIja bane che. ahIM prazna thAya ke AcAryAdi bhAvayogI na hoya topaNa AcAryapadavI ke upAdhyAyapadavI maLI hoya ke bAhyathI tapasyA karatA hoya, teo pratye kuzaLacitta thAya ane A loka-paralokanI AzaMsA na hoya to yogabIja svIkAravAmAM zuM vAMdho che? tethI kahe che - kUTa evA AcAryAdimAM akUTabuddhi asuMdara che. mATe guNarahita evA AcAryAdimAM kuzaLabuddhi paNa vAstavika rIte kuzaLabuddhi nathI, tethI te yogabIja bane nahIM. AnAthI e prApta thAya ke tattvano jijJAsu jIva bhAvAcAryAdinA svarUpane potAnI buddhi pramANe jANavA yatna karato hoya ane bhAvAcAryamAM te guNonAM bAhyaliMgo dekhAtAM hoya to te liMgo dvArA A bhAvAcArya che evI buddhipUrvaka A loka AdinI AzaMsA vinA tenA pratye bhaktivALuM citta hoya, to te saMzuddha kuzaLacitta bane. paraMtu bhAvAcAryanAM liMgone jovA mATe ke bhAvAcAryane jANavA mATe koI yatna na hoya, mAtra "A AcArya che' tevI buddhithI temanI bhakti karavAnuM kuzaLacitta kare, topaNa te kuzaLacitta yogabIja bane nahIM. vaLI, koIka vyakti parIkSaka buddhithI potAnA bodhane anurUpa AcAryAdinI liMgo dvArA parIkSA karatI hoya, ane kvacit dravyAcAryamAM bhAvAcAryano bhrama thAya ane tenA kAraNe te dravyAcArya pratye bhAvAcAryanI buddhi thavAthI bhakti thAya to te saMzuddha kuzaLacitta yogabIja banI zake; paraMtu "A bhAvAcArya che ke nahIM' e prakAranI jijJAsA na hoya tethI tattva jANavA pratye upekSA hoya to kadAca bhAvAcAryamAM kuzaLacitta hoya topaNa yogabIja bane nahIM. 13 avataraNikA : pUrva zloka-13mAM AcAryAdimAM kevuM kuzaLacitta yogabIja che te batAvyuM. have te AcAryAdimAM bhaktinA pariNAmathI prApta thatAM anya yogabIja batAve che - Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAtriMzikA/bloka-14 zloka H zlAghanAdyasadAzaMsAparihArapuraHsaram / vaiyAvRttyaM ca vidhinA teSvAzayavizeSataH // 14 // anvayArtha : ==ane AzaryAvazeSataH= cittanA utsAhanA atizayathI nAyanAdyasavAgaMtAparihAraputra:sarak=zlAghanAdinI asat AzaMsAnA parihArapUrvaka, vidhinA vidhithI tevu teo viSayaka=bhAvayogI evA AcAryAdi viSayaka, vaiyAvRttva vaiyAvRttva, yogabIja che. 514 zlokArtha : ane cittanA utsAhanA atizayathI zlAghanAdinI asat AzaMsAnA parihArapUrvaka vidhithI AcAryAdi viSayaka vaiyAvRttva yogabIja che. 145 3 * 'bhAyanAvi' ahIM 'vi'thI 'huM AcAryAdinI vaiyAvRttva karuM jethI AcAryAdine mArA pratye lAgaNI thAya ane tenA kAraNe mane uttama AhArAdinI prApti thAya', evI AzaMsAnuM grahaNa karavuM. TIkA : phalAyaneti-tApanAve:-svItyAMDe, yA asatI-asundrA, AzaMsA = prArthanA, tatparihArapurassaraM / vaiyAvRttyaM ca vyaapRtbhaavlkssnnmAhArAvivanena| vidhinA-sUtrojInyAyena, tevu mAvayogiSThAnnAryeSu, AzayavizeSataH = cittotsAhAtizayAt, yogabIjam // 14 // TIkArya H phlAyanA re......yo vInam ||4||ane AzayavizeSathI=bhaktine anukULa evA cittanA utsAhanA atizayathI, zlAghanAdinI=svakIrti AdinI je asatI=asat=asuMdara AzaMsA=prArthanA, tenA parihArapUrvaka, vidhithI= sUtrokta nyAyathI, te viSayaka=bhAvayogI evA AcArya viSayaka AhArAdinA dAna dvArA vyAvRtabhAvalakSaNa=bhaktine anurUpa vyApArarUpa vaiyAvacca yogabIja che. 14 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 mitrAdhAviMzikAzloka-15 bhAvArtha : jema AcAryAdinA viSayamAM saMzuddha kuzaLacittAdi yogabIja che tema saMzuddha vaiyAvacca paNa yogabIja che, ane te saMzuddha vaiyAvacca AcAryAdimAM kevI hoya? te prastuta zlokamAM spaSTa kare che - je AcAryAdi bhAvayogI che, teone temanAM liMgo dvArA bhAvayogIrUpe nirNaya karIne, temanI bhakti karavAnA utsAhanA atizayathI zAstrokta vidhithI koI sAdhaka vaiyAvacca karatA hoya, ane pote vaiyAvacca kare che tenI koI prazaMsA kare tevI koI AzaMsA na hoya paraMtu guNavAnanI bhakti karavAnA pakSapAtavALuM citta hoya, to te vaiyAvaccanI kriyA yogabIja bane. saMkSepathI kahIe to vaiyAvacca saMzuddha yogabIja bane temAM cAra vAta dhyAnamAM rAkhavAnI che : (1) vaiyAvacca bhAvayogI evA AcAryAdinI hoya, (2) temAM svaprazaMsA ke mAna-sanmAnanI spRhA na hoya, (3) vaiyAvacca zAstrokta vidhithI thatI hoya ane (4) cittanA utsAhathI thatI hoya. /14 avataraNikA - vaLI anya yogabIjo batAve che - zloka : bhavAdudvignatA zuddhauSadhadAnAdyAbhigrahaH / tathA siddhAntamAzritya vidhinA lekhanAdi ca // 15 // anvayArtha - mavAnitA=bhavathI udvignatA tathA tathA zabdoSathavAnAmA zuddha auSadhadAnAdino abhigraha siddhiAnAmazraya =ane siddhAMtane AzrayIne nAdi lekhana Adi yogabIja che. 1pA zlokArca - bhavathI udvignatA tathA zuddha auSadhadAnAdino abhigraha ane siddhAntane AzrayIne lekhanAdi yogabIja che. ApaNe Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAtriMzikA/bloka-15 TIkA H mavAviti-mavAt=saMsArAt, dvinatA-rU viyogAdyanimittashjtyaagecchaalkssnnaa / zuddhaH - nirdoSaH, auSadhadAnAderabhigraho bhAvAbhigrahasya viziSTakSayopazamalakSaNasya bhinnagranthereva bhAve'pi dravyAbhigrahasya svAzayazuddhasyAnyasyApi saMbhavAt / tathA siddhAntam ArSaM vacanamAzritya, na tu kAmAdizAstrANi / vidhinA nyAyAttadhanasatprayogAdilakSaNena lekhanAdikaM ca yogabIjam // 15 // TIkArya H 45 mavAt-saMsArAt.......yoLavInam ||ISTaviyogAdi animittaka, sahaja tyAganI icchAsvarUpa, bhavathI=saMsArathI, udvignatA yogabIja che, ema anvaya che. zuddha=nirdoSa, auSadhAdino abhigraha yogabIja che, ema anvaya che. ahIM prazna thAya ke abhigraha e viratino pariNAma che ane viratino pariNAma samyaktvanI prApti pachI thaI zake che. tethI yoganI prathama dRSTivALAne abhigrahano pariNAma kevI rIte thaI zake ? tethI kahe che viziSTa kSayopazamarUpa bhAvaabhigrahano pariNAma bhinnagraMthine ja thato hovA chatAM paNa svaAzayazuddha evA dravyaabhigrahano anyane paNa=mitrAdidRSTivALAne paNa, saMbhava che. tathAsiddhAntane=ArSavacanane, AzrayInenyAyathI prApta dhananA satprayogAdirUpa vidhithI lekhanAdi yogabIja che, paraMtu kAmAdi zAstronuM lekhana yogabIja nathI. / / 15 / * 'viyogadyanimittaja' ahIM 'Jatvi'thI aniSTasaMyoganuM grahaNa karavuM. * 'svAzayazuddhasyAvasthApi' ahIM 'pi'thI e kahevuM che ke bhinnagraMthine to abhigrahano pariNAma thAya paraMtu mitrAdidaSTivALAone paNa dravyaabhigrahano pariNAma thAya che. 'ttavanAvi' ahIM 'vi'thI zloka-16mAM kahela pUjanAdi yogabIjonuM grahaNa karavuM. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 mitrAdhAtrizikA/bloka-15 bhAvArtha - pUrva zloka-8mAM jinaviSayaka saMzuddha kuzaLacittAdi traNa yogabIja che te batAvyAM. tyArapachI zloka-13mAM bhAvayogI evA AcAryAdi viSayaka saMzuddha kuzaLacittAdi traNa yogabIja che te batAvyuM. have prastuta zlokamAM anya be yogabIja batAve che, je A pramANe - (7) bhavathI udvignatA - koI jIvane saMsAranuM viSama svarUpa dekhAvAthI bhava pratyeno udvega thAya te vakhatano teno upayoga yogabIja che. A bhavano uga paNa ISTaviyoga ane aniSTasaMyogane kAraNe kSaNabhara thayelo uga hoya to te yogabIja nathI, paraMtu saMsAranA svarUpanA avalokanane kAraNe saMsAranA tyAgano sahaja pariNAma thAya tevI bhavathI udvignatA te yogabIja che. kvacit vivekIne paNa iSTaviyogAdi nimittane pAmIne saMsAranA svarUpanuM paryAlocana ullasita thAya ane tenA kAraNe bhava pratyenI udvignatA hoya to te yogabIja thaI zake; paraMtu ISTaviyoganA nimittane pAmIne te nimittamAtrathI kSaNabhara je uga thAya che, te yogabIja nathI. (8) zuddha auSadhadAnAdi abhigraha - susAdhune zuddha=nirdoSa, auSadhadAnAdino abhigraha, e paNa yogabIja che; kema ke susAdhunA tyAga pratyenA ahobhAvamAMthI UThelo A abhigrahano pariNAma che. ahIM prazna thAya ke abhigrahano pariNAma to samyagdaSTine thaI zake; paraMtu mitrAdaSTivALA yogIne A pariNAma kaI rIte thaI zake ? tethI kahe che - viziSTa kSayopazamabhAvarUpa bhAvaabhigrahano pariNAma samyagdaSTine thaI zakato hovA chatAM paNa mitrAdaSTivALA yogIne potAnA AzayathI zuddha evo dravyaabhigrahano pariNAma thaI zake che. te A rIte - samyagdaSTi jIvo saMsAranuM pAramArthika svarUpa jANe che ane saMsAranA nistArano upAya pAMca samiti ane traNa guptirUpa yogamArga che evo paNa temane bodha che. tethI je mahAtmAo pAMca samiti ane traNa guptimAM udyamavALA che teonI bhakti karIne temanA jevI zaktinA saMcayavALo huM paNa thAuM evA abhilASathI abhigraha paNa grahaNa kare che, je viziSTa darzanamohanIyanA kSayopazamathI upaeNhita jJAnAvaraNIyanA kSayopazamanA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i mitrAdhAciMzikA/bloka-15 pariNAma svarUpa che. joke Avo abhigrahano pariNAma samyagdaSTine thaI zake, topaNa kaMIka saMsAranA svarUpane jANanAra ane mokSane abhimukha thayelA evA mitrASTivALA yogI paNa, tyAga pratyenA bahumAnabhAvavALA hovAthI, tyAgI pratyenI bhaktinA utsAhathI potAnI bhUmikA pramANe je koI zuddha abhigraha grahaNa kare, te bhAvaabhigrahanA kAraNabhUta evo dravyaabhigraha che. mitrAdaSTivALA yogIno Avo dravyaabhigraha yogabIja che. vaLI ArSavacanarUpa siddhAMtane AzrayIne vidhipUrvaka lekhanAdi kriyA yogabIja che. "nyAyapUrvakanA arjana karAyelA dhanane sanzAstro lakhAvavAmAM samyagu prayoga kare", ityAdi vidhi vaDe ArSavacanane lakhAvavA AdinI kriyA te yogabIja che; paraMtu kAmAdi zAstrono ke anya koI zAstrone lakhAvavAnI kriyA te yogabIja nathI. jeone siddhAMta pratyeno bahumAnabhAva che tevA yogI, A sanzAstro jagatamAM surakSita rahe mATe tenuM lekhana Adi karAvIne sanzAstro pratyenI potAnI bhakti ullasita karatA hoya, teono bhaktino adhyavasAya yogabIja che. A loka ane paraloka AdinI AzaMsA vagara sanzAstro pratye bahumAna Adi bhAvothI yukta sanzAstrone lakhAve to te lekhanAdinI kriyA yogabIjA bane che; ane A lekhanAdi 10 yogabIjonuM varNana zloka-16mAM graMthakArazrI kare che. 1pa avataraNikA : lekhnaadikmevaahavataraNikA - lekhanAdine ja kahe che - bhAvArtha - pUrva zloka-15mAM kahyuM ke siddhAMtane AzrayIne vidhipUrvaka lekhanAdi yogabIja che. tethI lekhanAdi yogabIjAne kahe che - Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 mitrAdvAliMzikA/bloka-16 zloka : lekhanA pUjanA dAnaM zravaNaM vAcanodgrahaH / prakAzanAtha svAdhyAyazcintanA bhAvaneti ca // 16 // anvayArtha senA=lekhanA pUganA=pUjanA vAnaM dAna zravaVi=sAMbhaLavuM vAvanAMka svayaM vAMcana drA=vidhipUrvaka grahaNa, pravezanA=prakAzana svAdhyAya = svAdhyAya vittanA=ciMtanA mAvati vai=ane bhAvanA e yogabIjo che. 'atha' zabda pAdapUrtimAM che. zlokArca - lekhanA, pUjana, dAna, zravaNa, svayaM vAMcana, vidhipUrvaka grahaNa, prakAzana, svAdhyAya, ciMtanA ane bhAvanA e yogabIjo che. TIkA : lekhaneti-lekhanA satpustakeSu / pUjanA puSpavastrAdibhiH / dAnaM pustakAdeH / zravaNaM vyAkhyAnasya / vAcanA svayamevAsya / udgrahaH-vidhigrahaNamasyaiva / prakAzanA gRhItasya bhavyeSu / atha svAdhyAyaH vAcanAdirasyaiva / cintanA grnthaarthgtaa'syaiv|bhaavneti caitadgocaraiva |yogbiijm 26 TIkArya : jonA.........cAvanam ddA lekhanA=sanzAstronuM lekhana, pUjanA= puSpavastrAdi vaDe vaDe pUjana, dAna-pustakAdinuM dAna, zravaNa=vyAkhyAnanuM zravaNa, vAcanA=svayaM ja sanzAstronuM vAMcana, udmaha=A sanzAstronuM vidhipUrvaka grahaNa, prakAzanA=prahaNa karAyela zAstranA padArthonuM yogya jIvomAM prakAzana, svAdhyAya-A sanzAstronA ja vAcanAdi, ciMtanA=A sAstronA ja graMthanA arthagata ciMtavana, bhAvanA AnA viSayaka ja arthAt satsAstra viSayaka ja bhAvanA, yogabIja che. 16 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAddhAtrizikA/zloka-16 49 bhAvArtha - pUrva zloka-15mAM kahyuM ke ArSavacanarUpa siddhAMtane AzrayIne vidhipUrvaka lekhanAdi kriyA yogabIja che. te lekhanAdi anya daza yogabIjo A zlokamAM batAve che, je A pramANe - (9) sanzAstronI lekhanA :- yogamArgane batAvanArAM salphAstro pratyeno bahumAnabhAva vartato hoya ane jagatanA jIvone A sanzAstronI prApti thatI rahe to A yogamArga surakSita rahe evA zubha adhyavasAyathI A loka ane paralokanI AzaMsA vinA jo sallAstro svayaM lakhe ke lakhAve te yogabIja che. (10) sanzAstronI pUjanA :- A sanzAstro parama kalyANanAM kAraNa che te prakAranA bodhane kAraNe te sazAstro pratye pUjyabuddhi ullasita thavAthI puSpavastrAdi dvArA sanzAstronuM pUjana kare te yogabIja che. (11) sanzAstronuM dAna :- "jIva mATe mokSa e uttama tattva che, mokSanI prAptimAM paripUrNa zuddha upAyane kahenAruM evuM zrutajJAna te uttama tattva che ane uttama tattvane kahenArAM A sanzAstro che. AvAM sallAstronuM dAna huM ApuM ke jethI jIvone yogamArganI prApti thAya AvA adhyavasAyathI pustakAdinuM dAna kare te yogabIja che. (12) sanzAstronuM zravaNa :- yogamArgane kahenArA, uttama tattvanA svarUpane batAvanArA vyAkhyAnanuM zravaNa kare te yogabIja che. (13) sanzAstronI vAcanA :- yogagraMtho pratyenA bahumAnane kAraNe, yoganA paramArthane jANavA mATe svayaM yogagraMthonuM vAMcana kare te yogabIja che. (14) sanzAstro pratye udmaha-yogamArgane batAvanArAM sanzAstro pratye atyaMta bahumAnabhAva hovAne kAraNe vidhipUrvaka sanzAstronA padArthone grahaNa kare te yogabIja che. (15) sanzAstronI prakAzanA :- yogya jIvo yogamArgane pAme tevA adhyavasAyathI, grahaNa karAyelAM sanzAstronA padArthonuM prakAzana kare te yogabIja che. (16) sanzAstrono svAdhyAya :- sanzAstrono vAcanA, pRcchanA, parAvartanAdirUpe svAdhyAya kare te yogabIja che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 mitrAdvAciMzikA/zloka-10 pUrvamAM "vAcanA" zabdathI svayaM vAcananuM grahaNa karyuM, jayAre svAdhyAyanA peTA bhedomAM "vAcanA' zabdathI guru pAsethI je vAcanA grahaNa karavAmAM Ave tenuM grahaNa karavAnuM che. (17) sanzAstronI ciMtanA - yogamArgane kahenArA graMthonA arthone sAme rAkhIne sanzAstronuM ciMtana kare te ciMtanA che. A ciMtanAmAM vAcanAdithI grahaNa karAyelA padArtho viSayaka sUkSma vicAraNA karavAmAM Ave che. A ciMtavanathI zAstravacana, yukti ane anubhava e traNathI A padArtha Ama ja che evo sthira nirNaya pragaTe che. A prakAranuM ciMtana jo sAstro pratyenA bahumAnathI thatuM hoya to yogabIja che, paraMtu mAtra potAnI buddhinA vikAsa mATe ke sUkSma padArthone loko AgaLa kahevAnA AzayathI ciMtana thatuM hoya to yogabIja nathI. (18) sanzAstronI bhAvanA :- sazAstraviSayaka padArthothI AtmAne bhAvita karavo te yogabIja che. sArAMza - yogamArga pratyenA bahumAnabhAvapUrvaka, A loka ane paralokanI AzaMsA vagara atyaMta upayukta thaIne lekhanAdi sarva kRtyo karavAmAM Ave ke jenAthI yogamArga pratye baLavAna rAganA saMskAro AdhAna thAya te yogabIja che; ane te prakAranA upayoga vinA mAtra bAhya kriyA thAya ke A loka ane paralokanI AzaMsA vartatI hoya to te kriyA yogabIja bane nahIM. 16 avataraNikA : vaLI anya yogabIjo batAve che - zloka : bIjazrutau parA zraddhAntavisrotasikAvyayAt / tadupAdeyabhAvazca phalautsukyaM vinAdhikaH // 17 // anvayArtha : mantavitAvyA aMtarvisrotasikAnA vyayathI banazrartA= bIjazrutimAM parAzraddhA utkRSTa zraddhA ane patnasuvaryA vinA phaLanI utsukatA vinA, saMdhivA atizaya tadupAyamAva: teno upAdeyabhAva= bIjazrutinA grahaNano pariNAma yogabIja che. /17 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 mitrAdvAciMzikA/bloka-10 zlokArca - antarvisrotasikAnA vyayathI bIjazrutimAM parAzraddhA ane phaLanI utsukatA vagara atizaya bIjazrutinA grahaNano pariNAma yogabIja che. 17. TIkA : bIjeti-bIjazrutau-yogabIjazravaNe, parA-utkRSTA, zraddhA idamitthameva' iti pratipattirUpA, antarvisrotasikAyA:-cittAzaMkAyA vyayAt / tasyAH bIjazruteH, upAdeyabhAvazca AdarapariNAmazca, phalautsukyaM abhyudayAzaMsAtvarAlakSaNaM vinA, adhika:-atizayitaH, yogabIjam // 17 // TIkArca - aMtarvisrotasikAnA vyayathI-cittanI AzaMkAnA vyayathI, bIjazrutimAM= yogabIjanA zravaNamAM, "A Ama ja che e prakAranA svIkArarUpa parA-utkRSTa, zraddhA yogabIja che. ane phaLanI utsukatA vinA=abhyadayanI AzaMsA ane tvarAsvarUpa phaLanI utsukatA vinA, adhika atizayita, te bIjazrutino upAdeyabhAva=Adarano pariNAma=sevavAno pariNAma, te yogabIja che. I17ii. bhAvArtha - pUrva zloka-8mAM jinaviSayaka saMzuddha kuzaLacittAdi traNa yogabIja batAvyAM. tyArapachI zloka-13mAM bhAvayogI AcAryAdimAM saMzuddha kuzaLacittAdi traNa yogabIja batAvyAM. tyArapachI zloka-15mAM bhavathI udvignatA ane zuddha auSadhadAnAdi abhigraha e be yogabIja batAvyAM. tyArapachI zloka-16mAM salphAstronAM lekhanAdi daza yogabIja batAvyAM. have A zlokamAM avaziSTa anya be yogabIja batAve che - (19) aMtarvisrotasikAnA vyayathI bIjazrutimAM utkRSTa zraddhA:- zAstranA padArthonuM upayogapUrvaka zravaNa karanArane zAstromAM yogabIjonuM varNana Ave tyAre koI zaMkA vinA nirNaya thAya ke "kharekhara ! A yogabIjo parama Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAtriMzikA/zloka-18 kalyANanAM kAraNa che ane sevavA jevAM che.' AvA prakAranI utkRSTa zraddhA yogabIja che. para (20) phaLanI utsukatA vinA atizaya bIjazrutinA grahaNano pariNAma :zAstranA padArthonuM zravaNa karatAM yogabIjonuM varNana sAMbhaLIne 'A yogabIjonuM sevana karIne huM abhyudayanI prApti karuM'=bhautika phaLone meLavuM, tevI AzaMsA na hoya ane yogabIjanA sevanakALamAM tvarA na hoya paraMtu atizaya yogabIja sevanano pariNAma hoya, to te sevananI kriyA paNa yogabIja bane che. / / 17 / avataraNikA : pUrva zloka-7mAM kahyuM ke mitrAdeSTivALA yogI, pataMjaliRSi praNIta zAstrothI yamanuM pradhAnapaNuM jANIne sadguruno yoga thAya tyAre jinapravacanathI saMbhaLAyelA paNa yogabIjane grahaNa kare che, ane te yogabIjo grahaNa karavAnuM prabaLa kAraNa sadguruno yoga che. have te sadguruno yoga tene prApta thavAmAM prabaLa kAraNa zuM che ? te batAve che zloka : -- nimittaM satpraNAmAderbhadramUrteramuSya ca / zubho nimittasaMyogo'vaJcakodayato mataH // 18 // anvayArtha H ==ane bhadramUrtomukhya:=bhadramUrti evA AnA satpraLAmATe: nimitta= satpraNAmAdinuM nimitta evo zukrma:=zubha nimittasaMyoga:-nimittasaMyoga avaRRoyato mataH-avaMcakanA udayathI manAyo che. 185 zlokArtha : ane bhadramUrti evA AnA satpraNAmAdinuM nimitta evo zubha nimittasaMyoga avaMcakanA udayathI manAyo che. / 18 / * 'satpraLAmAve:' ahIM 'Avi'thI vaiyAvacca karavuM, upadeza zravaNa karavo, tattvanI pRcchA karavI te grahaNa karavuM. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 mitrAddhAtrizikA/bloka-18 TIkA - nimittamiti-amuSya cAnantaroditalakSaNayogino jIvasya bhadramUrteH= priyadarzanasya, satpraNAmAderyogabIjasya nimittaM zubhaH prazastaH, nimittasaMyogaH sadyogAdisaMbandhaH, sadyogAdInAmeva niHzreya-sasAdhana-nimittatvAjjAyate avaJcakodayAd-vakSyamANasamAdhivizeSodayAt // 18 // TIkArya - anuSya.vizeSot raTA ane amUrta =priya darzanavALA, anaMtara kahelA lakSaNanA yogavALA evA jIvanA sapraNAmAdi yogabIjanuM nimitta evo sadyogAdinA saMbaMdharUpa nimitta saMyoga, avaMcakanA udayathI= vasthamANa samAdhivizeSanA udayathI, zubha=prazasta, thAya che, ema anvaya che. ahIM prazna thAya ke sadyoga Adino saMbaMdharUpa nimittasaMyoga prazasta kema che ? temAM hetu kahe che - sogAdinuM ja niHzreyasanA sAdhananuM nimittapaNuM che. 18 che "sadyotInAvaH' ahIM 'mAti'thI sarjiyA ane sadupadezanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha :sapraNAmAdi yogabIjanuM bahiraMga kAraNa-sagurunA yogarUpa zubha nimittasaMyoga - pUrvamAM mitrAdaSTivALA jIvanuM svarUpa kahyuM. tevA lakSaNavALo jIva prakRtithI bhadraka hoya che ane AvA jIvone satrAmAdi yogabIjanuM kAraNa bane tevA sadguruno yoga prApta thAya che ane A saguruno yoga e niHzreyasanI= mokSanI, sAdhanAnuM nimitta kAraNa bane che. AvA saddagurunA yogAdino saMbaMdha jIvamAM AgaLamAM kahevAze tevI samAdhivizeSarUpa avaMcakanA udayathI thAya che. Azaya e che ke jIvamAM mohanIyakarmanI maMdatA thavAne kAraNe avyakta samAdhi pragaTe che ane tenA kAraNe guNavAna mahAtmAonA yogaAdi avaMcaka bane tevI yogya pariNati jIvamAM pragaTa thAya che te avaMcakanA udayarUpa che. AvI pariNativALA jIvane je guNavAna sagurunA yogAdi thayA, te yogAdi Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa4 mitrAddhAtrizikA/bloka-19 mAtra te sadgurunA saMbaMdharUpa nathI, paraMtu guNavAnane guNavAnarUpe samajIne temanA pratye Adarano pariNAma utpanna kare tevA saMbaMdharUpa che. AvA jIvane guNavAnano yoga thAya che tyAre guNavAnane joIne sa...sAmAdi yogabIjone te prApta kare che. saMkSepa - mitrAdaSTivALA yamamAM abhyAsa karatA tattvanA atha yogIne prathama avaMcakanA udayarUpa avyakta samAdhi pragaTe che. . tethI AdaranA pariNAmathI yukta guNavAnanA yogAdi=sadyogAdi thAya. che te ja satyabhAmAdi yogabIjanI prAptinuM nimitta che. mitrAdaSTinA lakSaNavALA jIvamAM pragaTa thayela avyakta samAdhirUpa avaMcakatrayanA udayathI tene satpaSano guNavAnane guNavAnarUpe oLakhe evo yoga thAya che, ane puruSane prApta karIne temane karAtI vaMdanAdi kriyA ane temanI pAsethI sAMbhaLavA maLato dharmano upadeza mokSanA kAraNarUpa bane che. kharekhara to mokSanuM kAraNa mokSane anukULa jIvanI svapariNati che, topaNa mokSane anukULa jIvanI svapariNatine pragaTa karavAmAM A sogAdi traNe baLavAna nimitta che. 18 avataraNikA - pUrva gAthAmAM kahyuM ke avaMcakanA udayathI mitrAdaSTivALAne nimittasaMyoga zubha thAya che. tyAM prazna thAya ke avaMcakano udaya zuM che? tethI kahe che - zloka : yogakriyAphalAkhyaM ca sAdhubhyo'vaJcakatrayam / zrutaH samAdhiravyakta iSulakSyakriyopamaH // 19 // anvayArtha : =ane sAdhukhya =sAdhune AzrayIne yoksiyAnA raghaMyoga, kriyA ane phaLa nAmanA vatrathamaavaMcakatraya rUpunaryAyopama =bANanI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 mitrAdvAbiMzikA/zloka-19 lakSyakriyAnI upamAvALI savya samaftha =avyakta samAdhi zrata =saMbhaLAya che. 19 zlokArca - sAdhune AzrayIne yoga, kriyA ane phaLa nAmanA avaMcakatraya, bANanI lakSyakriyAnI upamAvALI avyakta samAdhi saMbhaLAya che. 1lA TIkA : yogeti-sAdhubhyaH sAdhUnAzritya, yogakriyAphalAkhyaM avaJcakatrayaM yogAvaJcakakriyAvaJcakaphalAvaJcakalakSaNaM, avyaktaH samAdhiH zrutaH, tadadhikAre pAThAt / iSulakSyakriyopamaH zarazaravyakriyAsadRzaH / yathA zarasya zaravyakriyA tadavisaMvAdinyeva, anyathA takriyAtvAyogAt, tathA sadyogAvaJcakAdikamapi sadyogAdyavisaMvAdyeveti bhAvaH // 19 // TIkArca - sAdhukhya =...bhAva: sAdhukhya =sAdhune AzrayIne yoga, kriyA ane phaLa nAmanA avaMcayakatraya yogAvaMcaka, kriyAvaMcaka ane phalAvaMcaka nAmanA avaMcakatraya, avyakta samAdhi saMbhaLAya che, kema ke tenA adhikAramAM=avyakta samAdhinA adhikAramAM, pATha che avaMcakatrayanuM kathana che. ahIM prazna thAya ke avaMcakatrayarUpa avyakta samAdhi kevI che? tethI kahe cheISalakSyanI kriyAnI upamAvALI che=bANane choDavAnI kriyA sadeza che. te spaSTa kare che - je pramANe bANane choDavAnI kriyA tenI avisaMvAdinI che=lakSyanI avisaMvAdinI che. anyathA=lakSyanI avisaMvAdinI na hoya to tenI kriyApaNAno ayoga che=lakSyanI kriyApaNAno ayoga che. te pramANe sadyoga avaMcakAdi paNa sogAdi avisaMvAdi ja che, e pramANe bhAva che. 19o. bhAvArtha - prastuta zlokamAM avaMcakatrayanuM svarUpa ane avaMcakatraya ja avyakta samAdhi che, te batAve che - Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa mitrAdhAviMzikA/zloka-19 avaMyamaya : (1) yogAvaMcaka :- sAdhuno yoga avaMcaka prApta thAya te yogAvaMcaka che. (2) kriyAvaMcaka:- sAdhune AzrayIne karAtI vaMdanAdi kriyA avaMcaka thAya te kriyAvaMcaka che. (3) phalAvaMcaka :- sAdhu pAsethI prApta thato upadeza avaMcaka bane te phalAvaMcaka che. A bAhyakAryarUpa avaMcakatrayanI prAptimAM jIvamAM vartatI traNa prakAranI avyakta samAdhi kAraNa che, ane te traNa prakAranI avyakta samAdhi paramArthathI traNa prakAranA avaMcakayoga che, ane te avyakta samAdhinuM kArya A bAhya traNa yogo che ane A kAryarUpa yogomAM kAraNano upacAra karIne avaMcakayoga kahela che. tenAthI e kahevuM che ke jIvamAM kaSAyonA vigamanathI kaMIka cittanI svasthatArUpa avyakta samAdhi prApta thaI che jethI sAdhuno yoga tenA kalyANanuM kAraNa banyo, paraMtu vaMcaka na banyo, te yogAvaMcaka che; ane sAdhune je vaMdanAdi kriyA kare che te AtmakalyANanuM kAraNa banI, paraMtu niSphaLa na banI, te kriyAvaMcaka che; ane sAdhu pAsethI je upadeza sAMbhaLyo te potAnA guNonA vikAsanuM kAraNa banyo, paraMtu niSphaLa na thayo arthAt sAdhunA yoganA phaLarUpa ane vaMdanakriyAnA phaLarUpa je sAdhuno upadeza, te vaMcaka na banyo, te phalAvaMcake yoga che. samAdhi kaSAyanA vigamanathI thatI cittanI svasthatA. samAdhi be prakAranI che - (1) vyakta samAdhi (2) avyakta samAdhi. (1) vyakta samAdhi :- tattvanA paryAlocanapUrvaka cittane zAstrAnusArI pravartAvIne kaSAyonA vigamana mATe karAto yatna te vyakti samAdhi. jema gItArtha sAdhu zAstravacananA avalaMbanathI AtmAne bhAvita karatA hoya tyAre teomAM vyakta samAdhi varte che. (2) avyakta samAdhiH kaSAyanA vigamanathI thato jIvamAM vartato koIka evo pariNAma ke jenA kAraNe (1) guNavAnane joIne guNavAnarUpe jovAne abhimukhabhAva potAnAmAM pragaTa thayo, ane (2) tenAthI ullasita thaIne vaMdanakriyA karavAno pariNAma thayo, ane (3) guNavAna pAsethI prApta thatA upadezane samyag rIte jANavA mATeno yatna thayo, te jIvamAM vartato pariNAma Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa mitrAdvAciMzikA/zloka-20 avyakta samAdhi che. A yogAvaMcakAdi bhAvo thavAmAM zrutanA avalaMbanathI tevo koI yatna nathI thayo, topaNa tathAsvabhAve guNavAnane guNavAnarUpe joIne abhimukha bhAva thAya tevI jIvamAM avyakta samAdhinI pariNati varte che, jenAthI yogAvaMcakanI prApti thAya che. yogAvaMcaka Adi traNemAM A avyakta samAdhi bhinna-bhinna prakAranI che. tethI jene je prakAranI avyakta samAdhi pragaTa thaI hoya, tene te traNamAMthI koIpaNa eka, be ke traNa prakAranA avaMcakayoganI prApti thAya. ||19ii. avataraNikA : zloka-18mAM kahyuM ke satkAmAdi yogabIjanuM nimitta evo bAhya nimittasaMyoga yogAvaMcakAdinA udayathI zubha thAya che. tethI e prApta thAya ke yogAvaMcakAdinA udayathI bAhya evo nimittasaMyoga zubha bane che, ane te zubha nimittasaMyoga sasAmAdi yogabIjanuM bahiraMga kAraNa che. have te sa-NAmAdi yogabIjanI prAptinuM aMtaraMga kAraNa zuM che? te batAve che - zloka : heturatrAntaraGgazca tathAbhAvamalAlpatA / jyotsnAdAviva ratnAdimalApagama ucyate // 20 // anvayArtha ra=ane cotsAviva=jema rananI kAMti AdimAM bhAminIpama = ratnAdinA melano apagama akhtara hetu=aMtaraMga hetu vyasta kahevAya che (tathA tema) tra=ahIM=sampraNAmAdi yogabIjomAM tathA mAvalpitaka te prakAranA bhAvamalanI alpatA aMtaraMga hetu kahevAya che. 20 zlokArca - ane jema ratnanI kAMti AdimAM ratnAdinA melano apagama aMtaraMga hetu kahevAya che, tema saTUNAmAdi yogabIjomAM te prakAranA bhAvamalanI alpatA aMtaraMga hetu kahevAya che. Holl Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 TIkA H heturiti - atra= satpraNAmAdau, antaragaGgazca hetuH tathAbhAvamalasya karmasaMbandhayogyatAlakSaNasyAlpatA jyotsnAdAviva ratnakAntyAdAviva, ratnAdimalApagama ucyate, tatra mRtpuTapAkAdInAmivAtra sadyogAdInAM nimittatvenaivopayogAditi bhAvaH // 20 // TIkArya : ...............bhAva: ra0A ane ahIM=satpraNAmAdimAM, aMtaraMga hetu te prakAranI=je prakAranuM satpraNAmAdi kArya thAya te prakAranI karmasaMbaMdhanI yogyatAlakSaNarUpa bhAvamalanI alpatA che. temAM dRSTAMta batAve che jema jyotsnAdimAM=jema ratnanI kAMti AdimAM, ratnAdinA melano apagama aMtaraMga hetu kahevAya che. temAM yukti batAve che - mitrAdvAtriMzikA/bloka-20 tyAM=ratnanA melanA apagamamAM=nivRttimAM, mRtyuTapAkAdinI jema ahIM=satpraNAmAdi yogabIjamAM, sadyogAdino nimittapaNA vaDe ja=bAhya nimittapaNArUpe ja, upayoga che, e pramANeno bhAva che. 20 bhAvArtha : satpraNAmAdi yogabIjanuM aMtaraMga kAraNa bhAvamalanI alpatA : zloka-18mAM kahyuM ke jIvamAM avyakta samAdhirUpa avaMcakanA udayathI zubha nimittasaMyoga thAya che, ane te zubha nimittasaMyoga satpramANAdinuM nimitta kAraNa che. have prastuta zlokamAM satpraNAmAdinuM aMtaraMga kAraNa zuM che ? te batAve che - ratnAdinI kAMtimAM ratnAdinA melano apagama sAkSAt hetu che, tema satpraNAmAdi yogabIjanA grahaNamAM jIvamAM te prakAranI bhAvamalanI alpatA aMtaraMga hetu che. tethI e prApta thAya ke jema ratnanA melanA apagamathI ratnanI kAMti pragaTa thAya che, tema jIvavartI bhAvamalanA apagamathI jIvamAM satpraNAmAdi yogabIjo prApta thAya che. jema ratnanA zodhana arthe karAtI mRtyuTapAkAdi Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 mitrAAtrizikA/zloka-21 kriyAo ratnanA melanA apagamamAM bAhya nimitta che, tema jIvamAM bhAvamalanI alpatA thavAmAM avaMcakanA udayathI prApta thatA sayogAdi nimitta kAraNa che, ane bhAvamalanI alpatA thavAthI yogabIjonuM grahaNa thAya che. ratnanI kAMti sAkSAt hetu ratnanA melano apagama ratnanA melano apagama- bAhya nimitta mRtyuTapAkAdi samANAdi yogabIjanuM grahaNa aMtaraMga hetu bhAvamalanI alpatA bhAvamalanI alpatA - avacaMkanA udayathI prApta sadyogAdi, bahiraMga nimitta kAraNa sadyogAdi trayanI prApti ne avyakta samAdhithI satyasAmAdi yogabIjagrahaNarUpa kArya aMtaraMga nimitta kAraNa : bhAvamalanI alpatA. bahiraMga nimitta kAraNa : sadyogAdi traya. teno hetu avaMcaka avyakta samAdhi. 24 avataraNikA : bhAvamalanI alpatAthI satkAmAdi yogabIjonuM grahaNa thAya che te vAta dRSTAMtathI batAve che - zloka : satsu sattvadhiyaM hanta male tIvra labheta kaH / aGgulyA na spRzet paGgaH zAkhAM sumahatastaroH // 21 // anvayArtha : tIvra matte tIvra bhAvamala hote chate satyu tattvaciM=sAdhuomAM sAdhupaNAnI buddhi dantaHkharekhara : nakheta ? koNa prApta kare? arthAt koI paNa prApta na karI zake. para=pAMgaLo kUca=AMgaLI vaDe sumahatata = atyaMta moTA vRkSanI zAnag=zAkhAne na pUsparza karI zake nahIM. ra1 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60. mitrAdhAtrizikA/zloka-21 zlokArca - tIvra bhAvamala hote chate sAdhuomAM sAdhupaNAnI buddhi, kharekhara, koNa prApta kare? arthAt koIpaNa prApta na karI zake. pAMgaLo AMgaLI vaDe atyaMta moTA vRkSanI zAkhAne sparza karI zake nahIM. ra1 TIkA : sarviti-satsaM=sAthuSa, sarvAdha-sAdhutvabuddhi, datta tIvra prabale, male karmabandhayogyatAlakSaNe sati ko labheta ? tato lAbhazakterayogAna ko'pItyarthaH / aGgulyA paGguH sumahatastaroH zAkhAM na spRzet, tatprAptinimittasyoccatvasyArohazaktervA'bhAvAt, tadvatprakRte'pi bhaavniiyam pArA TIkArya - sanmumAvanIyam ArA karmabaMdhayogyatAlakSaNa tIvra=prabaLa, maLa hote chate kharekhara, satyu sAdhumAM sattvabuddhine-sAdhupaNAnI buddhine, koNa prApta kare ? tenAthI= tIvamaLathI, jIvamAM lAbhazaktino ayoga hovAne kAraNe=sAdhumAM sAdhupaNAnI buddhi karavAnA lAbhanI zaktino ayoga hovAne kAraNe, koIpaNa jIva sAdhumAM sAdhupaNAnI buddhi prApta karato thI, e pramANe artha che. temAM dAMta batAve che - pAMgaLo AMgaLI vaDe atyaMta mahAna vRkSanI zAkhAne sparza karI zakato nathI, kema ke tenI prAptinA nimittarUpa UMcAIno athavA ArohaNa karavAnI zaktino tenAmAM abhAva che tenI jema prakRtimAM paNa bhAvana karavuM paMganuM daSTAMta ApyuM tenI jema, tIvra bhAvamaLavALo jIva sAdhumAM sAdhupaNAnI buddhi karI zakato nathI, tema bhAvana karavuM. 21 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdhAviMzikA/zloka-22 jema pAMgaLo - moTA vRkSanI zAkhAne na sparzI zake kAraNa UMcAIno abhAva athavA ArohaNa zaktino abhAva. tema prabaLa bhAvamalavALo jIva - sAdhumAM sAdhupaNAnI buddhi karI na zake che kAraNa sAdhumAM sAdhupaNAnI buddhinA lAbhanI zaktino abhAva ra1 avataraNikA : bhAvamalanI alpatA thavAthI sasmaNAmAdi yogabIjanuM grahaNa thAya che te vAta anya daSTAMtathI batAve che - zloka - vIkSyate svalparogasya ceSTA ceSTArthasiddhaye / svalpakarmamalasyApi tathA prakRtakarmaNi // 22 // anvayArtha - =ane svalpanA svalparogavALAnI veSTakaceSTAphaBsiddha=ISTa arthanI siddhi mATe vIsthate dekhAya che, tathA te pramANe pravRttaff=prakRta kAryamAM=yogabIjanA upAdAnarUpa kAryamAM, svatparvamanasthApiEsvalpakarmamaLavALAnI paNa ceSTA ISTa arthanI siddhi mATe dekhAya che. raro zlokArca - ane svalparogavALAnI ceSTA ISTa arthanI siddhi mATe dekhAya che, te pramANe yogabIjanA upAdAnarUpa prakRta karmamAM svalpakarmamaLavALAnI paNa ceSTA iSTa arthanI siddhi mATe dekhAya che. rerA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 mitrAdvAciMzikA/zloka-22 "vatpasthApi' svalparogavALAnI jema rAjasevAdi iSTasiddhimAM pravRtti thAya che teno "pi'thI samuccaya karela che. TIkA - vIkSyata iti- svalparogasya-mandavyAdheH, ceSTA rAjasevAdipravRttilakSaNA ceSTArthasya kuTuMbapAlanAdilakSaNasya siddhaye-niSpattaye, vIkSyate, na tu tIvrarogasyeva pratyapAyAya, svalpakamalasyApi puMsastathA prakRtakarmaNi yogabIjopAdAnalakSaNe, IdRzasyaiva svapratipannanirvAha-kSamatvAt // 22 // TIkArya : vorthi..nirvAdakSa vItrarA =ane, svalparogavALAnImaMdavyAdhivALAnI rAjasevAdi pravRttisvarUpa ceSTA kuTuMbapAlanAdi lakSaNa ISTa arthanI siddhi mATe=niSpatti mATe, dekhAya che; paraMtu tIvrarogavALAnI jema anartha mATe thatI nathI. te pramANe svalpakarmamaLavALA puruSanI paNa yogabIjaupAdAnalakSaNa prakRta karmamAM pravRtti thAya che, kema ke AvAnuM ja=svalpakarmavALA puruSanuM ja, pote svIkArela pravRttinA nirvAhanuM samarthapaNuM che. ra rA bhAvArtha - sAmAnya rIte manuSyanA dehamAM vyAdhino sarvathA abhAva durlabha hoya che. tethI ArogyavALA dekhAtA paNa jIvomAM vAtAdinI viSamatArUpa maMda vyAdhi hoya che. tevA maMdavyAdhivALA jIvo kuTuMbapAlanAdi mATe rAjasevAdi pravRtti karI zake che, paraMtu tIvrarogavALAnI jema kuTuMbanA anarthanuM kAraNa banatA nathI. tema svalpakarmamaLavALA jIvo yogabIjanA grahaNarUpa mokSasAdhaka pravRttimAM yatna karI zake che; kema ke alpakarmamaLavALA jIvo je kArya sAdhavA mATe prayatna kare teno nirvAha karI zake che, paraMtu bhArekarmamaLavALA jIvo je kArya karavAno nirdhAra kare teno nirvAha karI zakatA nathI. tethI yogabIjanA grahaNa rUpa mokSasAdhaka pravRttimAM yatna karI zakatA nathI. jema alpakarmamaLavALA jIvo "arihaMta ceIANaM' sUtra bole tyAre nivasagna vattiyAe" e vacanaprayoga kare che ane "niruvasagna vattiyAe'no artha e che ke "mokSanA arthe huM prastuta kAyotsarga karuM chuM' ane "arihaMta Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAciMzikA/bloka-23 ceiANaM' sUtrathI karAyela saMkalpano nirvAha svalpakarmamaLavALA jIvo karI zake che; kema ke temane mokSa pratyenI prIti varte che. tethI svabhUmikA pramANe A lokanI ane paralokanI AzaMsA vagara mokSane anukULa kaMIka bhAvo karIne yogabIjane grahaNa karI zake che. vaLI jeo svalpakarmamaLavALA nathI paraMtu mahAvyAdhivALAnI jema bhAre karmamaLavALA che, tevA jIvo "arihaMta ceIANaM sUtra dvArA uccAraNa kare ke "huM mokSane mATe kAyotsarga karuM chuM topaNa te uccAraNathI teone leza paNa mokSane abhimukha bhAva thato nathI. UlaTuM mokSathI viruddha evI A lokanI athavA paralokanI AzaMsAthI athavA anAbhogathI dUSita temanuM mAnasa hoya che. tethI "arihaMta ceIANaM' sUtra dvArA je bhAva karavAno svIkAra kare che teno nirvAha karI zakatA nathI. jema bhAre rogavALA jIvo kuTuMbanuM paripAlana karavA mATe yatna kare to paNa teno nirvAha karI zake nahIM, UlaTuM kuTuMba mATe teo anarthanuM kAraNa bane che, tema bhArekarmavALA jIvone dharmanuM anuSThAna ISTasiddhi mATe thatuM nathI, paraMtu anartha mATe thAya che. rara avataraNikA - pUrvazloka-raramAM kahyuM ke svalpakarmamaLavALA puruSanI yogabIjanA grahaNamAM pravRtti thaI zake che. tethI AvI yogabIjanA grahaNanI pravRtti kyAre thaI zake? te batAvavA arthe kahe che - bloka : yathApravRttakaraNe carame cedRzI sthitiH| tattvato'pUrvamevedamapUrvAsattito viduH // 23 // anvayArca - cuM ane varane yathApravRttara=caramayathApravRttikaraNamAM zI sthiti =AvA prakAranI sthiti che=yogabIjagrahaNanuM kAraNa bane evA prakAranI jIvanA svabhAvanI sthiti che. tattvataH=tattvathI=paramArthathI rUm A=caramayathApravRttikaraNa mapUrvattita =apUrvanI Asakti hovAne kAraNe apUrvakaraNanI najadIka hovAne kAraNe mapUrvameva apUrva ja vidu =jANe che=yoganA jANanArAo kahe che. ||23/ Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zlokArtha : ane caramayathApravRttikaraNamAM AvA prakAranI jIvanI sthiti che. paramArthathI A caramayathApravRttikaraNa apUrvakaraNanI najadIka hovAne kAraNe yoganA jANanArAo apUrva ja kahe che. 23aa TIkA H yatheti yathApravRttakaraNe carame paryantavartini ca IdRzI- yogabIjopAdAnanimittA'lpakarmatvaniyAmikA, sthitiH = svabhAva - vyavasthA / apUrvaya-apUrvajaraLasya, Asattita:-sannidhAnAta, tavyakti-khArAyogAt, rUtuM paramaM yathApravRttiLa, tattvataH-paramArthata:, apUrvameva vitu:nAnate, yovikH / yata 3h mitrAdvAtriMzikA/bloka-23 "apUrvAsannabhAvena vyabhicAraviyogataH / tattvato'pUrvamavedramiti yovivo vivuM:' (yo.yU.sa. zlo-rU6) rarUA TIkArya : yathApravRttaLe......yogavidH ||rarU| ane carama-paryaMtavartI, yathApravRttakaraNamAM AvI yogabIjagrahaNamAM nimitta alpakarmapaNAnI niyAmikA evI, sthiti che=svabhAva vyavasthA che=jIvanA svabhAvanI vizeSa avasthA che. apUrvanI=apUrvakaraNanI, AttithI=saMnidhAnathI, phaLanA vyabhicArano ayoga hovAne kAraNe AcaramayathApravRttikaraNa, tattvathI= paramArthathI, apUrva ja jANe che=yogane jANanArAo apUrva ja kahe che. je kAraNathI kahevAyuM che--je kAraNathI 'yogadRSTi samuccaya' zloka-39mAM kahevAyuM che "apUrvanA AsannabhAvane kAraNe, vyabhicArano viyoga hovAthI tattvathI apUrva ja A=caramayathApravRttikaraNa che, e pramANe yogane jANanArAo kahe che." (yo.da.sa.zlo. 39) 23 bhAvArtha : caramayathApravRttikaraNamAM jIva kaMIka tattvasanmukha thayelo hoya che ane te -- Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAtAsiMzikA/zloka-23 tattvasammukhabhAva apUrvakaraNarUpa phaLane avazya utpanna kare tevA pariNAmavALo che. mATe caramayathApravRttikaraNane paramArthathI apUrva ja kahela che. Azaya e che ke caramayathApravRttikaraNamAM jevA bhAvo thAya che tevA bhAvo jIve anaMtakALamAM kyAreya karyA nathI, tethI te bhAvo apUrva ja che; ane A apUrvabhAva apUrvakaraNanI AsannabhAvavALo che ane A bhAvavALo jIva niyamA apUrvakaraNa karaze evI vyApti che, tethI A bhAvone apUrva kahela che. joke caramayathApravRttikaraNa karyA pachI te ja bhavamAM apUrvakaraNa Ave tevo niyama nathI. eTaluM ja nahIM paNa ghaNA bhavonuM vyavadhAna=AMtaruM, paNa thaI zake; kema ke caramayathApravRttikaraNamAM AvelA jIvano utkRSTathI saMsAraparibhramaNano kALa eka pudgala parAvartana che, ane apUrvakaraNa karIne graMthibheda karanAra samyagdaSTino utkRSTathI saMsAraparibhramaNano kALa kaMIka nyUna ardha pudgala parAvartana che. tethI koI jIva eka pula parAvartanakALa saMsAramAM bhaTakanAra hoya ane caramayathApravRttikaraNanA baLathI apUrva bhAva karyA hoya, arthAt anAdi saMsAramAM kyAreya na karyo hoya tevA apUrvabhAva karyA hoya, topaNa ardhapugala parAvartanathI nyUna saMsAra na rahe tyAM sudhI te apUrvakaraNa prApta karI zake nahIM. arthAt graMthibhedane anukULa evA apUrvabhAva prApta karI zake nahIM. tethI caramayathApravRttikaraNa prApta thayA pachI apUrvakaraNanI vacce anaMtA bhavonuM vyavadhAna paNa paDI zake. Ama chatAM je jIve caramayathApravRttikaraNa karyuM che, tene je adhyavasAya thayo che, te adhyavasAya avazya apUrvakaraNanuM kAraNa che; jayAre anya yathApravRttikaraNa to jIve anaMtI vakhata karyA, paraMtu te yathApravRttikaraNa apUrva pariNAmavALAM nahIM hovAthI apUrvakaraNanI niSpattinuM kAraNa nathI. tethI A apUrva bhAvane apUrvakaraNarUpa phaLano avyabhicArI kahela che ane apUrvakaraNanA AsannabhAvavALo paNa kahela che. 23 avataraNikA - pUrva zloka-23mAM kahyuM ke caramayathApravRttikaraNa apUrva ja che. have te caramayathApravRttikaraNamAM guNasthAnapadanI pravRtti saMgata che, mATe paNa apUrva ja che, te batAvavA arthe kahe che - Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAkAliMzikA/bloka-24 zloka : pravartate guNasthAnapadaM mithyAdRzIha yat / anvarthayojanA nUnamasyAM tasyopapadyate // 24 // anvayArtha - rUda ahIM jinapravacanamAM mithyAzi=mithyASTi viSayaka =je guOAsthAnaparvapravarta=guNasthAnapada pravarte che, tasya tenI=ne guNasthAnapadanI manvayoganA=vyutpattiarthanI ghaTanA, maca=AmAM= mitrAdeSTimAM khUna nizca=nakkI 35pA ghaTe che. 24 zlokArca - jinapravacanamAM mithyAdRSTi viSayaka je guNasthAnapada pravarte che tenI yogArtha ghaTanA mitrAdeSTimAM nizca ghaTe che. 24 TIkA - pravartata iti-yad iha-jinapravacane, guNasthAnapadaM mithyAdRzi mithyAdRSTau puMsi pravartate askhalavRttiyogaviSayIbhavati / tasyaguNasthAnapadasya nUnaM nizcitaM asyAM=mitrAyAM dRSTau, anvarthayojanA yogArthaghaTanA, upapadyate, satpraNAmAdiyogabIjopAdAnaguNabhAjanatvasyAsyAmevopapatteH / taduktaM haribhadrasUribhiH- "prathamaM vad guNasthAne sAmAnyanopavagatam | maLyAM tu tavasthAtha mukyamavarthayAta:" (yo...sso. 40) rUti ra8A. TIkArya - rUti rajAahIM jinapravacanamAM, mithyASTimAM mithyASTi jIvamAM, je guNasthAnapada pravarte che=aalavRtti-prayoganA viSayavALuM thAya che, tenI te guNasthAnapadanI, AmAM mitrAdeSTimAM, antarthayojanA=yogArthaghaTanA nUnaM=nakkI, ghaTe che; kema ke AmAM ja= mitrAdeSTimAM ja, saTUNAmAdi yogabIjanA grahaNarUpa guNanA bhAjanapaNAnI upapatti che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAciMzikA/zloka-24 te kahevAyuM che=prathama dRSTimAM guNasthAnapadanI anvaryayojanA saMgata che, te haribhadrasUri mahArAja vaDe kahevAyuM che - "sAmAnyathI je prathama guNasthAna varNana karAyuM te=prathama guNasthAna, A ja avasthAmAM ja=mitrAdaSTivALI avasthAmAM ja, anvarjayogane kAraNe mukhya che." (yo.da.sa.zlo. 40) ti' zabda uddharaNanI samAptimAM che. 24 bhAvArtha - bhagavAnanA zAsanamAM guNasthAnapada 14 guNasthAnakomAM pravarte che; ane je jIvo yogamArgane leza paNa pAmyA nathI, teone mithyAtvaguNasthAnakamAM svIkArIe to, mokSane anukULa evuM guNanuM sthAna te guNasthAnaka e prakArano bhAva te mithyAdaSTi jIvomAM nathI, tethI te sthAnamAM guNasthAnakapada skUlanA pAme che. paraMtu pahelI daSTivALA jIvomAM mithyAtvaguNasthAnaka svIkAravAmAM Ave to, mokSane anukULa evuM guNonuM sthAna te guNasthAnaka e prakArano bhAva te pahelI daSTivALA mithyAdaSTi jIvomAM saMgata thAya che. tethI mitrAdaSTivALA jIvone AzcayIne pahelA guNasthAnakathI AraMbhIne cauda guNasthAnakomAM mokSane anukULa evA guNonA sthAnarUpe guNasthAnakapada alavRttiprayogano viSaya bane che. mATe mitrAdaSTimAM guNasthAnakapadanI anvaryayojanA saMgata thAya che. arthAt "je mokSane anukULa guNonuM sthAna hoya te guNasthAnaka" e prakAranA vyutpatti arthanI saMgati thAya che; kema ke mitrAdaSTivALA yogIomAM saTUNAmAdi yogabIjanA grahaNarUpa guNanI upapatti che, tethI teo mokSane anukULa guNonuM sthAna che. ahIM mithyAtvaguNasthAnaka eTale mithyAtva=tattvano viparyAsa, hote chate mokSane anukULa evuM guNonuM sthAna te mithyAtvaguNasthAna, tevo artha samajavo; paraMtu tattvano viSaya che mATe mithyAtvaguNasthAnaka che, evo arthagrahaNa karavo nahIM. jIvamAtramAM jJAnaguNa che, tethI gADha mithyAdaSTi ke abhavyamAM paNa mithyAtvaguNasthAnaka padanI pravRtti thAya che; topaNa mokSane anukULa guNa temanAmAM nahIM hovAthI guNasthAnakapadanI pravRtti paramArthathI nathI; ane Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 mitrAtAsiMcikA/zloka-25 mitrAdaSTivALA yogImAM mokSane anukULa evo guNa pragaTa thayelo hovAthI guNasthAnakapadanI pravRtti paramArthathI che. tene AzrayIne ahIM mitrAdaSTithI guNasthAnakapada svIkArela che, tenI pUrve guNasthAnakapadano asvIkAra karyo che. 24 avataraNikA : pUrva zloka-24mAM kahyuM ke mithyASTijIvomAM mitrAdaSTithI guNasthAnakapada ghaTe che. te vAtanI puSTi karavA mATe anyatra mitrAdaSTivALA jIvomAM vyakta mithyAtva kahela che, te kaI apekSAe che te spaSTa kare che - zloka - vyktmithyaatvdhiipraaptirpynytreymucyte| ghane male vizeSastu vyaktAvyaktadhiyornu kaH // 25 // anvayArtha: macetra graMthAMtaramAM, mithyAtvathI prasipi=vyakta mithyAtvabuddhinI prApti paNa rUm A mitrAdeSTi vyakti kahevAya che. ane te su-vaLI maLa tIvra hote chate vyavyiofthayo =vyakta ane avyakta buddhimAM vizeSa =zuM vizeSa che? arthAt kaMI vizeSa nathI. zlokamAM ' zabda vitarkamAM che. rUpA zlokArca - graMthAtaramAM vyakta mithyAtvabuddhinI prApti paNa A mitrAdeSTi kahevAya che. vaLI tIvra maLa hote chate vyakti ane avyakta buddhimAM zuM vizeSa che? arthAtu kaMI vizeSa nathI. zlokamAM "gu' zabda vitarkamAM che. erapA TIkA : vyakteti-anyatra-granthAntare vyaktamithyAtvadhIprAptiH mithyAtvaguNasthAnapadapravRttinimittatvena iyaM-mitrA dRSTirevocyate, vyaktatvena tatrAsyA eva grahaNAt |ghne-tiivr, male tu satinu iti vitarke vyaktAvyaktayodhiyoH ko vizeSaH ? duSTAyA dhiyo vyaktAyA avyaktApekSayA pratyutAtiduSTatvAnna kathaMcidguNasthAnatvanibandhanatvamiti bhAvaH / vicitratayA naigamasya Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdhAviMzikA/bloka-25 bahubhedatvAt tadbhedavizeSAzrayaNena vA'nyatra tathAbhidhAnamiti paribhAvanIyaM sUpa: (suthafmaH) rajA TIkArya - catra-suthafma: rapo anyatra=graMthAMtaramAM, mithyAtvaguNasthAnapadanI pravRttinA nimittapaNA vaDe karIne vyakta mithyAtvabuddhinI prApti AkamitrAdaSTi ja kahevAya che, kema ke vyaktapaNA vaDe karIne tyAM anya graMthamAM, AnuM ja=mitrAdeSTinuM ja, grahaNa che. ahIM prazna thAya ke dRSTinI bahAranA jIvomAM vyakta mithyAtva svIkArIe to zuM vAMdho ? tethI kahe che - vaLI ghana=tIvra maLa hote chate vyakta ane avyakta buddhimAM zuM bheda che? arthAt vyakta mithyAtvabuddhi ane avyakta mithyAtvabuddhi baMne asAra che. UlaTuM avyaktanI apekSAe duSTa evI vyakti mithyAtvanI buddhinuM atiduSTapaNuM hovAthI koI rIte guNasthAnapaNAnuM kAraNapaNuM nathI, e prakArano bhAva che. - ahIM prazna thAya ke koI graMthamAM pAMca prakAranA mithyAtvamAMthI anAbhogamithyAtvane avyakta mithyAtva kahyuM che, ane bAkInA Abhigrahika Adi cAra mithyAtvane vyakta mithyAtva kahela che; jyAre graMthAMtaramAM mithyAtvaguNasthAnakapadanI pravRttinimittaka evA mitrAdaSTivartI jIvomAM vyakta mithyAtva kahyuM ane daSTi bahAranA sarva jIvomAM avyakta mithyAtva kahyuM. A prakArano bheda kema che? tethI kahe che - vicitrapaNA vaDe karIne naigamanuM=naigamanayanuM, bahubhedapaNuM hovAthI koIka graMthomAM anAbhogamithyAtvane avyakta mithyAtva kaheluM che ane AbhigrahikAdi cAra mithyAtvane vyakta mithyAtva kahela che. vaLI graMthAMtaramAM mitrAdeSTivALA jIvone vyakta mithyAtva kahela che ane dRSTi bahAranA jIvone avyakta mithyAtva kahela che. athavA tenA bhedavizeSanA AzrayaNa dvArA naigamanayanA bhedavizeSanA AzrayaNa dvArA, anyatra=graMthAMtaramAM, te prakAranuM abhidhAna che=mitrAdeSTivALA jIvone vyakta mithyAtvabuddhi che te prakAranuM abhidhAna che, e prakAre vicArakoe paribhAvana karavuM. ripo Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAciMzikA/zloka-25 noMdhaH- A zlokanI TIkAno aMtima zabda "bhUmi:' che tenA sthAne tyAM tUdhama:' zabda hovAnI saMbhAvanA che. tethI ame te pramANe artha kahela che. bhAvArtha - mithyAtvaguNasthAnakapadanI pravRttinuM nimitta evuM mithyAtva je jIvamAM che te jIvamAM vyakta mithyAtva che, tema koIka graMthamAM kahela che, ane te kathana pramANe mitrAdaSTimAM vyakta mithyAtva che. ahIM prazna thAya ke dRSTi bahAranA jIvomAM vyakta mithyAtva svIkArIe to zuM vAMdho ? tethI kahe che - mithyAtvaguNasthAnakapadanI pravRttinuM nimitta evuM vyakta mithyAtva, daSTi bahAranA jIvomAM svIkArI zakAya nahIM, kema ke dRSTi bahAranA jIvomAM tIvra maLa vartato hovAne kAraNe teomAM vyakta mithyAtva hoya ke avyakta mithyAtva hoya te baMnemAMthI koIpaNa mithyAtva, mithyAtvaguNasthAnakapadanI pravRttinuM nimitta bane nahIM. UlaTuM daSTi bahAranA jIvomAM ghana maLa tIvra maLa, hovAne kAraNe teomAM vyakta mithyAtva=pragaTa mithyAtva, hoya te avyakta mithyAtva karatA=anAbhoga mithyAtva karatA=avicArakatArUpa mithyAtva karatAM, paNa vadhAre kharAba che; kema ke ghana maLavALA jIvone avyakta mithyAtva vakhate tattvaatattvanI vicAraNA nathI ane vyakti mithyAtva vakhate atattvano tattvarUpe svIkAra che, je vadhAre kharAba che. mATe ghana maLa kALamAM avyakta mithyAtva karatAM paNa vyakta mithyAtva hoya te vadhAre kharAba che; ghana maLa kALamAM vartatA vyakta ke avyakta evA mithyAtvane guNasthAnakapadanI pravRttinuM nimitta svIkArI zakAya nahIM mATe paribhASAthI karAyeluM guNasthAnakapadanI pravRttinuM nimitta evuM vyakti mithyAtva mitrAdaSTivALA jIvone che tema mAnavuM ucita che. che hIM prazna thAya ke koIka zAstromAM anAbhogamithyAtvane avyakta mithyAva kahyuM che, ane mAbhigrahikAdi cAra mithyAtva vyakta mithyAtva kahyAM che. te mArgane choDIne graMthAMtaramAM mithyAtvaguNasthAnapadanA pravRttinimittane vyakta mithyAtva kema kahyuM ? tethI kahe che - naigamanaya aneka vicitratAvALo che tethI tenA aneka prakAranA bhedo paDe che. mATe koIkanaigamanayanA bhedathI anAbhoga mithyAtvane avyakta mithyAtva ane AbhigrahikAdine vyakta mithyAtva kahela che, to vaLI naigamananA koIka Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAtriMzikA/bloka-25 anya bhedane AzrayIne graMthAtaramAM mitrAdaSTivALA jIvomAM vyakta mithyAtva svIkArela che, ane dRSTi bahAranA jIvomAM avyakta mithyAtva svIkArela che. athavA to anya graMthamAM mitrAdaSTivALA jIvone vyakta mithyAtva kema svIkAryuM ? tenuM samAdhAna kare che - naigamanayanA aneka bhedomAMthI koIka bhedavazeSanuM AzrayaNa karIne graMthAMtaramAM mithyAtvaguNasthAnakapadanI pravRttinimittane vyakta mithyAtva kahela che. A bIjA vikalpano Azaya e che ke vyavahAranayathI vicArIe to anAbhogamithyAtvane avyakta mithyAtva kahevAya ane AbhigrahikAdi cAra mithyAtvane vyakta mithyAtva kahevAya; kema ke AbhigrahikAdi mithyAtvamAM kudeva, kuguru AdimAM sudeva, suguru AdinI buddhi varte che athavA to tattvanA viSayamAM viparyaya varte che, tethI tyAM vyakta mithyAtva che; jyAre anAbhogamithyAtvanA kALamAM koI dharma ke adharma svIkAravAnI vRtti nathI, tethI avyakta mithyAtva varte che, tema vyavahAranaya kahe che. 1 naigamanayanA bhedavizeSane Azraya karIne graMthAMtaramAM mithyAtva-guNasthAnakapadanI pravRttinuM nimitta jemAM hoya temAM vyakta mithyAtva kahela che, ane jemAM mithyAtvaguNasthAnakapadanI pravRttinuM nimitta na hoya temAM avyakta mithyAtva kahela che, e prakAre buddhimAnoe paribhAvana karavuM. vyakta-avyakta mithyAtva aMge saMkSepamAM sArAMza : (1) vyavahAranayathI :- pAMca mithyAtvamAMthI anAbhogamithyAtva avyakta ane zeSa AbhigrahIkAdi cAra mithyAtva vyakta. (2) naigamanayanA bhedavizeSane AzrayIne :- mokSane anukULa evA guNavALA mithyArdaSTimAM vyakta mithyAtva ane mokSane anukULa guNa vinAnA mithyArdaSTimAM avyakta mithyAtva. (3) tIvramaLavALAne AzrayIne :- dRSTi bahAranA jIvomAM tIvra maLa varte che te vakhate, je jIvone koI darzana pratye valaNa nathI tevA jIvomAM ke ekendriyAdi jIvomAM avyakta mithyAtva; ane jeone dharmamAM atyaMta viparyAsa che ane tethI svasvadarzananA rAgane kAraNe viparIta buddhine dhAraNa kare che teomAM vyakta mithyAtva. I // 25 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 mitrAkAliMzikAbloka-ra0 avataraNikA - A batrIzImAM mitrAdeSTinuM varNana cAle che. mitrAdeSTivALA yogImAM jinakuzaLacittAdi kevA hoya che te batAvyA pachI pUrvazloka-25mAM mitrAdeSTimAM ja vyakta mithyAtva hoya che te vAta karI. have mitrAdeSTivALA jIvonI yogamArganI ruci kyAre kramasara vadhe che ane kyAre kramasara ghaTe che te batAvavA arthe prathama yogamArganI rucinI vRddhinuM kAraNa batAve che - zloka : yamaH sadyogamUlastu rucivRddhinibndhnm| zuklapakSadvitIyAyA yogazcandramaso yathA // 26 // anvayArtha: yathA=je pramANe ramata =caMdramAne vastrapatiyAthI ya = zuklapakSanI bIjano yoga vRddhinina--kiraNonI vRddhinuM kAraNa che, te pramANe pUnaH yama=sadyoga arthAt sapuruSono yoga che mULamAM jene evo ahiMsAdiyama vRddhinibandhanama=rucinI vRddhinuM kAraNa che yogamArgane anukULa tattvanI rucinI vRddhinuM kAraNa che. radI zlokArca - je pramANe caMdramAne zuklapakSanI bIjano yogakiraNonI vRddhinuM kAraNa che, te pramANe satpaSono yoga che mULamAM jene evo ahiMsAdiyama yogamArgane anukULa tattvanI rucinI vRddhinuM kAraNa che. radI ziSTa lakSaNo suDAmA che 26-27-28-26-30-36-rUra che kahevAyelA sAta zloko sugama che. zloka 26 thI 32 sugama hovAthI graMthakArazrIe TIkA lakhela nathI. bhAvArtha - caMdramAne zuklapakSanI dvitIyAno=bIjatithino, saMbaMdha thAya to uttarottara kiraNonI vRddhi thAya che, tema uttama puruSanA yogavALuM yamanuM pAlana sanmArganA bodhapUrvaka tattvanI rucinI vRddhinuM kAraNa bane che. tethI mitrAdaSTivALA yogIne Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAtriMzikA/mloka-20 63 jo satpuruSano yoga thAya to bIjanA caMdramAnI jema prakarSane pAmIne tattvanI ruci atizaya karIne samyaktvAdi bhUmikAne paNa yogI kramasara prApta kare che. / / 26 / / avataraNikA : mitrArdaSTivALA yogIne satpuruSanA yogathI tattvanI ruci vRddhi pAme che temAM aMtaraMga kAraNa zuM che ? te batAve che zloka H - utkarSApakarSAcca zuddhayazuddhayorayaM guNaH / mitrAyAmapunarbandhAt karmaNAM saMpravartate // 27 // anvayArtha Hzuddhayazuddhayo: 3 varSAntra=zuddhi-azuddhinA utkarSa ane apakarSathI artha zuLa:yogamArganI rucinA kAraNIbhUta satpuruSono yoga che mULamAM jene evo ahiMsAdiyama guNa mitrAcA=mitrAdeSTimAM dharmanAM apunarvadhAt=karmanA apunabaMdhanA kAraNe saMpravartatesamyak pravarte che. 27nA zlokArtha : zuddhi-azuddhinA utkarSa ane apakarSathI A satpuruSanA yogavALo ahiMsAdiyama guNa mitrAdeSTimAM karmanA apunabaMdhanA kAraNe samyak pravarte 9.112911 bhAvArtha : mitrAdaSTivALA yogIne satpuruSono yoga thAya tyAre temanA paricayane kAraNe viveka vadhe che, tethI adhika adhika vivekavALuM temanuM yamanuM sevana thAya che; tethI mitrAdaSTivALA yogImAM zuddhino utkarSa thAya che ane azuddhino apakarSa thAya che. mATe satpuruSanA yogavALuM yamanuM sevana teonI tattvarucinI vRddhinuM kAraNa bane che. vaLI mitrAdRSTivALA yogI zuddhinA utkarSathI yamanuM sevana kare che tyAre, pUrva-pUrva karatAM uttara-uttaramAM karmanI alpa-alpatara sthiti bAMdhe che. tethI pUrvamAM jevI karmanI sthiti bAMdhatA hatA tevI utkaTa Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAtriMzikA/bloka-28 74 sthiti utta2mAM bAMdhatA nathI, paraMtu pUrva-pUrva karatAM nyUna nyUna karmanI sthiti bAMdhe che, ane tenA kAraNe yamanA sevanano guNa bIjanA caMdranI jema tattvarucinI vRddhinuM kAraNa bane che. ||rA avataraNikA - mitrAdRSTivALA yogIne satpuruSonA yogana badala akalyANAmaMtranA vAga thAya to tattvanI rucinI vRddhine badale yamanuM sevana paNa guNAbhAsarUpa bane che, te batAvavA arthe kahe che zloka H -- guNAbhAsastvakalyANamitrayogena kazcana / anivRttAgrahatvenAbhyantarajvarasannibhaH // 28 // anvayArtha : atyALamitrayonena tu=vaLI akalyANamitranA yogathI anivRttApratyena=anivRttaAgrahapaNuM hovAne kAraNe amyantanvarasaMnnima:=atyaMtara jvara sadeza zana muLAmAsa:=koIka guNAbhAsa che=mitrAdeSTivALA jIvomAM koIka guNAbhAsa che. 285 zlokArtha : vaLI akalyANamitranA yogathI anivRttaAgrahapaNuM hovAne kAraNe atyaMtara jvara sadeza mitrAdeSTivALA jIvomAM koIka guNAbhAsa che. 28 // bhAvArtha : mitrAdaSTivALA yogI yogAvaMcaka guNavALA che, tethI satpuruSano yoga thAya to satpuruSane guNavAnarUpe jANI zake tevI yogyatA che ane satpuruSano yoga thAya to guNanI vRddhi thAya tevI yogyatAvALA paNa che. Ama chatAM bhavitavyatAnA yoge satpuruSanA yogane badale akalyANamitrano yoga thAya to mitrAdaSTivALA yogImAM rahela viparyAsa doSa anivRttaAgrahavALo bane che arthAt viparyAsa doSa dRDha bane che, jethI atattvano Agraha nivartana na Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAtriMzikA/bloka-29 ou pAme tevA pariNAmavALo bane che. tethI mitrAdRSTivALA yogI yamanuM sevana karatA hoya topaNa aMtaraMga javara jevo asagrahano pariNAma vartato hovAnA kAraNe, teonuM yamanuM sevana 52mArthathI guNa nathI paraMtu guNAbhAsa che; kema ke te yamanuM sevana mokSane anukULa banatuM nathI paNa asagraharUpa doSathI dUSita hovAne kAraNe saMsAravRddhinuM kAraNa bane che; chatAM bAhya rIte yamanuM sevana hovAne kA2Ne lokone A guNa che tevo AbhAsa thAya che. tethI mitrAdRSTivALA yogI paNa akalyANamitranA yoge yoganI dRSTimAMthI pAta paNa pAme che. 28 // avataraNikA : pUrva zloka-26mAM sthApana karyuM ke sadyogane kAraNe mitrArdaSTivALA yogInuM yamanuM sevana guNavRddhinuM kAraNa bane che ane akalyANamitranA yoganA kAraNe yamanuM sevana guNAbhAsa bane che. tyAM prazna thAya ke mitrAdeSTivALA sarva yogIne satpuruSanA yogathI guNa ja thAya ane akalyANamitranA yogathI doSa ja thAya, tevo niyama ekAMte kema kahI zakAya ? tethI kahe che zloka H mugdhaH sadyogato dhatte guNaM doSaM viparyayAt / sphaTiko nu vidhatte hi zoNazyAmasumatviSam // 29 // - anvayArtha : sadyogataH-satpuruSanA yogathI mugha:=mugdha jIva=mitrAdeSTivALA mugdha yogI zuLa thatte=guNane dhAraNa kare che, viparyayAt=akalyANamitranA yogathI Topa thatte-doSane dhAraNa kare che. temAM dRSTAMtane kahe che --TiH=sphaTikarana zoLazyAsumaviSam=lAla ane zyAma puSpanA varNane vithatte hri=dhAraNa kare ja che. zloka mAM 'su' zabda vAkyAlaMkAramAM che. 2aa zlokArtha : satpuruSanA yogathI mugdha mitrAdeSTivALA jIva guNane dhAraNa kare che, viparyayathI doSane dhAraNa kare che. temAM dRSTAMta kahe che - sphaTika lAla ane Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ misAlAsiMzikA/bloka-30 zyAma puSpanA varNane dhAraNa kare che. zlokamAM "gu' zabda vAkyAlaMkAramAM che. rakSA bhAvArtha : mitrAdaSTivALA yogIomAM keTalAka yogIo prajJAvALA hoya che. teo akalyANamitrane oLakhIne tenAthI dUra rahe che ane samyaguM yatnapUrvaka sapuruSanA yogane meLave che. kadAca puruSano yoga na thAya to paNa potAnAmAM pragaTa thayelo tattvano pakSapAta nAza na pAme tevA yatnavALA hoya che. paraMtu tevI prajJAvALA jIvo ochA hoya che ane moTA bhAganA jIvo yogamArgamAM AvelA hovA chatAM mugdha hoya che. tevA mugdha mitrAdaSTivALA yogI puruSanA yogathI guNane dhAraNa kare che, tethI temanAmAM pragaTa thayelI tasvaruci kramasara vRddhi pAme che. paraMtu satparuSanA yogane badale akalyANamitranA yogathI tevA mugdha yogIomAM vartatA mithyAtvanA pariNAmane kAraNe je atatvano rAga che. te daDha bane che, ane tethI tevA mugdha yogI akalyANamitranA yogane kAraNe doSane prApta kare che. jema sphaTikamaNi lAla phUlanA sAMnidhyathI lAla varNane dhAraNa kare che ane kALA phUlanA sAMnidhyathI kALA varNane dhAraNa kare che, tema mugdha evA paNa mitrAdaSTivALA jIvo sapuruSanA yogathI guNane dhAraNa kare che ane akalyANamitranA yogathI doSane dhAraNa kare che. rahA avataraNikA : pUrva zloka-29mAM sphaTikanA dAMtathI batAvyuM ke mugdha yogIne sapuruSanA yogathI guNanI prApti ane akalyANamitranA yogathI doSanI prApti thAya che. have kalyANanI prAptimAM puruSano yoga mukhya che te dRSTAMtathI batAve che - zloka : yathauSadhISu pIyUSaM drumeSu svardumo ythaa| - guNeSvapi satAM yogastathA mukhya iheSyate // 30 // anvayArtha - jathISathI=jema auSadhiomAM vadhUamRta caNA pu=jema vRkSomAM =kalpavRkSa tathA temAM thoDA =sapuruSono yoganuSya guNamAM Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAciMzikAzloka-31 paNa=guNanI vRddhimAM paNa rUdaahIM mitrAdeSTimAM mudya =mukhya duSyate icchAya che. 30 zlokArca - jema auSadhiomAM amRta, jema vRkSomAM kalpavRkSa, tema saskuruSono yoga guNamAM paNa mukhya icchAya che. 30 bhAvArtha mitrAdaSTivALA yogI kalyANanA arthI hovAthI yogamArgamAM pravRtti kare che topaNa teonI guNanI vRddhimAM prabaLa kAraNa satparuSono yoga che. te vAta daSTAMtathI batAve che - jema auSadhiomAM amRta mukhya che, jema vRkSomAM kalpavRkSa mukhya che, tema mitrAdeSTivALA yogI mATe guNavRddhimAM satparaSono yoga mukhya che. 3ii. zloka : vinainaM matimUDhAnAM yeSAM yogottamaspRhA / teSAM hanta vinA nAvamuttitIrSA mahodadheH // 31 // anvayArtha: vinaM=AnA vinA=sapuruSonA yoga vinA reSAM vimUDhanAM=je matimUDhone yogottamaTyUhasuttama yoganI prAptinI spRhA che, hoM kharekhara! vinA nAva naukA vinA teSAM teone mahoraH ritI=samudrane taravAnI icchA che. 31 bhAvArtha - jema sAgara taravA mATe nAva prabaLa kAraNa che, tema uttama yoganI prApti pratye sanduruSono yoga prabaLa kAraNa che. Ama chatAM kalyANanA arthI hovA chatAM tattvanA viSayamAM mUDhamativALA jIvo sapuruSanA yogane choDIne svabaLathI uttama yoganI prAptinI spRhA kare che, ane zAstrone svayaM bhaNIne tattva meLavavA yatna kare che, teo prAyaH karIne uttama yogane prApta karI zakatA nathI. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdvAtriMzikA]zloka-32 tethI mitrAdRSTimAM paNa rahelA je yogI satpuruSanA yoganI upekSA karIne yogamArganuM sevana kare che ane saMsArathI taravA icche che te teonI avicArakatA che. Ama kahIne Adya bhUmikAmAM rahelA yogIe vizeSathI satpuruSane prApta ka2vA udyama karavo joIe tema batAvela che. be avataraNikA : - zloka 26 thI 31 sudhInA kathananuM nigamana kare che - zloka H tanmitrAyAM sthito dRSTau sadyogena garIyasA / samAruhya guNasthAnaM paramAnandamaznute // 32 // anvayArtha : tat--te kAraNathI=asadyogane kAraNe=akalyANamitranA yogane kAraNe, mitrAdeSTivALA yogIne doSanI vRddhi thAya che ane sadyoganA kAraNe=kalyANamitranA yogane kAraNe guNanI vRddhi thAya che, ane guNanI vRddhimAM prabaLa kAraNa satpuruSano yoga che, tema pUrvamAM sthApana karyuM te kAraNathI, mitrAmAM pUrNa sthitaH=mitrAdeSTimAM rahelA yogI parIyasA dyoona=zreSTha evA sadyogavaDe muLasthAnaM samAruhyu=guNasthAna caDhIne paramAnantamanute=paramAnaMdane prApta kare che. I // 32 // zlokArtha : te kAraNathI mitrArdaSTimAM rahelA yogI zreSTha evA sadyoga vaDe guNasthAna caDhIne paramAnaMdane prApta kare che. 32 bhAvArtha : mitrAdaSTivALA yogIone tattva pratyenuM kaMIka valaNa hoya che ane tevA yogIne zreSTha evA satpuruSono yoga maLe to teone tattvanI rucinI avazya vRddhi thAya che, jethI samyaktva Adi guNone kramasara prApta karIne mokSarUpa phaLane pAme che. jema 1500 tApaso zreSTha evA gautamasvAmInA yogane pAmIne kevaLajJAnane pAmyA. // 32 // // kRti mitrAjJiizA rA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhi patraka naM. 19 21 21 25 | 1 pAnA naM. 1lITI| azuddhi zuddhi pa-saMkalanA 6 | topaNa sasAranA topaNa saMsAranA 12 | 13 | e rIte 27 vitarko e rIte ahIM=pUrve thAya che. ahIM pUrve 15 | 2 | tema lobhathI jema zreNika | jema lobhathI zreNika 17 | 7 | teete vitarko, te vitarko, 17 | 17 | rAjasacitta dharma arthAt rAjasacittadharma arthAt 18 | phaLa pAme che ane tenA phaLa pAme che-tenA 17 | janmanI=pUrvajanmanI, | janmanI pUrva apara janmanI, 22 | pUrva janmanI upasthiti pUrva apara janmanI upasthiti 24 | pUrvajanmanI upasthiti pUrva apara janmanI upasthiti 16 | yogabIjanuM grahaNa kare che; yogabIjanuM mitrAdeSTivALA yogI grahaNa kare che; 21 | tenuM azuddha evA tenuM kuzaLacittAdinuM, kuzaLacittAdinuM, | yathApravRttikaraNano azuddha yathApravRttikaraNano kuzaLacitta kuzaLacitta 27 | 24 yathA-pravRttikaraNanA bhedanA, } yathA-pravRttikaraNanA bhedarUpa kuzaLacittanA, 41 | 3 | titizatnacittA, etat kuzalacittAdi, | 7 | tevu teo tepu=teo 48 20 | puSpavastrAdi vaDe vaDe pUjana, puSpavastrAdi vaDe pUjana, 53 | 4 | zreya-sAdhana-nimitta- 1 | niHshreyssaadhnnimitt53 |14 | "sovInAva:' ahIM | ka "so vItAva' ahIM | 7 | svapratipanna nirvAha-kSamatvAt | svapratipannanirvAhakSamatvAt | 8 | vya-cAra phlvybhicaaraa10 | kharAba che; ghana maLa kharAba che; tethI ghana maLa 71 [15 | mithyAtva-guNasthAnaka- mithyAtva hote chate guNasthAnaka 43 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tanmitrAyAM sthitau dRSTau sadyogena garIyasA / samAruhya guNasthAnaM paramAnandamaznute / / ''te kAraNathI mitrASTimAM rahelA yogI zreSTha evA sadyoga vaDe guNasthAnaka caDhIne paramAnaMdane prApta kare che.?? : prakAzaka : atithI gAgA 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007 phona : (079) 26604911, 30911471 : mudraka : sUryA opha seTa AMbalIgAma, seTelAITa-bopala roDa, amadAvAda phona : (02717) 230366, 230112 Design by : ICON : 02220553213, 022-25654543