Book Title: Gyandhara 06 07
Author(s): Gunvant Barvalia
Publisher: Saurashtra Kesari Pranguru Jain Philosophical and Literary Research Centre
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032594/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TABLOS guNavaMta baravALiyA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vo A va la IOIOITIAIAIAI jJAnadhArA-6-7 TIvI guNavaMta baravALiyA za saurASTrakesarI prANaguru jaina philosophikala enDa liTararI risarca seMTara arhama spirIcyuala seMTara Email : gunvant.barvalia@gmail.com Cell : 9820215542 ha Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhi&&&&&&bhabhabhabha Gyandhara : 6-7 Edited by : Gunvant Barvalia September - 2011 prakAzana saujanya : vismagaharaM sAdhanA TrasTa pArasadhAma-ghATakopara mUlya : rUA. 150/ YSa jJAnadhArA : 6-7 saMpAdana : guNavaMta baravALiyA (jainasAhitya jJAnasatra 6-7mAM rajU thayelA nibaMdho ane zodhapatro) ** prakAzaka : ahaMma spirIcyuMala seMTara saMcAlita SKPG jaina philosophikala enDa risarca senTara prApti sthAna : pArasadhAma, tilaka roDa, vallabhabAga lena, ghATakopara (IsTa). mudraNa vyavasthA : arihaMta prinTIMga presa ghATakopara-muMbaI. mo.: 9223430415 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SESASENASESEDESOSSSASASASASISESE Caracay dina | ahaMma spirIcyuMala seMTara saMcAlita saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikala enDa liTararI risarca senTara Ayojita janasAhitya | jJAnasatra-6 ane 7mAM vidvAno dvArA prastuta thayelA nibaMdho ane zodhapatro jJAnadhArA 6-7 rUpe pragaTa karatAM AnaMda anubhavIe chIe. je je vidvAno jJAnasatramAM upasthita rahI ane potAnA vicAro pragaTa karyA che uparAMta temaNe e vicAro lekhanA svarUpamAM pAThavyA che te sarveno AbhAra mAnIe chIe. prakAzana saujanya mATe pU. gurudeva zrI namramuni prerita uvasaggahara sAdhanA TrasTa-pArasadhAma-ghATakoparano AbhAra. saMpAdana kAryamAM mane murabbI DaoN. rasikabhAI mahetA ane mArAM dharmapatnI Do.madhubahena baravALiyAno sahayoga maLyo che. ahama spirIcyuMala seMTara saMcAlita saurASTra kesarI prANaguru jena philosophikala enDa liTararI risarca senTara ghATakopara Ayojita pArasadhAma TrasTa prerita, goMDala gaccha ziromaNi paramadArzanika pU. jayaMtamunijI ma.sA. tathA AgamadivAkarapU. gurudeva zrI namramuni ma.sA. Adi saMta-satIjIonI pAvana nizrAmAM tA. 7-2 ane tA. 8-2 - 2010nA peTarabAra (jhArakhaMDa) mukAme yojAyela jJAnasatra-6mAM rajU thayelA nibaMdho ane zodhapatromAM saMpAdana karyo che. tA. 8-12-2017 ane tA. 9-12-2010nA AgamadivAkara pU. gurudeva zrI namramuni ma.sA., pU. zrI pIyUSamuni ma.sA. Adi saMta-satIjIonI pAvana nizrAmAM pArasadhAma-ghATakopara khAte yojAyela jaina sAhitya jJAnasatra-7mAM rajU thayelA nibaMdho ane zodhapatrono A pustakamAM samAveza karyo che. samayasara suMdara mUdraNakArya karavA badala arihaMta prinTIMga presanA zrI nItinabhAI badANIno AbhAra... guNavaMta baravALiyA TrasTI ane mAnad saMyojaka tA. 15-9-2011 saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikala ghATakopara-muMbaI. enDa liTararI risarca senTara-ghATakopara vuu pvuu pvuu pvuu GP 2 2 2 2 pvuu vuu ? vuu, Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhita jJAnasatra-7no ahevAla = arham spiricyuala senTara saMcAlita saurASTra kersarI prANaguru jaina philosophikala enDa liTarI risarca senTara Ayojita uvasaggaharaM sAdhanA TrasTa pArasadhAma, ghATakopara prerita jaina sAhitya jJAnasatra-7nuM Ayojana budhavAra, tA. 8-12-2010nA ane guruvAra tA. 9-12-2010nA roja savAre 10.00 thI 1200 ane baporanA 2.30 thI 5.00nA samaye ghATakopara pUrvanA tilaka roDa sthita pArasadhAmamAM pU. zAsana aruNodaya munizrI namramuni ma. sAhebanA pAvana sAnidhyamAM ane gujarAtI sAhityanA labdha pratiSThita sarjaka padmazrI DaoN. kumArapALa desAInA pramukhasthAne AnaMda saMpanna thayuM hatuM. aneka rIte virala ane viziSTa evA A jJAnasatramAM (1) jinAgama-Atma sudhAraNAno amUlya dastAveja (2) caturvidha saMghane joDatI majabUta sAMkaLarUpa kaDI-samaNazreNI, suvratI samudAya ke dharma pracArakanI AvazyakatA, svarUpa ane niyamo ane (3) jaina zALAnA bALako mATenA Adarza abhyAsakramanI rUparekhA. e traNa viSayo para yojavAmAM AvI hatI. jenA satra pramukha tarIke anukrame (1) DaoN. jitendrabhAI zAha (2) DaoN. dhanavaMtabhAI zAha ane )3) DaoN. bipInabhAI dozI upasthita rahyA hatA. jinAgama-AtmasudhAraNAno amUlya dastAveja e viSaya paranI prathama beThakamAM (1) pU. DaoN. tarUlatAbAI mahAsatIjI (2) DaoN. abhayabhAI dozI (3) DaoN. rasikabhAI mahetA (4) DaoN. zekharacaMdra jaina (5) DaoN. pravINabhAI zAha (6) DaoN. kokilAbena zAha (7) taralAbena dozI (8) DaoN. javAharabhAI zAha (9) DaoN. ketakIbena zAha (10) DaoN. dhanavaMtIbahena modI (11) DaoN. nalinIbena zAha (12) DaoN. rekhAbena gosalIyA (13) DaoN. ratanabena chADavA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77777 (14) phAlyunIbena jhaverI (15) pArulabena gAMdhI (16) / ramezabhAI gAMdhI ane (17) jayazrIbena dozIe potAnAM peparsa prastuta karyA hatA. "caturvidha saMghane joDatA majabUta sAMkaLarUpa kaDI zramaNa zreNI suvatI samudAya ke dharma pracArakanI AvazyakatA svarUpa ane niyamo e viSaya paranI bIjI beThakamAM (1) DaoN. razmibhAI jhaverI (2) Do. utpalAbena modI ane (3) jazavaMtabhAI zAha (4) ramezabhAI gAMdhIe potAno nibaMdha rajU karyo hato. jaina zALAnAM bALako mATenA Adarza abhyAsakramanI rUparekhA" e viSaya paranI trIjI beThakamAM. (1) cImanalAla kalAdhara (2) DaoN. reNukAbena poravAla (3) DaoN. chAyAbena zAha (4) sejalabena zAha (5) DaoN. ramaNIkabhAI pArekha (6) DaoN. bInAbena gAMdhI (7) DaoN. rekhAbena vorA (8) kizorabhAI bATavIyA (9) razmibena saMghavI ane (10) narendrabhAI dozIe potAnA zodhapatra (nibaMdha) prastuta karyo hato. jJAnasatranA saMyojaka guNavaMtabhAI baravALiyAe seMTaranI vividhalakSI pravRttio ane jJAnasatranI pUrvabhUmikA kahI ane A jJAnasatranA pramukha ane satrapramukhono paricaya Apyo hato. udghATana pravacanamAM DaoN. kumArapALa desAIe "jaina dharmanI nUtana kSitijo ane paDakAra' e viSaya para pravacana Apela. DaoN. baLavaMta jAnIe "pU. vIra vijayajInuM jaina sAhityamAM yogadAna e viSaya para pravacana Apela. Agama viSaya para pUjyazrI namramuni ma.sA. tathA pU. DaoN. tarulatAbAI ma.sa.jIe mananIya vAto kahI. DaoN. jitendra zAhe Agama AtmasudhAraNAno amUlya dastAveja viSaya para potAnA abhyAsapUrNa maMtavyo rajU karI samApana karela. DaoN. dhanavaMtabhAI zAhe "caturvidha saMghane joDatI majabUta Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iiiiaai sAMkaLarUpa kaDI samaNazreNI dharma pracAraka ke suvatI samAjanI AvazyakatA viSaya para sAdhu-saMtonI samAcAra-vihAranI AvazyakatA sAthe vikaTatA ane sAMprata yugamAM jainadharma pracAranI AvazyakatAnA saMdarbhe ciMtanasabhara vaktavya sAthe samApana karyuM hatuM. DaoN. bipIna dozIe "je nazALAnA bALakonA 6 abhyAsakramanI Adarza rUparekhA' viSaya para samApana pravacana veLAe pote jenI pAThazALAmAM bhaNatAM tenAM rasaprada saMsmaraNo rajU karI ane abhyAsakramamamAM samAvavA jevA viziSTa muddAonuM vizleSaNa karyuM hatuM. potAnI kalama dvArA jaina zAsananI suMdara sevA karanArA jenA patrakAro (1) maNilAla gAlA (janmabhUmi) (2) madhurIbena mahetA (dazAzrImALI) (3) saMdhyAbena zAha (jhAlAvADa sthA. jaina patrikA) (4) ramezabhAI saMghavI (jAgRti saMdeza) (5) pratimAbena E badANI (prANapuSpa) ane (6) rucitA zAha (janmabhUmi)nuM A che jJAnasatramAM viziSTa abhivAdana karavAmAM AvyuM hatuM. A jJAnasatranI tamAma beThakonuM saMcAlana zrI yogezabhAI 6 bAvIzIe khUba suMdara rIte karyuM hatuM. jJAnasatranA saMyojaka zrI ! guNavaMtabhAI baravALiyAe AbhAravidhi karyA bAda be divasanA che A A aitihAsika jJAnasatranI samApti jAhera thaI hatI. A jJAnasatramAM baMne divase baporanI ane sAMjanI sAdharmika 9 bhakti rakhAI hatI. dareka vidvAnone puraskArathI navAjavAmAM AvyA hatA. A jJAnasatrane yazasvI, yAdagAra ane avismaraNIya banAvavA mATe jJAnasatra Ayojana samitinA sabhyo sarvazrI guNavaMtabhAI baravALiyA, pravINabhAI pArekha, yogezabhAI bAvIzI. DaoN. rasikabhAI mahetA, surezabhAI paMcamiyA, prakAzabhAI zAha ) A ane pradIpabhAI zAhe bhAre jahemata uThAvI hatI. prabuddha jIvana (jAnyu. 2011)mAMthI sAbhAra . Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ possono conosco anukramaNikA. - " [ & * * oooooooooooooooooooo ] >> ] = ] " deg] - jinAgama Atma sudhAraNAno amUlya dastAveja - prA. DaoN. kokilA eca. zAha jinAgama : Atma sudhAraNAno amUlya dastAveja - DaoN. ketakI yogeza zAha jinAgama : Atma sudhAraNAno amUlyo dastAveja - pravINabhAI sI. zAha jinAgama : Atma sudhAraNAno amUlya dastAveja - DaoN. ratanabena chADavA jinAgama : Atmonnati kA mUla dastAveja - DaoN. zekharacaMdra jaina jinAgama : Atma sudhAraNAno amUlya dastAveja - DaoN. jitendra zAha jinAgama : Atma sudhAraNAno amUlya dastAveja - DaoN. javAhara zAha jaiina zALAnA bALako mATenA Adarza abhyAsakamanI rUparekhA - cImanalAla kalAdhara jaiina zALAnA bALako mATenA Adarza abhyAsakramanI rUparekhA - bInA gAMdhI jaiina zALAnA bALako mATenA Adarza abhyAsakramanI rUparekhA - Do. chAyAbena zAha jaiina zALAnA bALako mATenA Adarza abhyAsakramanI rUparekhA - DaoN. reNukA poravAla o ] & pha [ 6 Sooooooooo ra ) [ ka Boso s ovoossososovo Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soos ] ra ka (c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)chu. somossssssssssssssssssssss jaina zALAnA bALako mATenA Adarza abhyAsakrimanI rUparekhA - DaoN. ramaNIkabhAI jI. pArekha jaina zALAnA bALako mATenA Adarza abhyAsakramanI rUparekhA - narendra dozI) ahiMsAnuM vidheyAtmaka svarupa - DaoN. rekhA gosaliyA jaMbusvAmI rAsa : arthapUrNa kathAnakano) (hRdhyaraparzI viniyoga - DaoN. baLavaMta jAnI zrAvaka kavi naSabhadAsanuM vyaktitva, kavitva ane katRtva - DaoN. pArvatI neNazI khIrANI | (jinazAsanamAM dharma pracAraka zreNInI AvazyakatA ane svarUpa - jazavaMtalAla va. zAha sthiA. saMpradAyamAM samaNa-samaNI paraMparA zarU | karavAnI AvazyakatA aMge vizleSaNa - DaoN. varSAbahena gAMdhI, surata sthAnakavAsI saMpradAyamAM samaNa-samaNI paraMparA. - gurudeva pU. zrI jayaMtamuni ma.sA. citurvidha saMghane joDatI majabUta sAMkaLarUpa suvatI | samudAya zreNInI anivAryatA. - guNavaMta baravALiyA caturvidha saMgha : dRSTi evaM Ayojana - DaoN. 31mI sozI caturvidha saMgha Ayojana ane dRSTi - pArUlabena gAMdhI je che 24 DOUCN0000300 (BEGINNING OF SRAMANA SHRENI IN 23. TERAPANTH SANGH - Dr. Rashmikumar J. Zaveri 30000000 songs moscasoowooooood Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenAgama : Atya sudhAraNAno amalatAveja, jenolojI DipArTamenTa, 5 prA.DaoN. kokilA eca. zAha somaiyA kaoNleja ane (eeca.DI. gAIDa) muMbaI yunivarsiTImAM salAhakAra tarIke sevA bajAvI rahyA che. jaina sAhitya vipula che. jainadharmanA mULagraMtho je tenA samagra tattvajJAnane AvarI le. che te Agama sAhitya tarIke oLakhAya che tIrthakara bhagavAna mahAvIre Apela upadeza emAM samAviSTa che. anAdikAlathI tIrthaMkara thatA AvyA che teo sarvajJa che. . temanA divya dhvanI dvArA upadeza thAya che te anusAra gaNadharadeva aMga prakIrNarUpa graMtha racanA kare che. A bharatakSetramAM vartamAna avasarpiNI kALa cAle che temAM aMtima tIrthaMkara vardhamAne kevalI thaI jIvone divya dhvanidvArA upadeza Apyo je sAMbhaLI gaNadharoe aMga prakIrNanI racanA karI tethI kahyuM che "je bIja bhUta gaNAya che traNa pada cartudazapUrvanA, upannaIvA vigameIvA, dhruveI vA mahAtattvanAM, e dAna suzrutajJAnanuM denAra traNa jaganAtha je evA prabhu arihaMtane paMcAga bhAve huM namuM." ahaMtonA mukhamAMthI nIkaLelA, pUrvApara doSathI, rahita eTale ke susaMgata ane zuddha vacanone Agama kahevAmAM Ave che. AvA Agamo dvArA tattvanI samaja meLavI zakAya che ane te jinavacano anusAra AcaraNa karanAra jIvone mArgAnusAraNa dharmanI prApti mATe jarUrI guNo prApta thAya che (samasutta-20). jaina sAhityanA Agamo eka gaNatarIthI 32, bIjI gaNatarIthI 4pa. (jJAnadhArA 6-7 1 1 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mata pramANe Agama sAhitya mahAvIra praNIta che, ane bhagavAna mahAvIranA agiyAra gaNadharoe ene sUtrabaddha karyA che. jyAre digaMbara matAnusAra Agama sAhitya mahAvIranA mukhethI uccAreluM che, paraMtu hAla je sAhitya upalabdha che te mULa nathI digaMbara mata anusAra mULa Agama sAhitya ghaNuMbadhu nAza pAmyuM che, Ama chatAM emanA graMthomAM prAcIna Agamono ullekha jovA maLe che. A Agama sAhitya mahAvIranA nirvANa pachI sadIo sudhI maukhika paraMparArUpe rahyuM. tyAra bAda lagabhaga 800 varSa pachI Agama sAhityanA saMkalanano prayAsa thayo. ane Aga sAhityane likhita svarUpa apAyuM. zvetAMbara paraMparAmAM kulle 45 Agamo mAnya che. paraMtu enI sthAnakavAsI paraMparAmAM mAnya AgamonI saMkhyA 32 gaNAya che. digaMbarA paraMparA anusAra AcAryazrIkuMdakuMda racita sUtro satuzAstra tarIke svIkArya che jemAM paMcaparamAgama tarIke oLakhAtA nIce mujabanA pAMca graMtho prasiddha che A eka mata che. (1) samayasAra (2) pravacanasAra (3) paMcAstikAya (4) niyamasAra (5) aSTapAhuDI bIjA mata pramANe be sUtro che SaTakhaDAgama ane kaSAyapAhuDa . jaina zvetAmbara paraMparA mAnya 45 Agamo viSenI saMkSipta vigataH (1) agiyAra aMgasUtro, aMgasUtro 12 hatA je dvAdazAMgIne nAme prasiddha che paraMtu bAramu aMga dRSTivAda viccheda pAmela hovAthaI vartamAnakALamAM agiyAra aMgasUtro vidyamAna che. jenA nAma nIce pramANe che. 1) AcArAMga 2) sUtrakRtAMga 3) sthAnAMga 4) samavAyAMga 5) vyAkhyAprajJapti 6) jJAtAdharmakathA 7) upAsakAdhyAyana 8) aMtatidazAMga 9) anuttaropapAdaka 10) praznavyAkaraNa 11) vipAkasUtra 12) dRSTivAda lupta che. (jJAnadhArA 6- 7 5 2 nisAhitya jJAnasatra 6- Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya : jaina paraMparA pramANe jaina sAhitya ati prAcIna jUnAmAM jUnuM dhArmika sAhitya che. tenuM dhyeya che, eka vyaktinA AtmAne ucca AdhyAtmika stare lAvI saMsAranA duHkhomAMthI mukti apAvavI. jaina sAhitya be bhAgamAM vaheMcAyeluM che. . digaMbara saMpradAyanI mAnyatA pramANe sUtra sAhityamAM be Agamono samAveza che. 1) khakhaDAMgama jenA racayitA puSpadaMta ane bhUtabalI che. 2) kaSAya pAhuDa jenI racanA AcArya guNadhare karI che. zvetAMbara hoya ke digaMbara sAhitya banemAM bhagavAna mahAvIranA upadezanI mULa dhArA sacavAI rahI che. anAdi kALathI ApaNo AtmA vibhAva dazAmAM ja rakhaDI rahyo che. rAga, dveSa ane ajJAna e ApaNuM svarUpa nathI ane chatAM ApaNe emAM ja magna chIe have A amUlya mAnavabhava pAmIne ApaNe vibhAvamAMthI svabhAva pAmavA mATe che mAnava janma. anaMta doSo ApaNAmAM bharyA che. teno nAza karavA ane Atmika guNonA ArvibhAva mATe jinazAsananI zubhakriyAo jarUrI che te mATe jinAgamo sAdhana banI zake. AtmahitanA jIvanane sudhAravAnuM ApaNA hAthamAM che ane e mATenI cAvI che jinAgama. arihaMta dvArA kathita gaNadhara devo dvArA nibadya jinAgamomAM batAvela mArga pramANe cAlIe to je pramANe dorAvALI soI khovAI nathI jatI te pramANe AgamanA AdhAra para cAlavAvALA saMsAramAM bhaTakatA nathI. (sUtrapAhUDa-3) "jJAna samAna na Ana jagatameM sukha ke kAraNa aNavata kriyArUpe jJAna tyAreja phaLavata bane jyAre te samyaka AcaraNamAM kahyuM che IhaM paramAmRta janmaja rAma, roga nivAraNa vaLI, "ahata bhASita arthamaya gaNadhara suracita sUtra che, sUtrArthanA zodhana vaDe sAdhe zramaNa paramArthane (jJAnadhArA 6-7] 3 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (AcAryakuMdakuMda sUtra pAhuDa (1) hakIkatamAM jaina AgamasUtromAM vartamAna jIvanazailI ane ciMtana pravAho sAthe susaMgata kahI zakAya evI aneka gAthAo sUtro jovA maLe che. grahastha jIvana gALatA sAdhakaneya jIvana vikAsanI taka Ape, saMyamI jIvana gALanArAmAM paNa zuSkatAne badale rasikatA prere, tyAgI sAdhakane ya tyAga pAchaLano uddeza samajAve, akarmaNya ane bhayavRtti choDAvI karmayogI ane nirbhaya banAve AvA Agamo prati koNa na AkarSA jaina AgamomAM ane tattvadarzananA vividha prAcIna graMthomAM AtmasudhAraNAne lagatA aneka sUtro che. dA.ta. kohaM mANa ya mAyaM ya lobhaM ca paavvddnn| vame cattAri yose 3 icchato hiyama ppnno|| arthAta krodha, mAna, mAyA lobha e pApane vadhAranArA che AtmAnuM hita IcchanAre e cAra doSone choDI devA joIe. vAstavika sukhano mArga samajAya che jinAgamonA abhyAsakArA AgamonA pAramArthika vacanono rasAsvAda ApaNe karIe to Atmahitano mArga spaSTa thAya che keTalAka vasaMto samasta zAstronuM tAtparya vItarAgatA che. kemake vItarAgIvANInA AdhAre to zAstronuM nirmANa thayeluM che. vItarAganI vANI vitarAgatAnI ja poSaka hoya che. "je kArya je kSetramAM, je kALamAM, je svarUpe thavAnuM hoya che, te kArya te ja kSetramAM, te kALe, te ja rUpe thAya che, ene koI paNa vyakti badalavA samartha nathI." je samaye jIva jevo bhAva dhAraNa kare che te samaye te tevAjA zubhAzubha karmovaDe ke baMdhAya che. te ja thAya che, je thavAnuM hoya che. "eka dravya bIjA dravyanuM kAma paNa bhalu-bUruM karI zakatuM nathI. pratyeka dravyanuM pariNamana svAdhIna che. koI koIne AdhIna nathI. potAnA sukhaduHkhano kartA jIva pote ja che." "satyanI prApti potAthI, potAmAM potAnA dvArA ja thAya che. para to nimittamAtra che. (jJAnadhArA 6-7 4 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastu nahi, mAtra daSTi badalavAnI che. daSTi badalAI jatAM sRSTi svayaM badalAI jaze. potAne jANe, oLakhe to bhagavAna banI jAya. "kaMI karo nahi basa thavA do, je thaI rahyuM che tene ajJAnI tapa dvArA karoDo varSomAM jeTalA karmono kSaya kare che teTalA karmono nAza jJAnI eka zvAsa mAtramAM kahe che. tRNa ane sonuM zatru ane mitramAM samabhAva rAkhavo e sAmAyika che. eTale ke rAgadveSarUpa yogya pravRttipradhAna cittane sAmAyika kahe che. anitya, azAzvata A saMsAramAM evuM kyuM kArya mAre karavuM ke jenAthI A saMsAramAM evuM karyuM kArya mAre karavuM ke jenAthI mArI durgati na thAya. heya, zeya ane upAdeya tattvo viSenuM jJAna mahattvanuM che. zramaNa jo samatA vinAno hoya to tene vanavAsa, kAyAkleza, upavAsa adhyayana ane mauna badhuM ja nakAmu che. jema kamaLa jaLamAM janme che chatAM jaLathI levAtuM nathI tema rahevuM. A atyaMta trasta ane vyasta kALamAM AgamanA vacano tanAva, AkuLatA vyAkuLatA dUra kare che. ApaNA Agama sAhityanA rUpa sarvasAmAnya graMtha samaNasUtra che jenuM prakAza 1975mAM thayuM che. jemAM AgamonA vividhasUtro saMsAracakra sUtra, karmasUtra, rAgaparihArasUtra, sAdhanA sUtra vratasUtrano samAveza che. enA abhyAsahArA AtmasudhAraNane mArga saraLa bane che. zrImad rAjacaMdra kahe che "kALanA doSathI apAra zrutAsAgarano ghaNo bhAga visarjana thato gayo ane biMdumAtra athavA alpamAtra vartamAnamAM vidyamAna che nigraMtha bhagavAnanA zrutano pUrNa lAbha vartamAna manuSyane A kSetre prApta thato nathI. vartamAna kALa duHSama kALa che. prAcIna AcArya sUtra ane tadaanusAra racelA ghaNA zAstro vidyamAna che. paraMtu vItarAgadhrutanA paramaralsayane prApta thayelA sapuruSono yoga bhAgyodayathI ja prApta thAya che. je dvArA klAyaNane (jJAnadhArA 6-7) 5 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathArthamArga jIva pAmI zake. te puruSanA vacano Agama svarUpa che, vItarAgadhruta, vItAraga zAstra eka parama upakArI sAdhana che AtmasudhAraNA mATenuM paNa teno marma pAmavo kaThina che. tethI zAMta rasanuM jemAM mukhyapaNuM che, zAMtarasano hetu e jeno samasta upadeza che evA zAstronuM adhyayana karavuM ApaNuM kartavya che. sanAtana Atmadharma te zAMta thavuM te che. AkhI dvAdazAMgIno sAra paNa te ja che. bhagavAna jine dvAdazAMgI eja arthe nirUpaNa karI che. ane eja utkRSTatAthI te zobhe che, jayavaMta che. AgamonI upayogitA zAzvata che jinAgamono saiddhAMtika bhAga tema ja dhArmika upadezAtmaka bhAga dvArA sAmAnyajana preraNA ane mArgadarzana meLavI zake. sAdhako mATe temanuM apUrva yogadAna che. AtmasudhAraNA dvArA aMtima dhyeya prApti vyavahAramAM paNa tenI upayogItA svIkAravI ja rahI. A avasarpiNI kALamAM jyAre zithilAcAra uttarottara vadhatA rahe che tyAre tenI upayogitA niraMtara vadhatIjatI rahI che AthI AjanA saMdarbhamAM vItarAga jainadharmanI nirmaladhArAnA pravAhamAM abhilASI AtmArthIne svayaM temanuM adhyayana karavu jarUrI che. AgamanA upadezAtmaka bhAga para bhAra cUkavo ucita che. zrImad rAjacaMdre kahyu che ke "jinAgama che te upazamasvarUpa evA puruSoe upazamane arthe te prarUpyA che upadezyA che. te upadeza AtmArthe che. AtmArthamAM jo tenuM ArAdhana karavAmAM na AvyuM to te jinAgamanuM zravaNa-vAcana niSphaLa rUpa che. "Ama vyAvahArika upayogitA hovA chatAM jinAgamanuM avalokana prathama upadezajJAna prApti arthe ja mumukSu jIve karavuM ghaTe che. (zrImadarAjacaMdra) jinAgamonI eka AgavI viziSTatA che. kuMdakuMdAcArya pravacanasAramAM kahyuM che ke A pAMcamA ArAmAM zAstronuM paThana jarUrI che tethI te karavu joIe. jinA vANIrUpI A auSadhi amRta samAna che ane sarva duHkhono nAza kare che. AtmasudhAraNAno mArga saraLa bane tethI (jJAnadhArA 6-7) 6 nisAhitya jJAnasatra 6-7) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja jainadarzanamAM samyakajJAnanI AvazyakatA para bhAra mUkavAmAM Avyo che. jinAgamonuM adhyayana vyaktinA jIvanane UrdhvagAmI banAvavAmAM sahAyaka nIvaDe che. anyathA manuSya jIvana viSayabhogomAM veDaphAI jAya che. bhagavAna mahAvIre Ama sAmAyika dharmano upadeza Apyo che jenA samyak AcaraNa dvArA koIpaNa vyakti AtmasudhAraNA karI zake che. Agamano upadeza che AtmajJAna je potAne jANe che, je lokane jANe che Asrava, saMvara duHkha ane duHkhano nAza e saghaLuM je jANe che teja sAcA AcAramArganuM kriyAmArganuM nirUpaNa karI zake che. ane sanmArga grahaNa karI "aba hama amara, bhaye na mareMge" kahI zake che. AgamonuM rahasya yathArtha samajavA satapuruSa sadgurudevanI jarUra che. gama paDyA vinA Agama anarthakAraka thaI paDe che. jinapravacana durgamyatA, thAke atimatimAna, avalaMbana zrI sadguru sugama ane sukhakhANa (zrImadarAjacaMdra AMka 954) tethI ja Atmazuddhi mATe mumukSu jIve be sAdhana avazya karavA yogya che satkRta ane satsamAgama. duHkhanI nivRttine sarva jIva Icche che ane duHkhanI nivRtti rAga, dveSa ane ajJAnAdi doSanI nivRtti thayA vinA saMbhavatI nathI. e mATe AtmajJAna jIvane prayojanarUpa che, teno sarvazreSTha upAya che. satazAstrAnuM vAMcana, ane sadguru ane satasaMga. paribhramaNa karato jIva atyAra sudhI apUrvane pAmyo nathI e mATe Agamono abhyAsa je anupama ane amUlya lAbha che je avazya karavA yogya che. satapuruSano samAgama apUrvanI prApti kALe karIne karAve che. parapremapravAha baDhe prabhuse saba Agama bheda suurabesatethI ja jinezvara deva kathita dharma ja zaraNarUpa che jeno Azraya lenAra jIvo saMsArasAgarane tarI jAya che. bhagavAna mahAvIre gautamane je upadeza Apyo samayagoyamI mA pamAyae! e ApaNA badhA mATe che. (jJAnadhArA 6- 7 2 7 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinAgama : Atma sudhAraNAno amatra karatAveja, zrI ketakIbena jaina dharmanA iDaoN. ketakI yogeza zAha abhyAsu che. ema.e., pIeca.DI. karela che. avAranavAra lekho lakhe che. saMta-satIjIonI vaiyAvacca kare che. zAsananI sthApanA kevaLajJAnanA AdhAre thAya che paraMtu A zAsananI vyavasthA to zrutajJAnanA AdhAre ja Aja sudhI thatI AvI che. zrutajJAnano strota ane pravAha jinAgama ja che. bhagavAna mahAvIre zrutajJAnanI jalatI jyota caturvidha saMghane ApI, je jyota pAMcamA ArAnA cheDA sudhI sAdhakone AtmajJAnaAtmasudhAraNAno prakAza pAtharatI raheze. AtmasudhAraNA eTale zuM? anAdikALathI AtmA upara lAgelI kamarano jyAre AtmAne bhAra lAgavAno zarU thAya che ane dUra karavAno vicAra sarakho paNa Ave che tyAre AtmasudhAraNAnI zarUAta thAya che. "huM koNa chuM? kyAMthI thayo? zuM svarUpa che mAruM kharuM?' tevuM jANavAnI IcchA mAtra thAya che tyAre tenI AtmajAgRtinI savAra paDI gaI hoya che. AtmasudhAraNA karavA bahAra javuM paDatuM nathI. AtmA sAthe ja yuddha karavAnuM hoya jinAgamamAM AtmasudhAraNAno amUlya dastAveja che. jinAgamane cAra anuyogamAM vibhakta karyA che. dravyAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga, gaNitAnuyoga, dharmakathAnuyoga). tema ja nizcaya ane vyavahAramArgano subhaga samanvaya prabhu mahAvIre AgamomAM darzAvyo che. AgAmomAM dharmano marma samajAvavAmAM prabhu mahAvIre kuzaLa upadeSTAnI bhUmikA bhajavI che. kyAMka premathI goyamA goyamA kahI bodha Apyo che to kyAMka naraka gatinA duHkhonuM varNana karIne karAvyA che, to kyAMka siddhanAM sukhonuM varNana karI lalacAvyA che, to kyAMka vividha jJiAnadhArA 6-7, 8 % jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAdhigrasta prANI jagatanuM karuNa dRzya dAkhavIne sAvadhAna karyA che. ane jyAre kyAMya AtmA samajato nathI tyAre thoDo chaNako karIne kahe che, "samuha vina yurUM" bodha pAma, kema bodha pAmato nathI? AtmasudhAraNA karavAnI taka padhdhavi te pAyA' kahIne pAchalI vaye paNa thaI zake che to zrI AcArAMga sUtranA rajA(bIjA) adhyayanamAM ane zrI dazavaikAlika sUtranA 8mA adhyayanamAM kahe che ke jyAM sudhI pAMce IndriyonI jJAnazakti kSINa thaI nathI, tyAM sudhImAM sAdhake AtmahitArtha saMyama tapanuM samyakaprakAre pAlana karI levuM joIe. 'jInuM khAdi maMDi' AtmasudhAraNAnI kSaNane oLakhI jANIne samajI le te ja paMDita che, AtmatattvajJa che. (zrI AcArAMga sUtra 2/1/5) AjakAla Toptenno jamAno che to jinAgamanuM navanIta paNa meM ToptenmAM samAvavAno prayatna karyo che. jo ke badhA ja Agamo sarvottama che paNa 10 miniTamAM teno samAveza karavAno hovAthI Toptenno abhigama pasaMda karyo che. (1) AtmasudhAraNAnI sAdhanA ane muktidhAmanI mahAyAtrA ahiMsAthI zarU thAya che. ahiMsA e to dharmano rAjamArga che. jinAgamamAMthI jo ahiMsAnI bAdabAkI thaI jAya to chevaTe zUnya ja rahe, e kakSAe jainadharmamAM ahiMsA vaNAI gaI che. ane te paNa sthUlathI trasa ke sthAva2 koI jIvanI hatyA karavI nahIM teTaluM ja nathI paNa sUkSmathI prANAtipAta kahIne koI jIvanA prANane (daza prANamAMthI) paNa pIDA pahoMcADavI nahIM tema kahe che. te tyAre ja zakya bane che jyAre sAdhaka samULabhUyA arthAt jagatanA jIvone potAnI samAna samaje (zrI dazavaikAlika sUtra 4/9) sane nIvA vi rUti, nIviDa na marigninuM (zrI dazavaikAlika sUtra-6/11) jagatanA sarva jIvo jIvanane Icche che, koI paNa prANI ma-tyune IcchatuM nathI evuM jANI je AtmA ahiMsaka bane che tene pApakarmo jema UMcA sthaLethI jaLa ApoApa sarI jAya che jJAnadhArA 6-7 ane 1 9 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) - Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tema saheje kharI jAya che. (zrI uttarAdhyayana sUtra-89). prANIvadha karanAra ane karAvanAra samasta duHkhothI chUTI zakatAM nathI (zrI uttarA. sUtra-8,8) Ama, ahiMsA vagara AtmasudhAraNA zakya ja nathI. paNa A ahiMsAne jIvananI anivArya pravRttimAM kevI rIte apanAvavI? te darzAvatI top first gAthA to A ja che. ___ jaye care jayaM cir3he, jayamAse jayaM se| jayaM bhuMjato bhaAMsato, pAvakammaM Na baMdhai artha : yatanApUrvaka (upayoga sahita) cAlanAra, UbhA rahenAra, besanAra, zayana karanAra, bhojana karanAra ane bolanAra sAdhaka pApakarmane bAMdhatA nathI. (2) aparigraha : ahiMsA ane aparigraha vacce ghaNo saMbaMdha che. ahiMsA aparigraha vagara adhUrI lAge che to aparigraha ahiMsA vagara phikko lAge che. sajIva-nirjIva koI paNa vastune mamatva bhAvathI, AsaktipUrvaka grahaNa karavAmAM Ave to te parigraha kahevAya che. e mamatvabuddhi ane parigrahavRtti hiMsAnuM kAraNa bane | zrI upAsaka dazAMka sUtramAM AnaMda zrAvaka pAse dasa hajAra gAyonuM eka gokuLa evA ja gokuLa hatA ane 12 kroDa suvarNamudrA hatI. tema chatAM temane mahAparigrahI zrAvaka kahyA nathI. kAraNake vrata svIkAratI vakhate tenI pAse jeTalo parigraha hato temAM ja saMtoSa rAkhyo. parigraha vRttine sImita karI, IcchAone saMyamita karI tethI ja AnaMda zrAvaka sImita parigrahavALA kahevAya che. parigrahathI Asakta puruSa ajJAnavaza pApanAM karmo karIne dhananuM upArjana kare che ane dhanane amRtatulya samajIne grahaNa kare che, teno saMgraha kare che. paraMtu te dhanane ahIM ja choDI, rAgadveSanI jALamAM phasAI, vairabhAvathI baMdhAI, marIne narakagatimAM cAlyA jAya che. zrI uttarAdhyayana sUtra 42) (jJAnadhArA 6- 7 10 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevI rIte hAthIne kAbUmAM rAkhavA mATe aMkuzanI jarUra che tema pApakarmorUpI hAthIne aMkuzamAM rAkhavA apiragrahanI jarUra che cittamaMtamacittaM vA, parigijjha kisAmavi / aNNaM vA aNujANAi, evaM dukkhA Na muccai (zrI sUyagaDAMga sUtra 1/1/2) artha : je manuSya pazu-manuSya vagere sacitta prANI; sonuM, cAMdI Adi acita padArtha ke bhUsA Adi jevI tuccha vastu, thoDA pramANamAM paNa parigraha rUpe rAkhe athavA bIjAnA parigrahanI anumodanA kare che te duHkhathI mukta thato nathI. 3) jema jema parigraha tyAga jIvanamAM vaNAto jAya che tema tema IMdriya para vijaya meLavAto jAya che. AgamomAM Indriya vijaya 52 ghaNo bhAra Apyo che. mahAtmA gAMdhIjI paNa kahe che ke iMdriyono kolAhala baMdha thAya che tyAre AtmAnuM saMgIta saMbhaLAya che. jema kiMpAka vRkSanAM phLo rUparaMganI dRSTie manoramya ane khAvAmAM madhura lAge che paraMtu pariNAme te jIvanano aMta kare che, te upamA kAbhoganA vipAkane lAgu paDe che. AtmasudhAraNA ane samAdhinI prApti karavAmAM iMdriya-vijayanI pradhAnatAnuM nirUpaNa karatI gAthA zrI uttarAdhyayana sUtranA 32/21 che. jaM iMdiyANaM visayA maNuNNA, Na tesu bhAvaM Nisire kayAi / Na yAmaNuNNesu maNaM pi kujjA, samAhikAme samaNe tavassI / / artha : samAdhino icchuka tapasvI zramaNa, indriyonA zabdarUpAdi manojJa viSayomAM rAgabhAva na kare ane indriyonA amanojJa viSayomAM manathI paNa dveSabhAva na kare. kAraNa ke je mUDhDhALe, ne mUddAne se muLe (zrI AcArAMga sUtra) je pAMca indriyonA viSayo che te saMsAranuM mULa kAraNa che. samittanuvA vALavujtA (zrI uttarA 14/13) jevA mAtra eka-eka viSayasevanathI haraNa-pataMgiyu-bhramara-mAchaluM ane hAthI duHkhI thAya che ane marI jAya che. jJAnadhArA 6-7 11 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) indriyavijaya thatAM kaSAyano tyAga paNa thavA lAge che. cAra kaSAya jIvane kyAMya sthira thavA detA nathI, AtmA guNone avarodhita kare che. mATe zrI sUyagaDAMga sUtranA "pucchisuNemAM cAre kaSAyane "zasthiSiA' AdhyAtmika doSa kahyAM che. krodha, mAna, mAyA ane lobha A cAre prabala kaSAyo AtmasudhAraNAmAM avarodha pedA kare che ane punarjanmarUpI vRkSanA mULanuM sicana kare che. zrI dazavaikAlika sUtranA 8mA adhyayanamAM kaSAyonuM svarUpa, tenA pariNAmo, tenA para vijaya prApta karavAnA saraLa ane saphaLa upAyo darzAvyA che. potAnA AtmAnuM hita icchato sAdhaka anigRhIta (vaza nahi karelA) krodha ane mAna tathA pravardhamAna (vadhI gayelA) mAyA ane lobhano avazya tyAga kare che. kAraNa ke krodha prItino nAza kare che, mAna vinayano nAza kare che, mAyA mitratAno nAza kare che ane lobha sarva sadguNono vinAzaka che. jema aMdhakAranA nAza mATe prakAza amogha upAya che tema uvasameNa haNe kohaM, mANaM, maddavayA jinnN| mAyaM ca ajjavabhAveNa, lobhaM saMtosao jinne|| " (zrI dazavaikAlika sUtra 9-39) artha: sAdhaka kSamAthI krodhano nAza kare, mRdubhAva (namratA)thI abhimAnane jIte; saraLatAthI mAyAne dUra kare ane saMtoSathI lobhane jIte. (5) indriyavijaya ane kaSAyavijayanI prakriyAmAM AtmAne nava tattvonA astitvanI svAbhAvika rIte athavA anyanA upadezathI zraddhA thAya che ane tene anamola evuM samyakatva prApta thAya che. evA samakitI AtmA kevA hoya che? jiNavayaNe aNustA, jiNavayaNaM je keraMti bhaavennN| amalA asaMkitiTThA, te hoMti prittsNsaarii|| (zrI uttarA. 36/256) artha: je puruSa jinavacanamAM anurakta che ane jinavacana anusAra kriyAnuSThAna-AcaraNa kare che te mithyAtva ane rAgadveSa (jJAnadhArA 6-7 12 jaiinasAhitya jJAnasatra 6- Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi klezothI rahita thaIne alpasaMsArI thAya che. samyagudarzananI mahattA zrI uttarAdhyayanamAM pradarzita karatA kahe che ke samyagadarzana rahita jIvane samyagajJAna thatuM nathI, samyagajJAna vinA cAritra guNo pragaTa thatA nathI arthAt bhAvacAritra prApta thatuM nathI. cAritraguNa rahita jIvanI karmonI mukti thatI nathI, karmothI mukti vinA nirvANa eTale saMpUrNa AtmazAMti, siddhAvasthAnI prApti thatI nathI. (zrI uttarA.28/30) (6) A samyagdarzanarUpI hIrAne-ratnane saMyamarUpI tijorImAM sAcavavuM paDe che, jIva ane ajIva tattvanuM jJAna prApta karI, tenA para daDha zraddhA karI, mokSanA zreSTha sAdhanabhUta cAritrano svIkAra karI, tapa saMyamamAM puruSArtha karI siddha gatine prApta kare che. iya jIvamajIve ya, soccA sahiuNa y| satva NayANamaNumahae, ramejja saMjame munnii| (zrI uttarA. 36/255) (7) A saMyamane sAcavavA samyapUrvakanI pravRtti te samiti ane samyakapUrvakanI nivRtti eTale guptinA gharamAM AvavuM paDe che jema mAtA putra para vAtsalya dharAve che, mAtA saMtAno mATe kalyANakAriNI hoya che tema pAMca samiti ane traNa gupti sAdhako mATe kalyANakAriNI hovAthI jinezvaroe tene zramaNonI mAtA kahI che. aSTapravacanamAtAnuM pAlana karIne ja tIrthakaro sarvajJa thAya che ane tyAra pachI ja dvAdazAMgIno upadeza Ape che. A rIte dvAdazAMgIno udbhava aSTapravacanamAtAmAMthI ja thAya che, tethI te pravacana mAtA kahevAya che. ane caturvidha saMgha mATe paNa te mAtA sama AdhArabhUta che. esA pavayaNamAyA, je samma Ayare munnii| so khippaM savvasaMsArA, vippamuccai pNddie|| (zrI uttarA. 24/27) artha: je paMDita muni A samiti-guptirUpa aSTa pravacana mAtAnuM samyaka prakAre AcaraNa kare che, te zIdhra saMsAranA samasta (jJAnadhArA 6-7, 13 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-3 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhanothI mukta thaI jAya che. (8) samiti guptinuM samyaka prakAre pAlana te ja karI zake che je apramatta rahe che. apramatta te che jene kSaNe kSaNe AtmAnI jAgRti hoya che. bhagavAna mahAvIre temanI aMtima dezanArUpa zrI uttarAdhyayana sUtranA dazamA drumapatraka adhyayanamAM 36 gAthAmAM 36 vAra "samaye gIra " kahIne goyama eTale ke ApaNane cetavyA che. go eTale indriya ane yama ele saMyama. je indriyane bAhya viSyamAM jatI aTakAvI ne saMyamamAM sthira kare che tevA dhArmika mATe jAgavuM zreyaskara che, evuM AgamakAra zrI bhagavatI sUtramAM kahe che. evI apramatta avasthAne varNavavA zAstromAM bhAraMDapakSInI upamA apAI che, je pakSI ati sAvadhAna ane apramatta pakSI che. zrI uttarAdhyayanasUtranA 4thA adhyayanamAM pramAda thaI virakta thaI apramAdanA rAjamArge cAlavAnI preraNA Ape cheH suttesu yAvi paDibuddhajIvI, No vIsase paMDie aasupnnnne| ghorA muhuttA abalaM sarIraM, bhAraMDa-pakkhI va credraappmtte|| | (zrI uttarA. 4/6) artha : sUtelI vyaktionI vacce paNa AzuprajJa(prajJAsaMpanna) paMDita jAgRta rahe che, pramAdamAM e vizvAsa karato nathI. muhuto (kALa) ghaNA ghora (nirdaya) che, zarIra durbaLa che mATe bhAraMDa paMkhInI mAphaka sAvadhAnIthI vicaravuM joIe. (9) saMyamamAM apramatta rahevuM eTaluM saheluM nathI. tenI dRDhatAne DagAvavA ghaNA upasargo ane pariSaho Ave che. te pariSaha Ave e ja sAdhakanI kasoTI che, enI sAdhanAno mApadaMDa che. pratikriyA karyA vinA ja samabhAve te kaSTanuM vedana karI levuM te pariSaha vijaya che. bAvIza pariSahano vistAre citAra ApI tenAthI parAjita na thavAnuM prabhu zrI uttarAdhyayana sUtranA bIjA adhyayanamAM kahe che paNa 21mAM adhyayananI 17mI gAthA to pariSaha vijayanI sacoTa sUcaka che. jJAnadhArA 6-7) 14 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parisahA dubbisahA aNege, sIyaMti jattha bahu vagayarA nnraa| se tatpa patte Na vahijja bhikkhU, saMgAmasIse iva nnaagraayaa| (zrI uttarA. 24/27) artha : asahya anaka parISaha AvI paDatA ghaNA kAyara mAmaso duHkhI thAya che ane kheda pAme che paNa bhikSu AvA parISaha AvatAM, saMgrAmanA mokhare jhajhUmatA hAthInI jema vIratApUrvaka sahana kare. A uparAMta, jinagAmamAM AtmasudhAraNAne puSTa karavA pAMca mahAvrata, bAra tapa, samAcArI, vinaya, brahmacarya, 18 pApasthAnakano tyAga, Avazyaka sUtramAM pratikramaNanI mahattA vagere ghaNuM ghaNuM batAvyuM che. temAM lAgatA doSothI nivRtta thavA nizItha Adi cheda sUtra ApyA che. (10) aMtamAM TopternuM chelluM e sArarUpa che. jinAgamano eka mAtra uddeza Atma kalyANano che. je egaM jANaa, se savvaM jANai | (zrI AcArAMga sUtra 3/4/2). je egaM NAme, se bahu NAme | (zrI AcArAMga sUtra 3/44) je eka AtmAne vazamAM karI le che te mana, indriya sarvane vaza karI le che. je mana, indriyane vazamAM karI le che te avazya AtmA upara vijaya prApta karI le che. Agama sarva deza, sarva kALa, sarva bhAvamAM AtmasudhAraNAno dhruvatAro che, jJAnano akhUTa khajAno che, zAzvata sukhano mUlAdhAra prabhu tArI vANI che dhruvatAro timira bharelA bhavasAgaramAM, che eka sahAro, mAraga sAco dAkhavavAmAM, eno che IjAro, aMdhAruM comera ho bhale, mujane nA muMjhAro, (jJAnadhArA 6-7 15 za rlinasAhitya jJAnasatra 6 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enI jyoti jhIlI kaMIka, pAmyA bhavano Aro, mujane paNa laI jAze mokSe, tAro teja sitAro prabhu tArI vANI che dhruvatAro... zramaNa ane zramaNopAsaka paraMparA Aja sudhI jIvaMta rahI chae te AgamanA kAraNe ja. paNa e durbhAgyanI vAta che ke Aje muzkelathI 50% loko Agamane jANe che tyAre ja to AvA Agama mahotsava karavAnI jarUra paDe che. tIrthakaronA yoga, upayoga ane jJAna traNeya jyAre maLe che tyAre AgamanI phuraNA thAya che mATe sarvajJa bhagavaMta kathita Agama vize bemata nathI hoto ane te badhA tarkathI pare che. mATe temAM darzAvelo AtmasudhAraNAnI sAdhanAno krama, tenA svarUpanuM varNana ane tene pAmavAnA upAyomAM siddhagati avazya maLe che. AgamanA eka eka sUtra-gAthA upara jijJAsApUrvaka anuprekSA karIe to Atmika, sAmAjika, vaizvika, Arthika aneka samasyAonuM samAdhAna maLI zake che. AvA AgamonI kharI kiMmata zrI haribhadrasUrie saMbodha prakaraNa'nA sadguru svarUpAdhikAramAM karI che. tya sariNA nIvanA, phUlanA vora-lUsiyA ___ hA aNAhA kahaM hutA, na hu~to jai jinnaagmo||8|| artha : kaho! jo jinezvara bhagavaMtonA Agamo maLyAM na hota to A dUSitta kALamAM dUSita thayelA amArA jevA anAtha jIvonI zuM dazA hota? tattvajJAna AtmajJAna, AcAra-vyavahArano samyak paribodhe ApanAra zAstro-Agamo vaDe ApaNe sahu bahirAtmA maTI, aMtarAtmA banI, guNasthAnakanA sopAna sara karI paramAtmA sudhI pahoMcIe e ja maMgala maniSA sAthe jaya jinendra (jJAnadhArA 6-7 16 jinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinAgama : AtmasudhAraNAno amUlya daratAveja amadAvAda sthita jaina dharmanA - pravINabhAI sI. zAha) abhyAsu, deza-videzamAM aneka pravacano Ape che. jaina dharmanA aneka viSayo para mananIya lekho lakhe che. vyavahArika rIte sAmAjika ke vyavasAyika dastAvejano artha pArTIo vacceno, mAlika-mAlika ke bhAgIdAra-bhAgIdAra vacceno eka prakArano karAra, khAtrIpatra, bAMhedharI patra che, jemAM mAlikanA hakakto, adhikAro pharajo javAbadArIo zarato vagerenI kolamo hoya che ane sahi sikkA sAthe vacanathI badhA niyamo pramANe anusaravA baMdhAyelA hoya che. jaina zAsana pratye zraddhALu AtmAone sadgati ane mokSanA meLavavA mATe Agama zAstro eka prakArano karAra-dastAveja che jenA upara zraddhApUrvaka samajaNa pUrvaka AcAra vicAro anusAra jIvana paddhati apanAvavAnuM sacoTa mArgadarzana che, bAheMdharI, geraMTI dastAveja jema aneka zarato niyamo darzAvatI kalamo peTA kalamo hoya che tema jaina AgamazAstronA 45 prakAromAM AgaLa jaNAvyA mujaba saMkSiptamAM alaga alaga mArgadarzaka viSayonI samaja ApavAmAM AvI che. paNa A Agama zAstro ratnonA bhaMDAra rUpa eka vizALa zrata sAgara che tenuM saMpUrNa varNana zruta kevalI jevA maharSio paNa samajAvavA samartha nathI. vAcaka vAyaspati umAsvAti mahArAjAe jaina AgamanA sAraMza rUpe tattvArtha sUtragraMthamAM prathama sUtra ApyuM. samyaga darzana jJAna cAritrANi mokSa mArgaH jaina AgamanA dastAvejamAM A traNa ratnonI mAlikI ApavAnA siddhAMto ane AcAronuM varNana che. A dastAvejanI 45 (jJAnadhArA 6- 17 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kolamomAMthI game te eka aMgamAM A sUtrano upayoga karIne sAcI zraddhA sAcI samajaNa ane te anusAra sadAcAranuM pAlana mokSaphLa ApavAnI geraMTI Ape che. Ama jeNe A dastAvejamAM anumati ApI svIkAryo te AtmAnuM cheka mokSaprApti sudhInuM kalyANa avazya thavAnuM che ane tenI khAtrI zAstromAM Thera Thera aneka saMta mahApuruSoe zloka-sUtra artha dvArA ApelI jovA maLe che. je AgaLanA pejamAM darzAvela che. dRSTivAda ane AgamikamAM kAlikazrutano samAveza karavAmAM Avyo che. zrutasAhityanA be bheda pADayA che. aMgabAhya ane aMgapraviSTha. TIkAkAranA mate praviSTonI racanA gaNadharoe ane aMgabAhyanI racanA sthaviroe karelI che. aMgabAhyanA paNa be bheda, Avazyaka ane Avazyakavyatirikta ema pADavAmAM AvyA che. AnA paNa prabheda pADyA che. 72 kalAo ane sAMgopAMga cAra vedono ullekha maLe che. AnA raciyatAmAM matabheda che. keTalAkane mate devavAcaka che. keTalAkane mate devardhigaNi kSamAzramaNa che. keTalAMka baMnene ekaja mAne che. parantu devavAcaka ane devardhigaNinA gaccha judA judA hatA A graMtha 52 jinadAsagaNinI cUrNi, bhadrabAhunI ane malayagirinI TIkAo upalabdha che. A uparAMta A sUtramAM sthavirAvalimAM bhadrabAhu, sthUlabhadra, mahAgiri, AryazyAma, Aryasamudra, AryamaMgu, AryanAgahasti, skaMdilAcAr, nAgArjuna, bhUtaditra vigereno ullekha maLe che. A uparAMta kAlika zruta, ane utkAlika zruta ne bheda-prabheda batAvyA che. (2) anuyogadvAra A graMtha AryarakSita sUkRita mAnavAmAM Ave che bhASA ane viSaya jotA A graMtha arvAcIna lAge che. AnA 52 jInadAsagaNimahattaranI sUrNI, haribhadra abhayadevanA ziSya baladhArI hemacaMdranI TIkAo maLe che. AnI zailI praznottarI che. AmAM pramANa-palyopama, sAgaropama, saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMtanA prakAro nayanuM svarUpa batAvyuM che. nAmanA dasa prakAra, jJAnadhArA 6-7 ane 18 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) - Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyarasanA prakAra, mithyAzAstra svaronA nAma sthAna, tenA lakSaNa, grAma, mUchanA vigerenuM varNana maLe che. Agamalopa, prakRti ane vikAranuM pratipAdana karatA vyAkaraNa saMbaMdhI udAharaNo che. A uparAMta AmAM Avazyaka zrutaskaMdhanA nikSepo, upakramAdhikAra, anupUrvI pramANaDhAra adhikAra, nikSepa adhikAra, anugama adhikAra, ane nayano adhikAra che. AmAM mahAbhArata rAmAyaNa, kauTilya ghoTakamukha, vigereno ullekha maLe che. AgamonuM mahattva jaina paraMparAnusAra bhale aneka tIrthaMkaro thaI gayA, paraMtu temanA upadezamAM sAmya jarura che tatkAlIna prajA chellA tIrthakaranA upadeza, zAsana ane vicArane vadhAre mahattva Ape e svAbhAvika che. chellA tIrthakara mahAvIra svAmI che ane temano upadeza vadhu pracalita banyo che. A Agamo sarva pravAhonA mULarUpa, sarva naya ane pramANothI bharapUra, atizaya vistRta tathA agAdha uMDANavALA che. ratnAkaranI jema AmAM ratna jevA agaNita Avo prarUpAyelA che. aneka jiMdagIo purI thaI jAya to paNa A AgamonuM jJAna puru thAya tema nathI. koI viSaya evo nathI ke jenuM nirUpaNa AmAM karavAmAM na AvyuM hoya. AtmarthI AtmAo mATe to kharekhara A moTo khajAno che. A khajAno mokSamArgane jANavA mATe, jANyA pachI AcaravA mATe ane AcaraNamAM draDhatA, sthiratA ane dinAnudina zuddhi prakarSa lAvavA mATe AgamonuM adhyayana-adhyApana ane cintana manana e rAmabANa upAya che. jeo jinavacanamAM anurakta che zraddhAvaMta che temaja jeo jina pravacanamAM prarUpAyelA dharmAnuSThAno bhAvapUrvaka kare che teo malarahita tathA saMkalezarahita banavA pUrvaka maryAdita saMsAravALA bane che arthAta thoDA samayamAM teo saMsArathI pAra pAmI jAya che. AgamonI prAmANikatAmAM hetu kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya mahArAja potAnI adhogavyavaccheda (jJAnadhArA 6-7% 19 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAtrizikAnA 11mAM zlokamAM jaNAve che ke he bhagavAna! cAra kAraNothI tamArAM Agamo ja sapuruSone pramANabhUta che. paheluM kAraNa che jagatanA jIvamAtranA hita mATeno upadeza AmAM ApavAmAM Avyo che. emAM AvatI koI paNa vAta evI nathI ke jethI koI paNa jIvanuM ahita thAya. bIju kAraNa A AgamonI prarUpaNA kevaLajJAnI bhagavantoe karelI che. eTale temAM aMzamAtra paNa asatya hovAno saMbhava nathI. trIjuM kAraNa eno svIkAra karanArA puruSo sAmAnya nahi paNa viziSTa prakAranA che. saMsAranI Adhi-vyAdhi ane upAdhithI jaldIthI jaldI mukta thavAnI IcchAvALA uttama sAdhu puruSo dvArA eno svIkAra karavAmAM Avyo che ane cothu kAraNa che. pUrvApAra virodharahitatA. ahiM pahelAM je bhAvonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM hoya pachI paNa tenA ja samanvayavALuM pratipAdana karavAmAM Ave che. eTale ke pUrvanA vacanano pachInA vacananI sAthe koI jAtano virodha Avato nathI. zrI jinazAsana jayavaMta che. ane enuM kAraNa che zrI jinAgamanI moMgherI milakata. jinAgama te ja jinazAsanaH jinAgamavihoNAM jinazAsananA astitvanI kalpanA paNa kaparI lAge che. (jJAnadhArA 6-7 20 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyAma nA savAraNAnI cApalya tAveja jaina dharmanA abhyAsu ( Do. ratanabena chADavA (M.Ph.D.) ghaNA sAmayikomAM mananIya lekho prasiddha thAya che. anAdi kALathI jIva mAtra svabhAvane bhUlIne bhavabhramaNamAM bhaTakI rahyAM che. koIka yogI sAdhako bhulAyelA svabhAvane pAmavA puruSArthazIla bane che. parama puruSArthathI vibhAvane dUra kare che ane Atmadharmane prApta kare che eTaluM ja nahi paraMtu sadAne mATe AtmadharmamAM ja sthita thaIne pUrNa zuddhi prApta kare che. pUrNa zuddhi prApta karyA pachI pUrNa zuddha vyakti jagatanA jIvo samakSa zuddhino - sAdhanAno mArga prakaTa kare che. je smRti paraMparAe ke guru paraMparAe kramazaH lipibaddha thaIne pustakAruDha thAya che. tenA AdhAre ja dharmanI paraMparA avicchinna TakI rahe che. Ama koI paNa dharmane ciraMjIva banAvanAra te dharmanuM sAhitya ja che. vaidika paraMparAnuM vahana karanAra veda che. bauddha paraMparAnA vahana karanAra tripiTaka che. tevI ja rIte jaina paraMparAnuM vahana karanAra Agama sAhitya che ke je ApaNane amUlya dastAveja rUpe prApta thayA che. ApaNA dharmagraMtho, dharma sAhitya Atmazuddhino mArga prakAzita kare che. tenA mAdhyamathI ja jIva potAnA Atma svarUpane arthAt AtmAnA Agama svarUpane pragaTa karI zake che. jema ke "A samantAt gamyate jJAyate vastu yena saH iti AgamaH " arthAt jenAthI vastu tattvanuM pUrepUruM satyajJAna prApta thAya te Agama. tethI ja ApaNA dharmagraMthone "Agama' saMjJA ApI che je atyaMta arthasabhara che. AcArya mAryAgirinA kathanAnusAra "Agama' adhyAtmajJAnanuM eka pavitra evuM akSaya stotra che. "Agama' adhyAtmanuM nirmaLa darpaNa che jemAM ApaNe AtmAnuM vAstavika pratibiMba joI zakIe chIe. hA sAho daM huM to na 7 huM to niLAkAno jinezvara jJAnadhArA 6-7 21 jinasAhitya jJAnasatra 6- Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prarUpita Agamo pratye Avo ahobhAva, bahumAna bhAva vyakta karanAra hatA jenAcArya mahApaMDita zrI haribhadrasUri. jeo janme brAhmaNa ane karma jaina hatA. jemanA romaromamAM jinAgamo pratye Adara, mAna ane pUjyabhAva hato. jethI emanA aMtaHkaraNathI udgAro sarI paDyA "he prabhu! jo ApanA prarUpita A jinAgamo mane maLyA na hota to huM anAtha banI jAta. mAruM koI rakSaka na hota. mArA AtmaguNonuM saMrakSaNa karanAra koI na hota. he prabhu! anaMta anaMta puNya rAzinA phaLa svarUpe mane jinAgamanI prApti thaI. jenA dvArA mane sAdhanA-ArAdhanAno mArga sAMpaDayo. cAritradharmanI mahattA samajANI. jemAM darzAvelA vratI niyamonA pAlana dvArA huM Atma utthAna karavA tatpara banyo." A kALamAM jinezvaronA Agamo ja ApaNA mATe AdhArabhUta che. mATe ja ka jJAnIo kahe che ke "sivAre ninAma, binagama mAriyaLanuM sAdhAra'', Ama A kALamAM jinanAma ane jinAgama A be ja AdhAra che. AtmakalyANa sAdhavA mATe A banneno Azraya levo ja rahyo. Agama sAhityamAM sAdhanAnI eka vyavasthita vaijJAnika ane kramabaddha paddhatinA darzana thAya che. je vyaktinA svataMtra vikAsamAM vizvAsa rAkhe che. pratyeka vyakti athavA jIva potAno saMpUrNa vikAsa karI vItarAgatA prApta karI ziva banI zake che. paramapadane prApta karI zake che. jinAgamanI vizeSatA e che ke temAM AtmAnA traNeya svarUpanI (1) bahirAtmadazA (2) aMtarAtmadazA ane (3)zuddha paramAtmadazAnI bahu ja sUkSma tathA atyaMta vistArathI jIvAtmAnA udgama sthAna nigoda avasthAthI atyaMta vistArathI jIvAtmAnA udgama sthAna nigoda avasthAthI atyaMta vizuddha paramAtmAdazA evI siddhadazA sudhInI chaNAvaTa karI che. A chaNAvaTa karIne ema pratipAdana karyuM che ke sAcuM sukha sAcI zAMti, sAcI samAdhi AtmAnI potAnA jJAnadhArA 6-7 % 22 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAmAM rahelI che. dharmarahita vijJAna saMsAra mATe kalyANakArI thaI zakato nathI. vizvazAMti tema ja AtmazAMti mATe enA samanvayanI nitAnta AvazyakatA che. jIvananA vikAsa mATe AdhyAtmikatAnuM hovuM jarUrI che. jyAM sudhI vyakti bhautikavAdamAM bhaTakato rahe che. tyAM sudhI te sAcI zAMti sukha ke saMtoSa prApta karI zakato nathI. adhyAtmavAda ja jIvanano vAstavika mUlyAMkana kare che. jIvana zuM che? jagata zuM che? AtmA kyAM che? jagata ane AtmAno kyo saMbaMdha che? jIvanamAM utkrAMti kevI rIte thaI zake? baMdhana zuM che? mokSa zuM che? paratatratA che? svataMtratA zuM che? A badhA ja praznonA samAdhAna adhyAtma ja ApI zake che. ata eva jinAgamomAM saMpUrNa samagratAnI sAthe adhyAtmanA dareke dareka pAsAonuM yathArtha varNana thayuM che. je adhyAtmanA upAsaka ane mumukSu AtmAo mATe lyANakArI che. ' jinAgama jJAnano vizALa mahAsAgara che. akhUTa khajAnA rUpe amUlya thApaNa che. adhyAtma jJAnano anupama koSa che. temAM jIvAjIva saMbaMdhI tattvaciMtana, Atmadharmano kalyANakArI bodha to anupama che ja te uparAMta cha zAzvatA dravya, lokAlokanuM svarUpa, jIvazAstra, paramANu-pudagalazAstra, caudarAjalokanuM bhaugolika vivaraNa, khagoLazAstra, gaNitanI ananya vistRta chaNAvaTa, ItihAsa karma, svarUpanI vizada vivecanA, cAra gati ane corAzI lAkha jIvAyoninuM svarUpa karmanirjarArUpa cha bAhya ane cha AtyaMtara tapanuM svarUpa, vezyAnuM svarU, vrata-pratyAkhyAnanuM hitakArI svarUpa TUMkamAM jIvananA dareka pAsAne sparzanArA vividha vibhAganuM saMpUrNa vivecana thayuM che ke je jinAgamanI mahattA darzAvI Atma sudhAraNAnA dastAveja rUpe prastuta kare che. tIrthakaro dvArA uIdaSTa ane gaNadharo dvArA sUtrarUpamAM prastuta dvAdazAMgI vANI ApaNane AgamarUpamAM prApta thaI che. enA (jJAnadhArA 6-7 23 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyamathI bhavya jIvo A saMsAra sAgara tarI zake che. jema mAtApitA potAnA bALakane utthAna mATe vividha prakAre samajAve che tema jinAgamamAM bhavya jIvone janma maraNanA cakrathI bacAvavA mATe vividha prakArathI samajAvyuM che. jema ke dravyAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga, gaNitAnuyoga ane dharmakathAnuyoga. korA loTane gaLe utAravo muzkela che paNa te zIrArUpe parivartita thaI jAya to khUba sahelAIthI gaLe utarI jAya che. tema tattvonI gahana vAto, nItinA niyamo samajavA ati muzkela che. jIvanane UrdhvagAmI banAvatA sanAtana satyo, AcaravA yogya AcaraNanA siddhAMtone daSTAMto dvArA, mahApuruSonI jIvana ghaTanAnA udAharaNo dvArA ke kathAnA mAdhyame samajAvavAmAM Ave to te sahaja rIte gaLe utarI jAya che. ane bhArekhama banyA vinA jIvanamAM vaNAI jAya che. upadeza ke bodhane dRSTAMto rasALa banAve che. ane rasALa vastu vinA AyAse vicAramAM ane AcAramAM zvAna jamAvI le che. A manovaijJAnika tathyane lakSyamAM rAkhI dharmagraMthomAM dRSTAMto ane kathAono mahadaaMze upayoga thayo che. Ama dharmakathA e upadezanuM prabaLa sAdhana che, e nyAye jinAgamamAM paNa dharma kathAne upadezanuM pradhAna aMga mAnyuM che. jenadharmanA mUrdhanya manISIoe bALasulabha evA lokonA AMtaramAnasamAM dharma, darzana ane adhyAtmanA siddhAMto prasArita karavAnI dRSTithI kaSAono sahAro lIdho che. ane kaSAonA mAdhyamathI teo dArzanika gUDha gUMcone sahaja rUpe ukelavAmAM saphala paNa thayA che. jenA kathAnI sauthI moTI vizeSatA e che ke emAM satya, ahiMsA, paropakAra, dAna zIla vagere saddaguNonI preraNAno samAveza che. kathA evuM eka mAdhyama che ke jethI viSaya sahajapaNe hRdayagama thaI jAya che eTale ja anya anuyogonI apekSA e A anuyoga adhika lokapriya thayo che. mAnavanA saMpUrNa jIvanane ujjavaLa karanAra parama punita bhAvanAo A dharmakathAomAM murkharita thaI che. jJAnadhArA 6-7 % 24 jaiinasAhitya jJAnasatra 6 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinAgamamAM munidharmanI sAthe sAthe zrAvaka dharmanI prarUpaNA paNa karavAmAM AvI che. jinAgAmamAM zramaNopAsaka athavA zrAvaka vrata grahaNa karavAno krama paNa manovaijJAnika che. te ahiMsA, satya, acaurya Adi vratano svIkArato kare che paNa maryAdAmAM rahIne arthAt potAnA AtmabaLa ane zakti anusAra keTalAka AgAronI sAthe vratone grahaNa kare che. zrAvaka dvArA grahaNa karelAM vrata aNuvrata kahevAya che. jainadharmanI vizeSatA ane vizALatAe che ke zrAvakonA vratomAM AgAronuM koI eka rUpa nathI. eka ja ahiMsAvrata ArAdhako dvArA aneka prakAranA AgAo sAthe grahaNa karI zakAya che. vibhinna vyaktionI kSamatA, sAmarthya vividha prakAranA hoya che, tethI ja vrata ane AgAra rAkhavAmAM vyakti svataMtra che. mATe ja ochI adhika dareka prakAranI zakti dharAvatI sAdhanA mATe utsuka vyaktio vrata grahaNa karI zake che. tata pazcAt sAdhaka potAnI zaktine kramazaH vadhAratA sAdhanA pathamAM vikAsa karatA jAya che. AgArone ochA karatA jAya che, tema karatAM karatAM te zramaNopAsakanI bhUmikAmAM zramaNabhUta banI jAya che. A kramika vikAsano mArga kharekhara eka UDuM manovaijJAnika satya che. Ama sAdhaka dhIre dhIre kramika sAdhanAnI pragatinA sopAna caDato jAya che. kharekhara! gRhasthanI sAdhanAmAM jainadharmanI A paddhati nisaMdeha bejoDa che. jainadharmanuM mULa lakSya pUrNa vItarAganI prApti. A vItaraNa samyak darzana, jJAna cAritrarUpI ratnatrayanI samanvita sAdhanAthI upalabdha thAya che. darzana, jJAna ane cAritra traNeya maLIne ja manuSyane pUrNatA pradAna kare che. jainadharmano mULabhUta siddhAMta che ke zraddhApUrvaka vivekanI AMkhathI saMsArane juo, yathArtha jJAna prApta karo ane tene jIvanamAM utA2o vastutaH AcAra dharmano merudaMDa che. jJAna tattvane jANavAnuM mAdhyama che. paNa tattvanI upalabdhi AcaraNathI ja thAya che. eTalA mATe ja AcArane manuSyanA jIvananuM parama lakSya ane Adarza jJAnadhArA 6-7 mAnavAmAM AvyuM che. Agama jainasAhitya jJAnasatra 6-7 25 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAMgImAM AcArane paheluM sthAna ApyuM che. AcArAMga niryuktimAM kahyuM che ke, "gALa vi sAro? sAyAro' arthAta aMgono sAra AcAra che. AcArAMgamAM mokSanA upAya (caraNakaraNa athavA AcAra)nuM pratipAdana karyuM che ane te ja Agamano sAra che. zrI praznavyAkaraNasUtramAM kahyuM che ke "satra nAnA rathana' racaThThayANa pAvathA nAgavacA suriyA' arthAt prabhu mahAvIre jagata jIvonA kalyANa arthe sarvajIvonI rakSA karavA rUpa ahiMsAmaya dayA dharmanI prarUpaNA kahI che. jinAgamamAM sUtra-siddhAMtamAM vicAravANI ane vartanano, vRtti, pravRtti ane nivRttino, bhAvanA ane kartavyano je sumeLa maLe che tevo anya koI darzanamAM jovA maLato nathI. tethI ja AtmakalyANa karanArA Agamane ananya, adbhuta, ane aNamola evo AtmasudhAraNAno amUlya dastAveja kahyo che. - jema jema vANInuM pAna karato jAya che, tema tema tene potAnA sAcA svarUpanuM bhAna thAya che ke huM caitanyazakti sampanna chuM. A bhautika urjAzaktithI paNa vadhAre mArAmAM caitanya che, je anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha, ane anaMtazaktino bhaMDAra che. AvuM upakArI AgamanuM jJAna meLavIne mumukSu jIvAtmA heya, zeya ane upAdeya buddhithI tattvane grahaNa kare che. te tenI vivekI samyakadaSTi che. arthAt A zraddhAnuM jAgaraNa thatAM ja tene samyakardaSTi che. arthAt A zraddhAnuM jAgaraNa thatAM ja tene samyakudRSTi che. arthAt A zraddhAnuM jAgaraNa thatAM ja tene samyakdaSTi prApta thAya che. zrIdazavaikAlikasUtramAM 410 paNa kahyuM che ke "paham nA to rA' arthAt prathama jIvAjIvAdi tattvajJAnanI prApti karo pachI ja jIvonI yathArtha dayA pALI zakAze. AgaLa bIjA sUtramAM kahyuM che ke, "jJAna ziyAkhyAM mokSa' arthAtuM jJAna ane kriyA banneno samanvaya thAya tyAre ja mokSa prApti thAya che. uparyukta kathAnAnusAra jijJAsu mumukSu dharmakathAnuyoga Adi cAra anuyogadvArA jIvAjIvAdi tattvo, tema ja padravyo ane (jJAnadhArA 6-7 26 jinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAranA kAraNabhUta karmavipAkane yathArtha jANe che. te tenI zeyarUpI ArAdhanA che. yathArtha jANIne jIvanI atyaMta vizuddhadazAne prApta karavAmAM rAga-dveSa viSaya kaSAya Adi je bAdhaka tattvo che tene choDavAno puruSArtha kare che te tenI heyarUpI ArAdhanA che. ane pachI sAco sAdhaka banI AtmAnuM sAcuM svarUpa samajI AtmasAdhanAmAM je upakArI tattva che tevA saMvara, nirjarA tattvanI ArAdhanA kare che. potAnA yathAzakti mujaba vrata, niyama paccakakhANa, sAmAyika Adi karIne navA azubha karmane AvatA aTakAve che tema ja pUrva saMcita karma bhasmIbhUta karavA mATe aNasaNa, svAdhyAya dhyAnAdi tapa, saMyama vagere anuSThAnanI ArAdhanA kare che. te tenI upAdeyarUpa ArAdhanA che. Ama zeyarUpI jANavA yogya, heya rUpI choDavA yogya ane upAdeya rUpI AcaravA yogya kartavyonI ArAdhanA karI potAnA yathArtha svarUpamAM sthira thavAno prayatna kare che. Ama sAdhaka kramika AtmasudhAraNAnA sopAna caDe che. ke jeno yaza jinAgamane phALe jAya che. jaganA jIvo mAraga pAme, Agama e che vahAluM. raga ragamAM ho vAsa je eno prANa thakI e pyAruM, Agama kerI bhakti karatA karmonI thAe nirjarA, yugo sudhI jhaLahaLatA raheze AgamanAM ajavALA. -astu (jJAnadhArA 6-7 27 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - DaoN. zekharacaMdra jaina. ahamadAvAda, pradhAna saMpAdaka "tIrthaMkara vANI" deza-videza meM jaina dharma para pravacana svAdhyAya meM vyasta rahate hai| viSaya hai jinAgamaH Atmonnati kA mUla dastAveja hai| isa viSaya kA prAraMbha karate samaya eka prazna mana meM uThatA haiM ki AtmotthAna yA Atma unnati kA sAdhana yA mUla Agama hI kyoM? uttara aisA lagatA hai ki Agama jaise jainadharma kA hArda graMtha hai, usI prakAra pratyeka dharma kA koI na koI eka graMtha hotA hai jo usake lie Adarza graMtha yA Agama hI hai| eka prazna aura ubharatA hai ki pratyeka dharma ke graMtha mAnava ko jIvana jIne kI kalA usake utthAna Adi ke lie hI kyoM liye gaye? to uttara bhI spaSTa hai ki carAcara ke jItane bhI prANI hai, unameM kisI ne apane naisargika niyamo kA ullaMghana nahIM kiyaa| jabaki isa sRSTi kI rakSA-pAlana-poSaNa ke lie buddhi aura vANI kA varadAna prApta manuSya sadaiva prAkRtika guNoM kA ullaMghana karatA rahA, aura lAbha aura lobha ke kAraNa krUra-hatyArA, bhraSTAcArI, yuddhakhora zoSaka banatA gyaa| ataH use apane jIvana kI paridhi meM rahane ke lie kucha vizeSa vyaktiyoM ne jIvana jIne kI kalA, vyavasthA ke niyama banAye, unheM dharma ke niyama ghoSita kie| puNya-pApa ke sAtha joddaa| svarga-narka kA sukha aura bhaya bhI btaayaa| isI pUrva bhAmikA ke pariprekSya meM apanI bAta kahane kA prayatna kruuNgaa| ___Agama jaina yA zrAvakoM-sAdhuoM kA sarvamAnya upadeza grNth| Agama arthAta Apta jana dvArA diyA gayA updesh| Apta jana arthAta paMcaparameSThI meM sarvottama upadezaka arihaMta prabhu! kevalajJAna ke pazcAta diyA gayA upadeza aura pU. gautama gaNadharAdi dvArA sarala bhASA meM vyAkhyAyita upadeza hI Agama (jJAnadhArA 6-7 28 hilya jJAMAR -3) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khlaayaa| ina jaina AgamoM ko viSayAnukUla cAra anuyogoM meM vibhAjita kiyA gayA hai| isameM 12 prakAra ke zAstro meM vizva ke sabhI viSayoM kA samAveza huA hai| vahI dvAdazAMgavANI hai| Agama Atmonnati yA AtmavikAsa kA dastAveja kaise ? yaha bhI socanAvicArane kA viSaya hai| yahA~ vyakti kA Atmonnayana Adheya hai aura Agama aadhaar| eka upAdAna hai dUsarA nimitta / dastAveja zabda pratIka hai usakI dRDhatA, ThosapanA, zAzvatasatyatA evaM ciraMcana ciMtaka / aise siddhaAMta jo kabhI bhI parivartita na hoN| ve sarva kasauTiyoM para khare utArane ke bAda bhI sthApita hote hai- ataH unake satya aura vAstavikatA kabhI bhI dhuMdhale nahIM paDate, badalate nahIM / ataH ye Agama sthAI dastAveja hara yuga aura hara kAla meM satya ke paribhASaka hote hai| 1 hamAre tIrthaMkaroM ne apane upadeza kA sarvAdhika upayogI pAtra yA zrotA zrAvaka ko mAnA / usakA jIvana kaise vyAvahArika rupase unnata ho aura kaise mukti patha para AruDha hokara mokSa prApta kare yahI unakA uddezya hotA thA / Agama kI dRSTi se sarvaprathama pUre vizva ko jIva aura ajIva do bhAgoM meM vibhAjita kiyA hai| usameM jIva meM ekendriya paMcendriya taka ke sainI aura asainI jIvo ko rakhA hai| usameM bhI sainI paMcendriya manuSya kendra meM rahA / manuSya meM bhI saMsArI aNubatI aura dUsarI muktipathagAmI mahAvatI kA vibhAjana huaa| yaha spaSTatA isalie Avazyaka thI ki yaha dastAveja amubatI aura mahAvatI ke lie savizeSa hai| maiM jaina dharma aura darzana ko saMskAro kA darzana mAnatA hU~ / saMskAra hI vyakti ke annayana ke sahAyaka hote hai| garbhAdhAna se mRtyumahotsava taka kI yAtrA kA samAveza isame ho jAtA hai| jaina darzana mUla meM hI guNoM kA dharma hai jisameM vyakti ke zarIra se adhika guNoM ke vikAsa kA dhyAna rakhA jAtA hai / hamAre bAraha vrato meM 5 vrato ko unnayana kI nIva kI ITa ke rUpa meM le sakate hai, jinameM ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya aura aparigraha mukhya hai| jJAnadhArA 6-7 29 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) - Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi hama bacapana se bAlaka ko ahiMsA karuNA-dayA ke bAre meM samajhAyeM aura svayaM ke jIvana ke jIvana ke kRtyoM dvArA use prayoga kare to bAlaka meM anya prANiyoM ke prati ahiMsA-dayA-karUNA ke bhAva jaageNge| phira vaha dUsaroM ko satAne kI bAta hI nahI socegaa| ulaTe dUsaro ko bacAne ke bhAva jAgRta hoNge| baccoM meM maitrI baDhegI yaha maitra uttarottara . vizvamitra banAne kI pUrva bhUmikA bnegii| isase sabase bar3A dUSaNa zikAra, vRkSocchedana, yuddha, ghRNA ke bhAva nahI pnpeNge| jainadarzana kA siddhAMta jio aura jIne do tathA "prANimAtra samAna" kI bhAvanA AtmA ko nirgrantha bnaayegii| hiMsA ke dUSaNoM-usake pariNAmoM para bahuta kucha likhA gayA hai, likhA jA rahA hai ataH usakA punarAvartana merA uddezya nahI hai| jaba manuSya kA hRdaya ahiMsAmaya hotA hai to usakI vANI bhI namra satyatApUrNa hotI hai| use asatya bolane kI AvazyakatA hI nahIM pdd'tii| vaha jAna letA hai ki asatya hiMsA kA hI bhAIbaMda hai| eka asatya pUrI sAdhanA ko naSTa kara detA hai-AtmA ko kaluSita kara detA hai| vicAroM meM kAlimA yA kulezyAyeM baDhane lagatI hai| eka asatya ko chipAne ke lie aneka asatya bolanA paDate hai| gaharAI se dekheM to bAlaka ko atya kA pATha hara se mA~-bApa se hI sikhAyA jAtA hai| yaha asatya kA bojha aham, kapaTa Adi burAiyoM kA janaka hai| jhUThA vyakti mAyAcArI hotA hai| satyavaktA sarala niSkaSTa aura AtmA ke guNoM se prakAzita hotA hai| manuSya kA sarvAdhika uttama guNa hai sNtoss| saMtoSI nara ko sadA sukhI mAnA gayA hai| para vartamAna meM vRddhigata bhogavilAsa, bhautikatA kI cAhanA ne manuSya ko atRpta banA diyA hai| usameM sukha prApti kI lAlasA aura lAlaca baDha gaye hai| Aja kala lAlasA adhika isase citta meM corI, bhraSTAcAra, parasvaharaNa kI bhAvanA janmatI hai| ekabAra saMtoSa kA bA~dha TUTA-phira pralaya ke alAvA kucha zeSa nahIM rhtaa| are! hama to usa saMskRti ke loga hai jo binA pUche yA girI huI vastu ko bhI lenA corI samajhate hai| hamAre saMskAroM meM to jo hai usakA bhI parimANa kiyA jAtA hai| are! karoDoM kI sampatti (jJAnadhArA 6-7 30 lasAhitya jJAMA E-) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapATa, cakravartI kA vaibhava choDakara nigraMtha hokara sAdhutA ko grahaNa karanA mAnA hai| phira tuccha vaibhava kyA cIja hai| saMgraha ne mAnava ko aneka rogoM se pIDita kiyA hai| merA-terA ke cakkara meM DAlA hai| yaha dhana-vaibhava vAstava meM AtmA para bojha hI hai ataH usase mukta honA hI khAlI ho jAnA hI vAstavika sampannatA hai| hamAre darzana meM "cAritra ko hI dharma kahA hai|" "cArittokhalu dhammo" yadyapi ekAMgI artha meM cAritra kA paryAyavAcI brahmacarya mAnA gayA hai, para cAritra ke antargata vaha saba AtA hai jo manuSya ke andara skhalana paidA karatA hai| aNuvratI ke lie sabhI pApa kArya skhalana hI karAte hai to mahAvratI ke lie ve pUrNa pApa ke kAraNa banate haiN| para cAritra ko brahmacarya ke sAtha hI joDe to vartamAna zikSA, sinemA, TI.vI. ne khule Ama vyabhicAra ke bajAra ko garma kiyA hai| Aja mA~-bApa, bujurgo kI maryAdA naSTa ho gaI hai| saMskAra jaise gAyaba hai, dharma khillI uDAne kA mAdhyama bana gayA hai| kAmavAsanA kA sarpa, usakI phaiMkAra aura jahara sarvatra phaila rahA hai| isa kAraNa vyAbhicAra jaise AdhunikatA kA paryAya bana rahA hai| vizeSa rUpase nArI aMga pradarzana kA mAdhyama aura aba to kokha kirAye se becanevAlI bana kara pUrI saMskRti kI vinAzikA bana rahI hai| vAstava meM unakI AtmA hI mara gaI hai phira usakA unnayana kaise hogA? . hama jaina sAhitya darzana ko paDhe to spaSTa patA calatA hai ki gRhasthAzrama meM bAlaka 25 varSoM taka adhyayana karatA thaa| use mA~-bahana-beTI patnI ke spaSTa aMtara ko samajhAyA jAtA thaa| vivAha vAsanA ke artha mAtra na hokara saMtati dvArA dharma-ratha ka calAne kA mAdhyama thAya hamAre pUrvajoM, RSi muniyoM ne to spaSTa mAnA thA ki 50 varSA kI umra ke pazcAta pati-patnI ko brahmacaryavrata se rahanA caahie| ve RSimuni jinameM aneka rAjA hue, apanI anaMta saundaryavatI patniyoM kA tyAgakara brahmacarya vrata dhAraNa kara kAmajayI bneN| striyA~ bhI sAdhvI vrata dhAraNa kara isI mArga para clii| yaha thA hamArA saMskAra aura AtmA ke sAtha tAdAtmya bhaavN| jabataka kAma kI nirjarA nahIM jAgadhArA 6-7 31 sAhitya SIMAR F-3 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hotI rAma kA udaya bhI nahI hotaa| jainadarzana me isI brahma ko Atmonnayana kA mukhya kAraNa upAya mAnA hai| ____ aMtima vrata (paMca vrato meM) aparigraha mAnA hai| para mujhe lagatA hai ki ise prathama vrata ke rupa meM mAnanA caahie| samasta pApoM, anyAya kI jaDa parigraha hai to zeSa pA~ca pApoM kA janaka bhI yahI parigraha hai| jainadarzanane parigraha ko pApakA bApa mAnA hai| parigrahI sadaiva lAlacI, dUsaroM ko lUTane, bhraSTAcAra karane, kapaTa karane, jhUTha bolane meM to mAhira hotA hI hai para vaha atyaMta krUra kisI bhI prakAra kI hiMsA dhana ke lie kara sakatA hai| aisI duSTatA kabhI AtmA kI saralatA pavitratA ke darzana nahIM karane degii| parigrahI kA dAna bhI mAna ke poSaNa ke lie yA vAha-vAhI lUTane ke lie hotA hai ina samasta dUSaNoM ko dUra karane ke lIe hamAre anya guNavato meM parimANa vrata rakhA hai| vAstava meM yaha parimANa vrata parigraha, lAlaca, asaMtoSa para lagAma lagAnA hai| ___jaisA maine pahale kahA hai ki jisane saMyama kI, parimANa kI lagAma lagA lI hai vahI Atmadarzana kA adhikArI banatA hai| hamAre tIrthaMkara, kevalI parameSThI pada dhArI isI dUSaNa parigraha kA tyAga karake AtmajayI bne| hamArA gRhastha Avazyaka vaha parigraha rakha sakatA hai jo jIvana yApana ke lie Avazyaka ho-para sAdhu to tRNa-tuSa bhI nahIM rakha sktaa| vAstava meM saMsArika vastuoM ke moha kA tyAga hI aparigraha hai| ina paMca vratoM ke dhAraNa ke pazcAta vyakti kA mana nirmala bana jAtA hai| para abhI kucha zeSa hai| Atmonnaya ke lie vrato kA dhAraNa karanA to mahattvapUrNa hai hI para antara meM baiThe cAra kaSAyoM ko toDanA jo graMthi rupa hai meM unase nigraMtha hotA hai| yadyapi 5 vrato meM inakA samAveza ho jAtA hai| para kucha vizeSa prakAza DAlane ke bhAva se saMkSipta carcA kara rahA huuN| jainadarzana manobhAvo ko prastutikaraNa kA dharma hai| manaSya ke aMtara meM niraMtara krodha, mAna, mAyA, lobha kI bhAvanAe~ taraMgita hotI rahatI hai| anya jJAnadhArA 6-7 32 jaiinasAhitya jJAnasatra 6- Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANiyoM meM AhAra-nidrA-bhaya aura maithuna alAvA koI bhAva nahI hote / na vicArane kI zakti aura na abhivyakti kA sAdhana / para manuSya ko ye donoM varadAna prApta haiN| krodha samasta kaSAya yA AtmA ko kasanevAlA - parezAna karanevAlA patatonmukha banAnevAlA bhAva hai jisakA udgama mAna ke kAraNa hotA hai| darzana kI bhASA meM yahI krodhAdi bhAva karmabaMdha ke kAraNa hai- karma prakRtiyA~ hai / jitanI mAtrA meM krodha hogA, azubha yA kharAba bhAvoM kA AtmA ko dUSita karanevAle bhAva utanI mAtrA meM baMdhege / pUre zarIra kI rAsAyaNika prakriyA meM badalAva lAkara manuSyatA se pazutA kI aura le jaayeNge| manuSya dUsaroM se adhika svayaM kA ahita karatA hai| yaha krodha use marane-mArane hatyA aura AtmahatyA taka prerita karatA hai| jaisA kI maine kahA krodha kA udgama mAna hai| manuSya aSTa mada yA abhimAna se piDita hai| ahama para coTa paDate hI vaha viSaile nAgakI taraha phU~kara uThatA hai aura phira anartha karane se nahI hickicaataa| samasta bure aura galata kArya hiMsAtmaka kArya isI kI paraNati hai| yAnI vyakti dUsare kA sukha yA sanmAna bardAsta nahI karata paataa| mAna hetu vaha aneka mAyAcArI kArya karatA hai / aura ye saba hotA hai pada pratiSThA ke lobha ke kAraNa / isIko dhyAna meM rakhakara AtmA kaluSita na ho ataH krodha ke nivAraNArtha kSamA, mAnake nivAraNArtha mRdutA, mAyA ke nivAraNArtha saralatA evaM lobhake nivAraNArtha antara kI zucitA - pavitratA yA nirlobhatA ko prastuta kiyA hai| jisa vyakti meM kSamA, komalatA, niHsvArthapanA evaM lobha bhAva nahI hotA use hI jainadarzana kI bhASA meM samyagadRSTi jIva kahA jAtA hai| usI kA AtmotthAna saMbhava hotA hai| . * jisa vyakti ke 5 vrata, 4 kaSAye dUra hotI hai usakA jIvana hI vAstava meM mAnava jIvana hai / jainadharma jaisAki kahA hai jIvanajIne kI kalA hai| isakA sabase baDA kAraNa ki usakI kathanI aura karanI arthAta siddhAMta aura AcaraNa meM advaita bhAva hote hai| maine prAraMbha meM kahA thA ki jainadharma guNAvAcaka dharma hai| vahA~ guNo kI pUjA hotI hai| isakA sarvottama udAharaNa namaskAra maMtra hai / pA~co jJAnadhArA 6-733 nainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pado meM parameSThI ke guNoM kA varNana hai kisI tIrthaMkara yA bhagavAna kA nhiiN| saMsAra ke jisa kisI meM bhI ye guNa hai ve sabhI vaMdanIya hai| jainadharmI madhumakkhI kI taraha uttama puSparupI guNoM kA yatra-tatra-sarvatra se saMkalana karatA hai| yaha saca hai ki jisa dharma meM aisA guNa ho usake mAnanevAlA AtmA se pavitra u~ce hote hai| __ yadi jainadharma paMca pApoM evaM kaSAyoM ke kAraNa karma ke ba~dha ko mAnatA hai to una ba~dha karmoM kI nirjarA yA naSTa karane kI lie bAra tapoM kA mArga prazasta kara tapa-dhyAna se unheM naSTa karane kA upAya bhI batAtA hai| mUlataH jainadharma eka hI bAta para dhyAna detA hai ki vyakti meM burAIyoM kA praveza na ho, yadi ho bhI jAye to unheM naSTa karane kA svayaM mArga bhI amala meM laave|. . - eka bAta aura - jainadharma eka mAtra aisA dharma hai jo prANimAtra kI svataMtratA kA svIkAra karatA hai| vyakti svayaM kA kartAbhoktA to hI, svayaM mukti kA prAptakartA bhI hai| yahI svataMtratA vAstava meM use jimmedArI ke prati sajAga rakhakara svacchaMda hone se bacAtI hai| use mukti ke lie anya kI zaraNa nahIM jAnA hai, apitu svayaM kI zaraNa jAnA hai| - jainadarzana ne use eka trimArga para kaDA kara diyA hai| darzana-jJAnacAritra ke tigaDDe para khar3A rahakara use hI rAstA taya karanA hai| use mokSa ke mArga kA dizA nirdeza kara diyA hai| calanA use svayaM hai koI use calAyegA nhi| yahI Atmabala aura AtmazraddhA usakI AtmajAgRti Atma unnati kA kAraNa bhI hai| isakA eka kAraNa yaha bhI hai ki jainadharma ne karma ko kabhI bhAgya kA paryAyavAcI nahI maanaa| karma jJAna ke sAtha nirNaya karane kI zakti pradAna karatA hai, jabaki bhAgya anajAna rAhoM para bhaTakane ko chor3a detA hai| isa dRSTi se vyakta apane hI karmo se apanA bhAgyavidhAtA bananekI zakti rakhatA hai| jainadharma ne kakSA eka se kakSA 14 arthAta bI.e. taka kA korsa taya (jAnadhArA - 013 lAEiET NIMA E-5) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiyA hai| jo guNasthAna kA vAcaka hai| Apa paDhiye svayaM parIkSA dijie, svayaM mUlyAMkana kijIe aura Age bddhiye| jisadina 14vI klAsa pAsa ho gaye to Apa grejyueTa yA kevalI ho jaayeNge| janma-maraNa ke roga se mukta ho jaayeNge| are! Apa gRhastha jIvana meM rahakara AtmakalyANa kA mArga saMyama dvArA nirmita kre| prathama se gyAraha pratibhA yA pada taka urdhvagamana kre|aage gRhatyAgI-vairAgI-nigraMtha bne| kala taka jisa saMpatti-mAna-Adi ke pIche Apa dauDate the Aja ve saba Apake caraNa cuumeNge| Apa rAjA nahI mahArAjA bana jaayeNge| Apake pAsa dhana nahIM hogA para saMyamakI saMpadA hogii| moTaragADI nahIM hogI para mukti ke patha para calane kI zakti hogii| ___ Upara jo bhI carcA kI usakA dastAveja kyA? mitro! usakA dastAveja hai hamAre cAra anuyoga ke shaastr| hameM svayaM va parivAra ko prathamAnuyoga kA kathAnuyoga kI kathAyeM paDhanA-paDhAnA caahie| inhI kathAoM ke mAdhyama se uttama guNoM ko prastuta kiyA jAtA hai| sadAcAra satkArya meM zraddhA dRDha hotI hai| ye mAtra kathAyeM nahI hotI, apitu unake mAdhyama se jIne kI kalA, vyavahAra mana-vacana kI zuddhi Adi kA payapAna karAyA jAtA hai| jaba umra baDhatI hai| kathAoM ke mAdhyama se zraddhA dRDha banatI hai taba hama cAritra kI ora muDate hai| hamArA caraNAnuyoga yA AcArAMga zrAvaka aura sAdhu ko jIne kI kalA-niyama sikhAte hai| zrAvaka va sAdhu ke AvazyAkAdi niyamoM meM rahane kI zikSA dete hai| khAna-pAna, rahana-sahana sikhAte hai| yadi prAtaHkAlina deva-darzana-pUjA kI ora unmukha karate hai to saMdhyA kA pratikramaNa pUre dina ke kAryo kA lekhAjokhA lene ko prerita karatA hai| punaHpunaH zuddhi kA dhyAna, mUloM ke prati prAyazcita jIvana sudhArane aura sa~varAne kI kalA sikhAte hai| yahI cAritra uttarottara mokSa yA anaMtasukha kI ora le jAtA hai| isI krama meM hama karaNAnuyoga ke dvArA zrRSTi kI racanA Adi kA jJAna, jyotiSa vaidyaka Adi aneka jJAna ke sAtha gaNita Adi vidyAoM kA jAnadhArA 8-9 34 sAhitya jJAnasatrA6-3) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna prApta karate jAte hai| eka ora caritra dRDha banatA hai to sAtha hI jJAna meM abhivRddhi hotI hai| jaba hama zraddhAyeM dRDha, jJAna meM kucha paripaktavatA pA lete hai taba hama dravyAnuyoga arthAta dharma ke tattvaciMtana ko samajhane yogya banate hai| hamArA lakSya AtmA jo caitanya hai use pudgala zarIra se mukti dilAkara AvAgamana janma-maraNa se mukta karatA hotA hai| usI AtmA rupI dravya kA gahanatama adhyayana karake ekadina hama svayaM paramAtmA yA muktAtmA bana jAte hai| yoM kahanA sahI hogA ki prathama do anuyoga bahirAtmA ko antarAtmA meM le jAte hai| cAritra kI dRDhatA use antarAtmA meM sthira banAtI hai aura AtmA kA ciMtavana-AcaraNa use antarAtmA se paramAtmA banAtA hai| yahI to hamArA dhyeya hotA hai yA honA caahie| aMta meM itanA hI ki hamAre Agama me varNita cAroM anuyogoM kA jJAna hamAre Atmonnati meM sahAyaka hai| ye ciraMtana hai ataH aise dastAveja hai jo kabhI purAne nahI hote. jaise-jaise jitanI bAra unakA adhyayana kareMge unameM adhika nAvinya prakaTa hogaa| basa AvazyakatA hai dRSTi badalane kii|apne aura apanoM ko pahicAnane kii| (jAgadhArA 6- 3 6) sAhitya jJAnaAN E-) Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A jinAgama : Ama sudhAraNAno amUlya dastAveja amadAvAda sthita jaina dharmanA ni DaoN. jitendra zAha abhyAsu, jitendrabhAI zAhe jaina dharmanA viSayamAM Ph.D. karelA che. . D. Institute of Indology sAthe saMkaLAyelA che. dezavidezamAM jaina dharma para pravacana Ape che. vaMde vIraM tapovIraM tapasA dustapena yH| zuddhaM svayaM vidadhe svarNa svarNakAra ivaagninaa|| jina pravacanaM naumi navaM tejsvimNddlm| yato jyortISi dhAvanti hantumantargataM tmH|| tilakAcArya-jitakalpavRttiH jema sonI agnithI suvarNane zuddha banAve che. tema jemaNe dustapa evA tapa vaDe potAnA AtmAne zuddha banAvyo che tapovIra (mahAvIra prabhu)ne huM vaMduM chuM.' jyotiH (tArA, graha, nakSatrAdi jyoti) aMtara (AkAza)nuM tamasa (aMdhakAra) haNavA doDe che tevA avanavA tejasvImaMDaLa ke jemAMthI jyoti aMtara-hRdayamAMnA aMdhakArane haNavA nIkaLI doDe che tevA jinapravacanane huM namuM chuM. - bhAratIya dharmanI traNa zAkhAo vaidika, bauddha ane jaina. A traNeya maLIne bhAratIya dharmanuM pUrNa svarUpa baMdhAya che. A traNeya dhArAonuM aMtima lakSya mokSa che. mukta thavuM e bhAratIya saMskRtinA dharmono mukhya uddeza che. upaniSado ane vaidika darzano mokSane ja jIvanano sAra mAne che. bauddho nirvANa prApta karavAno upadeza Ape che ane jeno mokSane ja zAzvata sukhanuM dhAma mAne che. mokSanI prApti thAya te mATe badhA ja bhAratIya darzanoe upadeza Apyo ce. te mATe AtmasAdhanA ane Atmazuddhi Avazyaka che. AtmakalyANa dvArA ja mokSa prApti thAya che te prAyaH badhA ja darzanono sUra che. jaina dharma pramANe prAcIna kALamAM evA adabhuta (jJAnadhArA 6-7 37 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmAo thayA ke jemaNe potAnA mana, vacana ane kAyA upara saMpUrNa vijaya prApta karyo hato tethI teo jina kahevAyA, AvA mahAtmAo badhAne ja pUjanIya hatA tethI ahata kahevAyA ane AnsaragraMthio eTale ke rAga ane dveSanI gAMThone saMpUrNapaNe naSTa karI lIdhI hatI tethI nigraMtha kahevAyA. A uttama mahAtmAoe potAnA jIvana ane upadeza dvArA aneka jIvone tAryA tethI tIrthakara paNa kahevAyA. temanuM jIvana ane upadeza AtmakalyANano uttama mArga cIMdhe che. jaina paraMparA anusAra pratyeka kAlacakramAM avasarpiNI ane utsarpiNI kALa hoya che ane A pratyeka kALakhaMDamAM 24-24 tIrthakara thAya che. vartamAna covIsImAM prathama RSabhadeva ane aMtima vardhamAna mahAvIra svAmI tIrthakara thayAM che. vartamAnamAM 24mA mahAvIra svAmInuM zAsana cAlI rahyuM che. ' carama tIrthakara mahAvIrasvAmIno janma vi.sa. pUrva 542. (I.sa.pUrva 598)mAM kSatriya kuMDagAmamAM thayo hato. pAvApurImAM 72 varSanI vaye vi.saM. pUrva 470 (I.sa. pUrva pa26)mAM kArtika vada amAvAsyAnA divase temanuM nirvANa thayuM hatuM. zramaNa bhagavAna mahAvIra ane buddha banne samakAlIna hatAM. te samaye brAhmaNoe lobha, lAlaca, ajJAna ane abhimAnane vaza thaI samAjanI sthiti bagADI nAMkhI hatI. kriyAkAMDo ubhA karI varNabhedanI pracaMDa divAlo UbhI karI hatI. te samayanI paristhiti atyaMta vikaTa hatI. AvA karmakAMDamAM AtmakalyANano mArga avaruddha thaI gayo hato. tevA samaya bhagavAna mahAvIra svAmIno janma thayo hato. bhagavAna mahAvIre yuvAvasthAmAM ja saMsArano tyAga karI kaThora tapazcaryA, ghora upasargo e pariSaho sahana karI AtmakalyANa sAdhyuM hatuM. temano AtmakalyANano anupama upadeza sAMbhaLI aneka AtmAoe AtmakalyANa sAdhyuM hatuM. buddha paNa jagatanA uddhAra mATe upadeza ApI rahyAM hatA. A (jJAnadhArA 6-7 38 janasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banne te samayanA mahAna krAntivIra dharmasaMsthApako hatA. samakAlIna hovA chatAM temanI zailI ane siddhAnta bhinna hatA A aMge jarmana prophesara loyamAna jaNAve che ke zrI mahAvIra ane buddha uttama kuLamAM janmyA hatAM. banne potAnA kuTuMbamAM ja ucherIne moTAM thayAM hatA, ane banne Azare trIsa varSanA. saMsAra vyavahArathI kaMTALI Akhare sAdhu thayA. bannee ati AturatAthI ane potAnA paripUrNa puruSArthI tapazcaryA AdarI, paNa tapa to emane kasoTI patthara hatI. mahAvIra temAM pAra utaryA ane ene anusarIne potAno dharma yojyo. naitika siddhAnto dhArmika bhAvanAomAM to buddha ane mahAvIra sarakhA hatA. mukhya viSayamAM to eka mata ja hatA. ATaluM ja nahIM paNa emanA samayanA bIjA vicArakonA naitika ane dhArmika abhiprAyo sAthe paNa e baMne eka mata hatA. mahAvIre badho puruSArtha AtmA upara ja dAkhavyo, e mAtra sAdhu ja na hatA, paNa tapasvI paNa hatA. paraMtu buddhane sAco bodha prApta thayA pachI e tapasvI na rahyA, paNa mAtra sAdhu ja rahyA, ane potAno badho puruSArtha jIvanadharma upara dAkhavyo, tethI ekano upadeza Atmadharma thayo ane bIjAno dharma lokadharma thayo. eka anya suprasiddha jarmana vidvAna vinTaraniTajha paNa kahe che ke bauddho karatA ghaNA vadhAre tIvra zabdomAM (svarupamAM) jenadharma tyAgadharma upara bhAra mUkyo che ane buddhanA mukAbalAmAM zrI bhagavAna mahAvIre tattvajJAnanI eka vadhumAM vadhu vikasita paddhati (Atma zraddhAnI) upadezI che. (pR.57) jaina AgamomAM AtmakalyANanA vividha mArgonI vAta aneka jagyAe eka rIte jovA maLe che. samagra Agamo AtmakalyANa arthe ja prarupAyAM che. zrImad rAjacaMdra jaNAve che ke jinAgama te upazama svarupa che. upazama svarupa evA puruSoe upazamane arthe prarupyA che. upadezyA che. te upadeza AtmArthe che. anya koI prayojana arthe nathI. AtmArthamAM tenuM ArAdhana karavAmAM na AvyuM to te jinAgamanuM (jJAnadhArA 6-7 39 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zravaNavAcana niSphaLa rUpa che. samagra Agamo jIvanamAM vairAgya, upazamabhAva ane samatAbhAva utpanna thAya te mATeno upadeza Ape che. Agamono abhyAsa karI aneka sAdhakoe AtmakalyANa sAdhyuM che. vairAgya vagara A upadeza vyAmoha utpanna karanAro athavA cittanI vRttione vadhu caMcaLa karanAra banI zake. jIvanamAM mumukSabhAva pragaTe te mATe Agamo che. A Agamo dvArA jagatanA padArthone jANavA ane samajavAnI dRSTi to prApta thAya che paNa sAthe sAthe AtmakalyANano mArga paNa prazasta bane che. samagrarUpe jotAM bhagavAna mahAvIrano samasta upadeza AtmanA vikAsane lakSyamAM rAkhIne apAyo che. Atmazuddhi e samagra upadezanA kendramAM raheluM tattva che. jIva anAdikAlathI mithyAtvane kAraNe saMsAramAM bhramaNa karI rahyo che. temaja duHkha pAmI janmamaraNanA cakramAM pIsAI rahyo che. temAMthI mukta thavAmithyAtvano tyAga karI kramazaH Atmazuddhi dvArA kalyANa mArge AgaLa vadhI zake te mATeno uttama upadeza bhagavAna mahAvIre Apyo che. bhagavAna mahAvIre sarvaprathama agyAra gaNadharone upannaI vA. vigameI vA, dhuveI vA tripadI ApI. jagatanA tamAma padArtho upaje che. vA nAza pAme che vA dhruva rahe che. . atthaM bhAsai arahA,suttaM gaMthati gaNaharA nitthnnN| sAsaNassa hiyaThAe, tao suttaM pavattei / / 92 / / zrI bhadrabAhu svAmI-Avazyaka niryukti A tripadI anekAntavAdanI mULa bhUmikA che. te samaye ekAntavAdano vAyaro vAyo hato. sahu potapotAnA matane satya sthApita karavA mathatA hatA ane anyanA matonuM khaMDana karatA hatA. A khaMDana-maMDananI pravRtti tIvra rUpe cAlatI hatI tethI samAjamAM rAgadveSanuM kaluSita vAtAvaraNa phelAyeluM hatuM. te samaye bhagavAna mahAvIre ekAMta ucchedavAda ane ekAMta zAzvatavAdanuM (jJAnadhArA 6- 7 1 40 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDana karI anekAntavAdanI sthApanA karI hatI ane samatAno upadeza Apyo. gaNadharoe temanA upadezane dhAraNa karIne tene sUtrabaddha karyo. A sUtro eTale ja Agamo. arhato artha mAtra kahe che. gaNadharo sUtra (dvAdazAMga grupa) nipuNa (sUkSmArtha prarupaka bahu arthavALuM) guMthe che. tethI zAsananA hita mATe sUtra pravarte che. AvAM sUtro Agama rUpe prasiddha che. Agamo aMga, upAMga, chedasUtra, mULasUtra, prakIrNaka, cUlikA sUtra rUpe prasiddha che. tenI saMkhyA vize ekamata nathI. prAcInakALamAM 84 Agamo hovAnA ullekho prApta thAya che. jyAre zvetAmbara mUrtipUjaka paraMparAmAM 45 Agamo prasiddha che. paraMtu sthAnakavAsI ane terApaMthI paraMparAmAM 32 Agamo prasiddha che. 12 aMga AgamomAMthI 12muM dRSTivAda Agama naSTa thayuM che. digambara paraMparAmAM paNa Agamo prasiddha che. paraMtu badhA ja Agamo lupta thayelAM mAnavAmAM Ave che. AgamomAM AtmasudhAraNAnI ja vAto karavAmAM AvI che. ane AtmakalyANanI vibhinna paddhatio paNa jaNAvavAmAM AvI che. te tamAma paddhationo sAra tattvArthasUtranA prathama sUtramAM jANavA maLe che. sabhya rzana - jJAna - cAritrANi mokSamArga:|| arthAt samyaka darzana, samyaka jJAna ane samyak cAritra A traNeyano samanavya mokSano mArga bane che. A ratnatrayInI ArAdhanA kevI rIte karavI teno mArga AgamomAM varNavyo che. badhA ja Agamo judI judI dRSTiApe che. sUtrakRtAMga sUtramAM AtmakalyANanA mArganI vAta bahu ja spaSTa rIte karavAmAM AvI che. sUtrakRtAMga sUtramAM zarUAtamAM ja jaNAvavAmAM AvyuM che ke sahu prathama jJAna prApta karo pachI baMdhanane samajI toDo. jJAna vagara baMdhanonI sAcI samaja prApta thaI zakatI nathI. ajJAnI manuSya kazuM ja jANato na hovAne kAraNe te karmabaMdhana ke muktinI jJAnadhArA 6-7 (41) jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakriyA paNa jANI zakato nathI. jJAna dvArA ja sAcI samaja keLavI zakAya che. AvI samaja ja jIvanane dRSTi ApI zake che. AvI ja carcA ati prasiddha Agama dazavaikAlika sUtramAM paNa karavAmAM AvI che. temAM jaNAvyuM che ke soccA jANai kallANaM socA jANai pAvaMga | ubhayaMpi jANai soccA jaM seyaM taM samAyare / / sAMbhaLIne, vicArIne kalyANane jANe che. sAMbhaLI-vicArIne pApane jANe che. kalyANa ane pApane sAMbhaLIne ja jANe che. mATe je zreyaskara hoya tenuM AcaraNa kara| arthAt sarva prathama jJAnane ja mahattva ApavAmAM AvyuM che. jJAna arthAt samaja. jo jJAna na hoya to samyak AcaraNa thaI zakatuM nathI. ajJAnIne kalyANaakalyANano bodha na hovAne kAraNe te samyak AcaraNa ane AtmakalyANa sAdhI zakato nathI. AthI tyAM spaSTa upadeza karyo che arthAt prathama jJAna pachI dayA. jene jJAna nathI teo zreyaskara Atmahitakara ane Atma ahitakara evA kAryanuM samyak jJAna na hovAne kAraNa AgaLa vadhI zakatA nathI. je jIvane jANato nathI. je ajIvane jANato nathI te saMyamane jANI zakato nathI. je jIva ane ajIvane jANe che te saMyamane jANe che. ane je saMyamane jANe che te karmo khapAvI Atma kalyANa sAdhI zake che. Ama to Adhunika ciMtakoe jainadarzananA mukhya traNa siddhAnto tAravyA che. te ahiMsA, aparigraha ane anekAMtavAda che. A traNa siddhAnto upara ja jainadarzananI AkhI ImArata racAI che. ahiMsA e sahuthI moTo dharma che. vipAkasUtramAM ahiMsAne sahuthI moTuM vrata jaNAvyuM che ane kahyuM che ke A vratamAM bAkInA badhAM ja vrato samAI jAya che. ahiMsAnA AcaraNathI ja bAkInA badhA vratonuM pAlana thAya che. ahiMsAnA ghAtamAM bAkInA badhAM ja vratono ghAta thaI jAya che. AthI ja AcArAMga sUtra, sUtrakRtAMga jJAnadhArA 6-7 42 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra ane dazavaikAlika sUtramAM ahiMsAno mahimA varNavavAmAM Avyo che. AcArAMga sUtramAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke savve pANA savve bhUyA savve jIvA savve sattA na haMtavyA na haMtabbA na ajjhAveyavyA na parighetavyA na ubaddavelyA esa dhamme suddhe dhuve nIe sAsa samecca loyaM kheyannehiM paveie / AcArAMga sUtra arthAta sarva prANa, sarvabhUta sarva jIva, sarva sattvane na haNavA, na kleza upajAvavo, na paritApa upajAvavo, na upadrava ka2vo, A dharma zuddha, dhruva, nyAya ane zAzvata che. lokane samyak prakAre jANI kSetrajJoe pravartavuM. anyatra AcArAMga sUtramAM kahyuM che ke saneenIvA piyADA, suhasAyA, dukkhapaDikulA, appiyavahA, piyajIviNo, jIviukAmA / savvesiM jIvIyaM piyaM / NAtivAjjakiMccaNaM. ( AcArAMga sUtra ) badhA jIvone AyuSya priya che. sarve sukhanA abhilAthI che. duHkha sarvane pratikULa che. vadhamaraNa sahune apriya che. sarva koIne jIvita jIvavuM priya che. sarve jIvavAnI IcchA rAkhe che. A mATe koIne mAravo ke kaSTa devuM na joIe. A ahiMsAno mULa siddhAnta che. ahiMsAnA AcaraNathI AtmakalyANa thAya che. ahiMsA utkRSTa dharma che. tethI ja dazavaikAlikakAre ahiMsAne sarvaprathama kramamAM mukyo che. dhammo maMgala mukkiThaM ahiMsA saMjamo tavo / ahiMsA, saMyama ane taparUpI dharma e utkRSTa maMgala che. Ama ahIM ahiMsAnuM sthAna sarva prathama mukavAmAM AvyuM che. evaM khu NANiNo sAraM jaM na hiMsati kiMcaNa / ahiMsA samayaM caiva etAvaMtaM viyANiyA / / 10 / / vivekI puruSo mATe e ja sAra che ke te koIpaNa jIvananI hiMsA na kare. ahiMsA ja siddhAnta che ema jANavuM joIe. sUtrakRtAMga sUtranA bIjA adhyAyanuM nAma vaitAlIya che. A adhyayanamAM prathama tIrthaMkara RSabhadeve temanA 98 putrone aSTApada jJAnadhArA 6-7 43 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parvata upara upadeza Apyo hato teno saMgraha karavAmAM Avyo che. tema niyuktikAra tathA TIkAkAra zIlAMkAcArya kahe che. kAmaM tu sAsaNamiNaM kahiyaM aTaThAvayaMmi usbhennN| aTThANaMutiM suyANaM souNa te vi pbiyaa||39||| | (sUtratA nitti) (tathA sUtrakRtAMga zIlAMka vRtti patra pa3) kathA A pramANe prathama tIrthakara RSabhadeva rAjya tyAgI pravajita thayA tyAre temaNe sau putrone rAjya vaheMcI sAdhu thayA hatA. temAMthI bhArata rAjAe cakravartI banavA mATe 99 bhAIone potAnuM adhipatya svIkAratA jaNAvyuM tyAre bAhubalI sivAyanA 98 bhAIo pitA RSabhadeva pAse gayA. tyAre bhagavAna RSabhadeve 98 putrone sAMsArika kAmanAothI mukta thavA upadeza Apyo. A upadeza sAMbhaLI 98 putro virakta thaI saMyama grahaNa kare che. 99mAM bAhubalIe bharatanuM Adhipatya svIkAryuM nahIM tethI banne vacce yuddha thatAM bAhubalIe bharata rAjAne harAvyA. paraMtu te vakhate ja raNabhUmimAM ja temane vairAgya utpanna thatAM saMyamI banyA. AthI barata mahArAjA cakravartI banyA. bhagavAna RSabhadeve 98 putrone Apelo upadeza A adhyayanamAM saMgrahita karavAmAM Avyo che. A adhyayananuM nAma vaitAlIya-yAliya che. saMskRtamAM tene vaitAlIya ane vaidArika kahevAmAM Ave che. karma athavA karmabIjane nAza karavA-vidAraNa karavAno upadeza hovAthI A adhyayanane vetAlIya adhyayana kahevAmAM Ave che. A uparAMta vaitAlIya chaMdamAM gAthAo hovAthI paNa vaitAlIya kahevAmAM Ave che. moharUpa vaitAla-pizAcanuM svarUpa samajavA mATe temaja sAmAjika, pArivArika, Adhi dvArA kevI rIte parAjita kare che. kyAM kyAM bacavuM joIe, kevI rIte bacI zakAya te jANavA mATe moharUpI (jJAnadhArA 6-7 44 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaitAlane jItavA mATenuM A adhyayana che. A adhyayananA traNa uddezaka che. prathama uddezakamAM 22, dvitIya uddezakamAM 32 ane tRtIya uddezakamAM 22 gAthAo arthAt kula 76 gAthAo A adhyayanamAM che. vidvAnonuM mAnavuM che ke kula 98 gAthAo hovI joIe. arthAt A adhyayanamAM cAra uddezaka hovA joIe. paraMtu cothuM uddezaka naSTa thayuM hovuM joIe. AtmakalyANa mATe A adhyayananI pratyeka gAthA mUlyavAna che. pratyeka gAthA dastAvejI che. teno upayoga AtmakalyANa mATe ja che ane te dvArA aneka AtmAo kalyANa mArge AgaLa vadhyA che. mAtra dravya vidAraNa ja nahIM paraMtu bhAva vidAraNa paNa Avazyaka che. rAga, dveSa, moha, mAyA AdinuM vidAraNa bhAva dvArA ja zakya che. A mATe jJAna, darzana, cAritra, tapa, saMyama AdinI AvazyakatA che. te mATe hitanI prApti ane ahitano tyAga tathA saMsAranA svarupano bodha Avazyaka che. prathama zlokamAM ja mahattvano upadeza Apyo che. A adhyAyamAM jaNAvyuM che ke saMbujjhaha kiM na bujjhaha, saMbohi khalu pecca dulahA / No hUvaNamaMti rAtio, No sulabhaM puNaravi jIviyaM / / 1 / / he bhavyo-tame bodha prApta karo bodha kema prApta nathI karatAM paralokamAM saMbodhi prApta karavI atyaMta durlabha che. temaja vItelI rAto pAchI nathI AvatI. vaLI saMyamI jIvana paNa vAraMvAra sulabha nathI hotuM. manuSyabhava maLavo muzkela che. manuSyo jIvana daramyAna kAmabhogomAM temaja strIputrAdinA snehamAM aTavAI rahe che. tethI potAnA mATe tathA potAnA saMbaMdhIo mATe aneka sArAM narasAM karmo kare che. paraMtu saMsAranA tamAma jIvone pachI te deva hoya ke Indra hoya temane gamatuM na hovA chatAM priya saMjogo ane saMbaMdho choDIne javuM paDe che. AyuSya jIvana nazvara che ane jeno, janma thAya che tenuM maraNa paNa avazya thAya ja che. saMsAramAM pote jJAnadhArA 6-7 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) - 45 - Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karelAM sArAM athavA narasAM karmonuM phaLa svayaM ja bhogavavuM paDe che. karma bhogavavAno samaya Ave che tyAre rAjavaibhava. sukhasAmagrI, sagA-saMbaMdhI potAnAM pApa karmothI bacAvI zakatA nathI. AthI samaya che tyAre ja saMsAranA asAra, duHkha rUpa pApakarmone choDI sAcuM jJAna prApta karavAno prayatna karo. jethI tame karmo tathA karmonA hetuono nAza karavI duHkhacakramAMthI mukta thaI zako. Atma kalyANa mATe jAgRti jarUrI che tema ja je jAge che te tare che. mATe jAgRta thavAno upadeza paNa ApavAmAM Avyo che. AtmajAgRti mATeno upadeza saMsAranI mAyA atyaMta vicitra che. para padArthonuM Asaktine kAraNe tenAthI mukta thavuM kaThIna hoya che. mUDha manuSyo to kAmabhogomAM Asakta thaIne mUcchita jIvana jIve che tethI teo mukta thaI zakatA nathI. paraMtu samaju puruSo to jhaTapaTa virata thaI parAkrama ane puruSArthapUrvaka nirvANa mArga hAtha dharavA prayatna karavo joIe. bhagavAna mahAvIra svAmIe temanA aMtima upadezamAM aneka udAharaNo ApI pramAdano tyAga karI jIvanamAM zIgha Atma-kalyANa sAdhavAnI vAta karI che. A kArya yathAzIgha karavuM joIe. Agama graMthomAM aneka sthaLoe A upadeza bhArapUrvaka ApavAmAM Avyo * karmanAza karavA mATe jJAnanI AvazyakatA che. sUtrakatAMga sUtramAM AvA jJAnane saMbodhi kahI che. niryuktikAra saMbodhino artha jAgavuM evo kare che. sAmAnyataH ajJAnI jIva mohane kAraNe UMghato hoya che. paNa jJAna-saMbodhi prApta thatAM jAgI jAya che. A saMbodha be prakArano che (1) dravya saMbodha ane (2) bhAva saMbodha. dravyasaMbodha eTale dravyanidrAthI jAgavuM ane bhAvasaMbodha eTale bhAvanidrAmAMthI jAgavuM. dravya saMbodhanI apekSAe bhAva saMbodha durlabha che. niryuktikAre dravyabhAvanI jAgaraNa zayananI caturbhagI varNavI che. jJAnadhArA 6-7 46 nisAhitya jJAnasatra 6- Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) je sAdhaka dravyathI jAge che paNa bhAvathI sukha e che. (2) je sAdhaka dravyathI jAge che ane bhAvathI paNa jAge che. (3) je sAdhaka dravyathI jue che paNa bhAvathI jAge che. (4) je sAdhaka dravyathI sue che ane bhAvathI paNa sue che. je dravya ane bhAvathI jAge che te sarvottama che, bhAvathI jAganAra ThIka che bAkInA be bhAMgA nikRSTa che. AtmakalyANa mATe dravyabhAva jAgRti Avazyaka che. gItAmAM sthitaprajJanAM lakSaNomAM ane AcArAMga sUtramAM AvI jAgRtinI prazaMsA karavAmAM AvI che. bodha prApta karavAthI AtmajJAna prApta thAya che. kenopaniSadamAM paNa kahyuM che ke ahIM jeNe AtmajJAna prApta karyuM che te ja satya che. paraMtu jeNe ahIM AtmajJAna prApta nathI karyuM teno AgaLa jatAM vinAza thAya che. (iha cedavedittha satyamasti, na cedavedInmahatI vinaSTi - kenopaniSad) saMbodhi prApta karI AtmakalyANa sAdhavuM joIe. paraMtu jeo jJAna prApta karavAnA IrAde saMnyAsI thaI bhikSAcaryA, nagnAvasthA, kaThora tapazcaryA svIkAra che. paraMtu jeo potAnI AMtara kAmanAone nimna nathI karI zakatAM teo karmacakramAMthI mukta thavAne badale temAM ja raheMsAyA kare che. arthAt jeo mAyAmaya-pracchanna dAMbhika kRtyomAM Asakta hoya to karmo dvArA te atyaMta tIvratAthI pIDita thAya che. AthI jemaNe karmacakramAMthI mukta thavAnI IcchA che temaNe jJAnI puruSonuM zaraNa svIkArI temanI pAsethI yogya mArga jANI temaNe batAvelA mArge prayatnapUrvaka tathA yogamukta banI AgaLa vadhavuM. Ama karavAthI karmono kSaya thavA lAge che. sAco vairAgya utpanna thAya che. je tapasvI che tathA zAstra saMmata mArge cAle ane mumukSabhAva hoya che te ja paMkhiNInI peThe potAnA karmo khaMkherI nAkhe che. saMyamano mArga atyaMta duSkara che. sAdhake aneka pralobhano (jJAnadhArA 6-7 47 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacce aDaga rahevAnuM hoya che. temAM to jemaNe mAyA-mamatAne choDI dIdhI hoya, jAgRta hoya ane mahAparAkramI hoya te ja aMta sudhI sthira rahI zake. bAkI to bIjAM saMsArano tyAga karyA pachI paNa sagAsaMbaMdhInA baMdhano-saMbaMdhomAM aTavAI jAya che. keTalAka to svajanonI kAkaludIthI AkarSita thaI saMyamano tyAga paNa karI de che. sagA-saMbaMdhImAM moha-mamatAvALA asaMyamI jIvo teve vakhate moha pAmI jAya che. sagAsaMbaMdhInI mamatA pachI bIjuM moTuM vighna ahaMkAra che. keTalAka samaya laIne paNa potAnA jJAna, gaNa, phUla, gotrano ahaMkAra kare che paraMtu sAco saMyamI to potAnI mukhtAvasthAno paNa garva karato nathI. sAdhue to koInoya tiraskAra karyA vagara apramatta rahIne saMyama jIvananuM aNIzuddha pAlana karavuM joIe. Ama karatAM koI paNa kaSTa Ave to paNa aDaga rahevuM tathA saMsAranA samasta saMyogono tyAga karI devo joIe. AtmakalyANa sAdhavA mATe ekAntamAM ekAkI rahevuM joIe tathA mana ane vANIne aMkuzamAM rAkhI samAdhi ane tapamAM parAkramI banavuM joIe. bhayamukta thaI Atma-kalyANa sAdhavuM joIe. AtmakalyANanA mArgamAM nirbhayatA atyaMta Avazyaka tattva che. yoganI sAdhanAmAM paNa nirbhayatA jarUrI che. jo bhaya utpanna thAya to saMga karavAnuM mana thAya ane saMgane kAraNe anya doSo punaH utpanna thAya che. sUtrakRtAMga sUtramAM to eTale sudhI kahyuM che ke sAdhu mATe saMga jevI jokhamakAraka bIjI ekeya vastu nathI. saMgane kAraNe samAdhithI zruta thAya che. saMga e kajiyAnuM-AsaktinuM ane pUrve bhogavelA bhogonI smRtinuM kAraNa che. mATe saMgathI haMmezA dUra rahevuM joIe. kAmabhAgo rogarUpa che tethI tene to dUrathI ja choDI devA joIe. kAmabhogamAM Asakta puruSa kyAreya saMyamanuM pAlana karI zakato nathI. jema nabaLA baLadane game teTalA mAro-jhUDo, paNa te (jJAnadhArA 6- 7 48 jainasAhitya jJAnasatra 6- Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgaLa cAlavAne badale UlaTo caLiyo thaIne besI paDe che. tevI ja dazA viSaya rasa cAkhelA manuSyanI che. viSayomAM leza mAtra sukha nathI tathA te kSaNabhaMgura che ema jANavA chatAM AyuSya paNa nazvara che tevuM jANavA chatAM chevaTa sudhI kAmabhogane vaLavI rahe che. mATe kAmabhogonA svarUpane samajI teno tyAga karavo joIe. badhAMe potAnA karmo bhogavavAM ja paDe che. bhogavyA vinA tenAthI mukti thatI nathI., jAgRti durlabha che mATe saMbodhi prApta karavI joIe. AtmakalyANa sAruM tIvratAthI kamara kasavI joIe. Ama, A adhyayanamAM AtmakalyANanI prApti mATeno mArga ane tenI vacce AvatA Avarodho dUra karavAno uttama upadeza Apyo che. pratyeka AgamamAM AvI AtmakalyANanI vAto pade pade karelI che tethI AtmakalyANa mATe Agamo amUlya dastAveja samAna che. jeo Agamone niraMtara abhyAsa kare che. svAdhyAya kare che te jIvanamAM apUrva avasara prApta karI kalyANa sAdhI zake che. parAzeSagahA lIvAnAsa (jJAnadhArA 6- 7 26649) jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinAgama : Atma sudhAraNAno amalya dastAveja amadAvAda sthita jainadharmanA DaoN. javAhara zAha abhyAsu, javAharabhAI jainadharmanA viSayamAM Ph.D. karela che. jaina sAhitya jJAnasatra ane saMmelanomAM bhAga le che. dastAveja zabdanuM mUlya ghaNuM che, paraMtu te zabda thoDo bhAre lAge che paNa AtmasudhAraNA puSpanA khIlavA jevI prakriyA che tethI tene huM cittanI prasannatA joDe sAMkaLuM chuM. e sAdhunuM nAma AnaMdasAgara pU. jhaverasAgarajInA ziSya. banneno saMyoga mAtra nava mahinA ja! kALadharma vakhate pU. jhave2sAgarajIe jhaverasAgaranA mastake hAcha mUkyA ane kaheluM, 'beTA, AgamonuM dhyAna rAkhaje.' AgamonI pAchaLa pU. A. sAgarAnaMdasUrIjIe potAnuM jIvana samarpita karyuM ane ApaNane AgamodvAraka prApta thayuM. Agamo pratyeno ApaNo abhigama kevo hovo joIe? ItihAsamAM tenuM dRSTAMta maLe che. prakAMDa rAja purohita ane diggaja vidvAna jyAre AcArya haribhadrasUri thayA tyAre temaNe gadgad kaMThe kaheluM, 'dUSama kALanA doSathI dUSita evA amArA jevAne A jinAgama prApta na thayA hota, to amArA anAtha ane durbhAgI AtmAnuM zuM thAta!' vicAronuM udgama biMdu jinazAsananA AcAramAM che. vyavahA2 AcArathI ghaDAya che. hiMsAnA sAdhanonuM jJAna pAmI temAMthI viramavuM eTale zastraparikSA. AtmAne lagatI aDhAra prakAranI bhAvadizAo samajI cha prakAranA jIvonI rakSAmAM ja munipaNu kahyuM che. lokavijaya eTale kaSAyavijaya A kriyAmAM ATha prakAranAM karmono nAza karavo ane manane avicA2mAM laya karavuM. jinAjJAmAM na jJAnadhArA 6-7 ; ; 50 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahenA2 jyAre rogamAM sapaDAya tyAre thatI jIvanI dazA brahmadatta cakravartInA dRSTAMta dvArA spaSTa karI che. anukULa pratikULa prasaMgoe kevI zubha bhAvanA bhAvavI tenuM ahIM nidarzana che. rAmacaMdrajIne sItAjIe acyutakendra tarIke zIta upasarga karyo tyAre samatA rasamAM jhIlatA rAma ke IlAcIkumArano vairAgya ane pratipakSe gajasukumAra munine saumila brAhmaNe karelA uSNa upasarga vicAramAM mUkI de che. supta te saMsArI ane asupta te muni. A vyAkhyA ja jAgRtinuM mahattva darzAve che. AhAramAM Asakti ane gADariyA pravAhamAM vahI javuM te muninuM lakSaNa nathI. garbhAvasthAnAM duHkho joI, kSaNabhaMgura viSayo pratye vairAgya keLavanAra paNa, zruta pratye dakAra na rAkhanArane uNodarI tapanuM vidhAna ahIM karyuM che. karmone zAMtabhAve khapAve te vyakti bhAvadhUta ane na khapAve te dravyadhUta. upadeza kone Apavo? je sAvadhAna che, mana vacana kAyAnA daMDathI rahita che tathA prAza ke samAhita che tene. A sAthe dharmakathanano vidhi samajAvyo che. nArakanuM varNana ane niMdA paNa parasparathI dUra nathI. ahIM maraNanA prakAro, AhAra kema ocho ka2vo, dUSita AhArano tyAga ane pariSahone kema sahana karavA tathA anazananuM varNana karyuM che. bhagavAna mahAvIranI dinacaryAne AtmasudhAraNAnI dIvAdAMDI kahI che. nAstika ane anya darzanonA tattvajJAnamAM rahelo AMtaravirodhane spaSTa karI karmanI dArzanikatAnI anivAryatA e AtmasudhAraNAnuM bIjuM kadama che. Izvara nahi, karma ja jIvana ane jagatanI gatividhimAM saMgatatA ANe che. sUra ke saMgItanI asara jIvana para paDe che te darzAvatuM vetAlIya adhyayayana RSabhadevanI saMgItamaya dezanA ane pariNAme 98 jJAnadhArA 6-7 51 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putromAM vairAgya (saMsAra nivRtti)nuM rahasya chatuM kare che. eka moTI vAta e kahI che ke yajJAdi pravRttimAM mokSa mAna te kuzIla che. samyagudarzana e ja mokSamArga che. parAkramI thavAnI preraNA ApatA bAlavIrya ane paMDitavIryanI vAta yuktipUrvaka rajU karI che. gurusevAnI preraNA karavA sAthe nakAmI kAyika-pravRttine vakhoDI pAsatya sAdhuno saMparka rAkhavo nahIM, samAdhimAM kema rahevuM tenA bheda ane te samayanI Atma dazAno citAra rajU karI mokSanuM varNana tathA vyAkhyA karI che. bhagavAnanA upadezakathananAM sthaLane samavasaraNa kahe che. lokamAM zUnyatA kyAMya nathI samagra loka, padravyothI bharelAM che. SaDradarzananuM varNana karI je "che' tevA dharmanuM nirUpaNa karela che. jJAnanI dhAraNa karI tenuM vartamAna pAlana karI manuSyanI mokSa mATenI lAyakAta siddha karavI rahI. gurunI nizrAmAM samAdhilAbha prApta thAya te darzAvela che. samatvanI sAcI vyAkhyA-sAco brAhmaNa, sAco zramaNa the ane sAco zramaNa sAco brAhmaNa che. puMDarika ane kaMDarikanA dRSTAMta dvArA be bhAIonA zubhAzubha bhAvanuM darzana karAvyuM che. Izvara jagatakartA ke prahartA nathI. amuka apekSAe niyati jevuM kaMI nathI. puruSArthano paNa emAM phALo che. evuM cutamAM nirUpaNa che. have AgamonAM keTalAMka sUtro joIe, rasadarzana karIe. khaNa jANAti paMDie (e paMDita tuM kSaNane jANa, tuM tArI eka kSaNane apramAda udAsInatAthI bharI de.) prabhue ApaNI sAdhanA keTalI saMkSipta karI ApI! bhatanI kSaNa vyatIta thaI gaI paNa, bhaviSyanI kSaNa AvI nathI. atyAre to tArI sAme eka kSaNa che. jene tAre bharavAnI che. vartamAna joga' muni bole che, teno artha zuM? ahIM to gurunI (jJAnadhArA 6-7) 52 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-che Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjJA ja zirodhArya che. "AvuM chuM tevuM vacana paNa nahi ane nahi AvuM tevuM vidhAna paNa nahi. ane saMbaMdha phakta kSaNa joDe che. je vartamAnanI kSaNa che. keTalI sarasa A sAdhanA!" muni apekSAnI pele pAra che. eka sUtra che aMge AyA. vividha vibhAvomAM mamatA dhAraNa karanAranA AtmAne nijabhAvamAM sthira karanAra A sUtra e syAdvAda zailInuM anokhuM udAharaNa che. judA judA hovAno anubhava te moha.. jIvAstikAya kahe che ApaNe eka chIe. eka sUtra che "namo suasta'(zrutane namaskAra) jina ane jinAgamane ahIM eka rUpe svIkArela che. jina paDimAMhI jina sArIkhI eka kaDI sAthe jinAgama paNa svIkArI e eka kaDI sAthe jinAgama paNa svIkArI zakAya. bhagavAna mahAvIranI vANI puSparAvarta megha jevI che. je varasyA bAda 21 varSa sudhI varasAda na varase to paNa pAka UtaryA kare? bhagavAnanA zabdothI AkRti UbhI thaI - te brAhmI mULa zabda che - brahma - paramAtmA. temanuM boleluM te brAhmI. bhagavAnano akSara deha. A akSaradeha sahunuM maMgaLa karo. (jJAnadhArA 6-7 53 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja na zALAnA bALako mATenA Arza abhyAsakramanI rUparekhA jena sAhityamAM UMDo rasa ( cImanalAla kalAdhara saMpAdana, saMzodhana-lekhanamAM satata pravRtti - pustako tathA aneka lekho pragaTa karyA che. A vizvamAM mAnavIne urdhvagAmI banAvanAra zikSaNa koI hoya to te dhArmika zikSaNa che, AdhyAtmika zikSaNa che. jaina dharmamAM dhArmika zikSaNane khUba ja mahattva ApavAmAM AvyuM che, paraMtu khedanI vAta e che ke Aje sinemA, TI.vI., ane viDiyonA yugamAM ApaNI jene zALAnA bALakonI saMkhyA satata ghaTatI rahI che. are keTalAya sthaLe to jenazALA baMdha karI devI paDe tevI sthiti UbhI thaI gaI che. AnA kAraNamAM uDA utarIe to jaNAze ke A gaMbhIra paristhitinA javAbadAra ApaNe pote ja chIe. aMgrejI zikSaNanA ghaDataramAM taNAtA taNAtA ApaNe ApaNA dharma zikSaNanI mahattA samajI zakyA nathI. ke nathI ApaNA bALakone tenI upayogItA samajAvI zakyA. ApaNA bALakomAM dhArmika zikSaNa mATe rasa, ruci ane utsAha jAgRta thAya tevI koI takedArI paNa ApaNe keLavI zakyA nathI. dharmane ApaNe utkRSTa maMgaLarUpa mAnIe chIe, Aloka ane paralokanuM kalyANa karanAro samajIe chIe paraMtu ApaNA bALakonA dhArmika zikSaNanA prazna ApaNe eTalA sajAga rahyA nathI. samayanA parivartana sAthe vyavAhiraka keLavaNInuM mahattva vadhyuM che tenI sAthe dharmazikSaNa taraphanI ApaNI AvI ghora upekSA hitAvaha nathI. mAnava jIvananI pratyeka pravRttine unnata banAvanAra che dharma. dharma e mAnava jIvananA utthAnanuM pagathiyuM che ane ethI ja jainadharmamAM dhArmika zikSaNa para vizeSa bhAra mUkAyo che. ApaNA bALakomAM jo dharma zikSaNa na hoya to temanuM jIvana aMdhakAramaya banI jaze. dharma saMskAra ja temane saMkaTa sAme jhajhumavAnI zakti Avaze. Aje ApaNe (jJAnadhArA 6-7 54 nisAhitya jJAnasatra 6- Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNA bALako dharma zikSaNa levA jaina zALAe jAya che ke nahi teno khyAla rAkhatA nathI. bALakone pharijayAta jaina zALAe mUkavAnuM to ApaNe zikhyA nathI. pariNAme ApaNAM bALako mUlyavAna evA dharmazikSaNathI vaMcita rahI jAya che. tIrthaMka2 jaDavAdanA A jamAnAmAM ApaNe jo TakI rahevuM haze to dharma zikSaNanI mahattA samajavI ja paDaze. ApaNe ApaNA bALakonA dhArmika zikSaNa mATe zuM rojano ekAda kalAka paNa na phALavI zakIe? khAsa kALajI rAkhI ApaNA bALakonAM dharma zikSaNa pratye rasa, ruci ane utsAha vadhe temA pagalA ApaNe zA mATe na uThAvI zakIe. ? ApaNI jainazALAnA bALakomAM dharmAbhyAsanI rasa, ruci ane utsAha vadhe te mATe mArI dRSTie teno Adarza abhyAsakrama A pramANe hovo joIe. (1) ApaNI jainazALAmAM apAtA zikSaNamAM have krAMti lAvavAnI jarUra che. ApaNAM bALakone jaina zALAmAM sUtro gokhAvavAmAM Ave che tenA karatAM eka sUtra kaMThastha thAya ke turata ja teno arthabodha karAvavAmAM Ave te pachI ja bIjuM sUtra samajAvavuM joIe. (2) ApaNI jaina zALAmAM sUtronI sAthe jainadharmanuM prAthamika jJAna, jainadharmano itihAsa, deva-guru-dharma viSenI samaja, jaina sAdhusAdhvI, zrAvaka-zrAvikA, parva tithi, jaina parvo, navapadajI sAmAyika, pratikramaNa, vagere viSayo paranuM jJAna ane samaja vakhatovakhata ApavI joIe. (3) ApaNA samAjanA bALako moTA bhAge aMgrejI mAdhyamanI skUlomAM bhaNe che. AvI skUlomAM mAtRbhASA gujarAtIno viSaya na hovAnA kAraNe A bALako gujarAtI khovI zake che paNa gujarAtI lakhI, vAMcI zakatA nathI. ApaNuM moTA bhAganuM dharma sAhitya gujarAtI bhASAmAM che. tethI AvuM Avazyaka sAhitya aMgrejImAM anuvAdita thAya ane tene jaina zALAnA bALako sudhI pahocADAya tevA prayatno thavA joIe. (4) jainazALAmAM gujarAtI zIkhavavAnA varga paNa zarU karAvavA jJAnadhArA 6-7 55 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joIe. jethI aMgrejI mAdhyamamAM bhaNatA ApaNA bALako mAtRbhASA gujarAtI para paNa purepuruM prabhutva dharAvI zake. ane ApaNuM dharma sAhitya vAMcI zake, te para lakhI zake. (5) jainazALAmAM bhaNatA ApaNA bALakone jena pAribhASika zabdo, jaina tIrthakaro ane anya viSayanA citro taiyAra karI te citrothI samaja ApavAthI sAruM pariNAma AvI zake. (6) jenazALAnA bALako mATe sUtrono jene dharmanA tatvajJAnano ane kathA sAhityano abhyAsakrama bALakonI uttara pramANe Divijhana (vibhAga) vAra taiyAra karavo joIe. (7) Ajano yuga vijJAna ane TekanolojIne yuga che. AjanI ApaNI navI peDhI AvA jJAnathI suparicita thavA lAgI che. kamyuTara, lepaTopa, InTaraneTa jevA Adhunika mAdhyamothI duniyAnA loko ekabIjAnI najIka AvavA lAgyA che. tyAre ApaNe ApaNI jaina zALAmAM paNa AvA Adhunika sAdhanono upayoga karI bALakonI jijJAsA AvA jarUrI mAdhyamo sArA saMtoSavAnuM kArya thAya to AjanI navI peDhImAM ApaNA jainatvanA saMskAro akabaMdha jaLavAI raheze ema mADImAM ApavAmAM sArA satAyoga karavA (8) jenazALAnA bALakonI hara traNa mahine maukhika ane lekhita parIkSA lekhI joIe ane varSanA aMte vArSika parIkSAnuM Ayojana karavuM joIe. AjanuM bALaka e ApaNI ekvIsamI sadInuM buddhi pratibhA dharAvatuM bALaka che. dharma pratye tenI zraddhA TakI rahe, dharma pratye teno anurAga vadhe, dharma pratye tenA saMskAro jaLavAI rahe tevA prayatno ApaNe saue karavA joIe. AjanI navI peDhI ApaNA dharma saMskArono vAraso saMbhALI zakaze eTaluM ja nahi ApaNI jene dharmanI garimA vadhune vadhu gaganagAmI banAvI zakaze. A mahAna kArya kyAre thaI zake ke ApaNI navI peDhIne ApaNae kharA jainatvathI suparicita karI zakIe. A atyaMta upakArI kArya ApaNI jainazALAo ane ApaNA sAdhu-sAdhvI bhagavaMto ja karI zakaze temAM mane leza mAtra zaMkA nathI. (jJAnadhArA 6-7 156 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina zALAnA bALako mATenA - bI.e. kaoNpyuTara, vijJAna, dhArmika kalcara L bInA gAMdhI ane yogika zikSaNamAM DiplomA korsa karyo che. yoga zikSaNa kAunselara. sAmayikomAM mananIya lekha lakhe che. jainazALAnAM Adarza abhyAsakramanI rUparekhA taiyAra karavI hoya to tenAM badhAM pAsAMne (jainazALA, bALako, abhyAsakrama, Adarza), aneka dRSTithI jANavA paDaze. AmAM UMDANa, vicAra, ciMtana, dIrdhadaSTi, anubhava joIze, vivekadRSTi joIze, jethI Adarza rUparekhA taiyAra thAya (I) jainazALAH eTale evI zALA jyAM jainadharmanuM zikSaNa apAtuM hoya. jyAM jainadharmanI prakRti, jainadharmano siddhAMtono paricaya ane abhyAsa karAvavAmAM Ave. 1) jainadharma kone kahezuM? jene eTale jina, jemaNe potAnI aMdaranAM zatru (rAga-dveSamohane) kahyA che ane potAnA AMtarika guNone khIlavyAM che. AtmAnI zuddhi karI che. karmono nAza karyo che, te jina, tIrthakara emaNe batAvelA mArge je cAle te jaina kahevAya. vatyui sahA dhammA vastuno svabhAva te ja dharma, AtmAno svabhAva te Atmadharma, rAga-dveSa karyA vagara, kevaLa jovuM ane kevaLa jANavuM, te ja Atmadharma, anAdi kALathI jIvamAtra, svabhAva bhUlIne parabhAvamAM ane bhavabhramaNamAM bhaTakI rahyo che, te potAnA bhUlAyelAM svabhAvane pAmavA puruSArtha kare, te dvArA vibhAvane dUra kare ane zuddha AtmAnuM darzana kare. AdinAtha bhagavAnathI AraMbhI mahAvIra svAmI sudhInAM 24 tIrthakaroe, anaMtA kevaLI bhagavaMtoe, A puruSArtha karyo, pariNAme kevaLajJAna, kevaLadarzana pAmI siddha (jJAnadhArA 6-7) 57 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAna Agamo ja prazikSaNa apAya che jenazALAmAM thayA, sthita thayA che. A siddhatvanI yAtrA karavAnI preraNA ane mArgadarzana ApaNane Agamo dvArA maLe che, gurubhagavaMto dvArA maLe che. ane pachI jenazALAmAM tenuM prazikSaNa apAya che. - A jainazALA kevI hovI joIe? (Adarza jainazALAmAM nIcenAM siddhAMtonuM pAlana thAya) cAra aMgonI prApti yantAri paramaMgANi, dullahANiha jNtunno| manasuta surR sidhdhA, saMgamamaya viriyA (uttarAdhyayana sUtra adhyayana 3-1) A saMsAramAM jIvone cAra zreSTha aMgonI prApti thavI durlabha che. 1) manuSyajanma :- janma maLyA pachI manuSyatva, mANasAI, mAnavatA lAvavI, khIlavavI. 2) dharmazAstra, siddhAMtanuM zravaNa karavuM (samyakajJAna) 3) zuddha dharmamArga para zraddhA thavI (samyakdarzana) (potAnI samajaNa-ciMtana) dvArA pragaTelI zraddhA 4) saMyama - cAritrane vize parAkrama phoravavuM (samyakracAritra) (zraddhAmAMthI pragaTeluM AcaraNa) bina sAMpradAyikatA :- (kaSAya mukti) nAzAmbaratve na sitAmbaratve, na tarkavAde na ca tattvavAde / na pahIsevA DaDa zrayaNena muktiH SAya vitta zilya muvistareva (upadeza taraMgINI) koIpaNa mANasa, game te nAmathI oLakhAya, enI kazI harakata nathI. eka vyavasthA tarIke saMpradAyo astitvamAM AvyA che paraMtu jo te ema mAnI bese ke digambaratvamAM (nagna rahevAmAM) ja mukti che athavA zvetAmbaratvamAM (vastra dhAraNa, ke zveta vastra dhAraNa karavAmAM ja mukti che, athavA tarkavAda ke tattvavAdamAM ja mukti che, ke pachI mAtra potAnA pakSanI sevA karavAmAM (jJAnadhArA 6-7% 58 % jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sAMpradAyika "vADA''mAM) ja mukti che. to A badhI mAnyatAo khoTI che. kiMtu kaSAyo (rAga-dveSa-moha)thI mukti, e ja sAcI mukti che, mukti eTale ja mokSa. A prakArano upadeza ApaNane "upadezataraMgINI'nA zlokamAMthI maLe che. iii) anekatAmAM ekatA yitrA tu dezanA, teSAM syAda vineyaanugunnytH| cazmAve te mahAtmAno, bhava-vyAdhi-miSavarAta (yogadaSTisakhu 132) artha : zrI haribhadrAcArya jaNAve che ke sarvajJAnI, mahAtmAonI dezanA, jJAnopadeza ke dharmopadeza bhinna bhinna prakAranI hoya che kAraNa ke ziSyo ke zrotAonI pAtratA bhinna bhinna hoya che. unnati ekadama sAdhI zakAtI nathI kiMtu te kramika hoI zake che, eka pachI eka pagathiye temAM AgaLa vadhI zakAya che. kUdako mAravA jatAM paga bhAMgI javAno moTo bhaya che ane ghaNAya loko paga bhAMgI paNa beThA che, evA anubhavo thayA che. sarvajJA mahAtmAo bhavaroganAM mahAna vaidyo che. jema kuzaLa vaidya, potAnAM dardIonAM judAM judAM rogonI parIkSA karI, temane davA temaja pathyApathyanI sUcanA kare che, tema bhavaroganAM mahAna vaidyo paNa potAnA ziSyo. zrotAjanonI yogyatA ane adhikArane anusarI judI judI dezanA Ape che paNa AzaLa eka ja hoya che. iv) dharma kevo hoya? (anekAMtadRSTi ane ahiMsA) mogalya mudri , hiMsA saMgamo, tavo (dazavaikAlika sUtra adhikAra che paNa karo ane sArA eka adhyayana artha : ahiMsA, saMyama ane parUpI dharma ja sarva maMgalomAM utkRSTa maMgala che. jenuM mana sadA dharmamAM lIna rahe che, tene devo paNa namaskAra kare che. jIvananA be aMzo che. vicAra ane AcAra. A baMnene sudhAravA jinendra bhagavAna mahAvIra svAmIe jagatane be auSadhio ApI 1) anekAntadRSTi 2) ahiMsA. pahelI vicAradRSTine zuddha karI tene samyagudRSTi banAve che ane bIjI AcArane zuddha kare che. (jJAnadhArA 6-7) 59 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 che. v) samabhAva : seyambaro ya Asambaro ya budhdho ya ahava anno vaa| samAva mAri sakhA mavarDa mUvaravuM te sadA (sambodhisaptati) artha : zvetAmbara hoya ke digambara hoya athavA bauddha hoya ke anya koIpaNa hoya jo te samabhAvathI bhAvita hoya to avazya mokSane prApta kare che. i) vItarAgatA : (nahi ke vezaprAdhAnya) mokSatrApti prati na vezaprAdhAnyam, kintu samabhAva eva nivRttidetuH|| (sambodhasapti) jenAgama kevalyo mokSaprApti mATe vaiza vizeSane niyata karAvatuM nathI. kAraNa vItarAgatA e mAnasika yA AMtarika dharma che ane jyAre sAcI vitarAgatA pragaTe che, tyAre teno prabhAva vicAra, vANI ane vartanamAM pragaTe che. -itthIliMgasiddhA, purisaliMgasidhdhA, sabhiMga sidhdhA, 3masidhdhA, girIfmasidadhA (pannAvaNasUtra, prajJApanApada 1) mANasa gRhasthaliMga hoya ke sAdhuliMga, puruSa hoya ke strI svasaMpradAyanA veza hoya ke anya dharmasaMpradAyanAM veSamAM hoya, koI paNa hAlatamAM hoya, jo vItarAgatAne prApta kare to avazya mokSane prApta kare che. e ja pAyArUpa dharma che, sadAcaraNa ja pAyArUpa dharma che e vagaranI koI paNa mAnyatAo, maMtavyo ke bAhya kriyAkAMDo tAravA samartha nathI, e vAta lakSamAM rAkhavA yogya che. I) bALako : mAtA pitAne moTI ciMtA bALakonA bhaviSyanI hoya che. emane samAjamAM rahevAnuM pagabhara thavAnuM che. potAnuM vyaktitva khIlavAnuM che. AtmavizvAsa, selpha esTIma vadhAravAnAM che. zArIrika, mAnasika, emotional, AdhyAtmika vikAsa karI dharma, artha, kAma, mokSanA puruSArthamAM balance jALavavAnuM che. zALA kaoNlejamAM bhaNI (jJAnadhArA 6-7 60 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I degree meLavavAnI che. khUba abhyAsa karavAno che. management time Mgt, Stress, mgt. karavAnuM che. money competitionnI duniyAmAM AgaLa rahevAnuM che, nahi to pheMkAI jAya. AvAM vAtAvaraNamAM potAnuM bhaviSya banAvavAnuM che. javAbadArI levAnI che. badhAM taraphathI satata pressure zikhAmaNo AvatAM ja hoya Do's and Don't'smAM confuse thato bALaka pote to Icche che ke svataMtra vicArazakti dharAve, nirNaya le paNa nathI karI zakato. bAhya duniyAmAM mall culture, sAdhanonI chUTachATa ene viSaya kaSAyanI khAImAM dhakele che. e to satata jhajhUmI ja rahyo che. have AvAM bALakone jainazALAmAM abhyAsakrama evo ApIe ke enI badhI gUMcavaNe dUra thAya, jarUriyAto sacavAI jAya sAthe-sAthe AtmavikAsa paNa thAya zuM A zakya che? hA, jo ApaNI jenazALAno abhyAsakrama Adarza hoya to. abhyAsakrama kevo hovo joIe? kyA siddhAMto para AdhArita hoya? ApaNe agAu joI gayAM tema jainadharma e koI saMpradAya nathI. e jIvana che jIvanavidhi che. jIvanacaryA che. jIvana jIvavAnI kaLA che. emAM AcAra-vicAra AhAra-vihAra A badhAMno samAveza thAya che. ahiMsA, satya, saMyama, tapano mArga pakaDanAra vyakti koI paNa deza-jAti-kuLa, vaMza-saMpradAyano hoya to te avazya jaina che ane mokSa prApta karI zake che, ema jainadharma kahe che. A dharmanI cAra mukhya vizeSatAo ApaNAM abhyAsakramamAM AvavI joIe. A cAra pAyA che. 1) anekAnta 2) ahiMsA 3) aparigraha 4) karmavAda Ama juo to ahiMsAmAMthI anekAMtadaSTi skUre che ane anekAMtadRSTinAM yoge ahiMsA jAgRta thAya che Ama baMnenuM dhaniSTha sagapaNa che. hiMsAmAM asatya, corI vagere badhA doSo ane badhI bUrAIono samAveza thaI jAya che ane A badhA doSo (hiMsA, (jJAnadhArA 6-0thI 61 nisAhitya jJAnasatra 6-che Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUTha, corI, luccAI) vagere parigrahanAM AvezamAMthI janme che mATe trIjo pAyo to aparigrahano. A badhAM doSo samAjamAM viSamatA ANe che, je karmabaMdha karAve che ane bhogavaDAve che A thayo cotho pAyo, karmanAM siddhAMtano A cAra pAyA ApaNAM abhyAsakramamAM vaNAI javA joIe, tyAre ja bALakanuM ghaDatara thaze. have A cAra pAyAnI vAto sAthe navatattva, 12-16 bhAvanA, 4 kaSAya dUra karavA 10 prakArano yatidharma vyApavo. (kSamA, mArdava, saraLatA, nirlobhatA, tapa, saMyama, satya zauca, aparigraha, brahmacarya) tema ja nava no kaSAya (harSa, rati, ati, bhaya, zoka jugupsA, puruSaveda, strIveda, napUsaMkaveda)ne dUra karavA. sAthe sAmAyika, pratikramaNa, Avazyaka kriyAo paNa cokkasa karo. paNa A mULabhUta vAto jANyA. (samajyA vagaranuM badhuM mAtra popaTiyuM jJAna ke bAhya kriyAkAMDa routine banIne rahI jaze. badhuM ekaDA vagaranAM mIMDA jevuM mATe A cAra pAyA majabUta karI AgaLa vadhavuM. sAthe sadAcA2, dhyAna, prANAyAma yoga, prArthanA, svAdhyAya badhuM ja AvarI laI zakAya paNa mAtra kriyA nahi ja. AthI bALakano zArIrika, mAnasika, AdhyAtmika, emotional dareka 52 vikAsa thaze ja. jainazALAmAM AvanAra vyaktine dharmanI bhUkha hovI jarUrI che nahi to jinano pUjaka maTI jinazALAno pUjaka banI jaze. vAstavika dharma e cAritra che. AcaraNa che. A mArgane samajavo te samyajJAna che. te mArgamAM, sAdhanAmAM zraddhA (potAnAM ciMtana dvArA meLavelI) hovI te samyagadarzana che ane tenuM samyakd....... te samyagacAritra che. A AcaraNa pAlana e ApaNAM abhyAsakramano mukhya uddeza hovo joIe. anIti, anyAya, asaMyamane choDavAnAM che. tatvArthanI zraddhA karavAnI che. sadguNo keLavavAnA che. zAstro bhaNavAthI sIdho anubhava sarjAto nathI paNa zAstropadezanAM yogya parizIlana bAda jyAre aMtaryoganI sAdhanAno jJAnadhArA 6-7 62 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArga grahaNa karAya tyAre tenA vikAsamAMthI zAstrothI na meLavI zakAya tevo anubhava prApta thAya che. jema suvarNanuM parIkSaNa gharSaNa, chedana, tApana ane tADana ema 4 prakArathI thAya che tema zAstranuM parIkSaNa zrata, zIla, tapa, dayA/ahiMsA e guNothI thAya che. jenazALAnA abhyAsakramamAM Avo dharma vaNAyelo hovo joIe. abhyAsakrama parIkSAlakSI ke sarakhAmaNIvALo pachI pAritoSika ke punishment para AdhArita na hoya (so not based on prize competition, punishment or exams) bhale, parIkSA hoya paNa parIkSAlakSI to na ja hoya, InAma Apo paNa lakSya A lAlacanuM na hoya. TUMkamAM AcaraNalakSI ja hoya. AvI dharmasAdhanAthI jIvanamUlyo khIle che. IV) Adarza abhyAsakrama vyaktigata hoya. bALakone Practical level para 4 pAyAnA siddhAMto pALI zakAya, te mATenAM sUcano. 1. ahiMsA) 10 prANa (5 iMdriyo, 3 baLa (mana-vacana-kAyA), AyuSya, zvAsa) A 10 prANamAMthI eka athavA vadhune haNavA te hiMsA che. A prANa potAnAM hoya ke bIjAnAM, pote kare, karAve ke anumodana kare e badhuM ja hiMsA mATe tenAMthI dUra rahevuM. - koInuM apamAna karavuM, niMdA karavI, cugalI karavI, koIne karAvavA ke koIthI Daravu, koInuM bUruM IcchavuM, A badhI 4 hiMsA mATe tenAMthI dUra rahevuM is ahiMsA. - jUThuM bolavuM, corI karavI, beImAnI karavI, ThagAI karavI, krodha, mAna, mAyA, lobha mada IrSA, dveSa A paNa badhuM ja hiMsA che mATe na karavuM. - pramAda karavo, chatI zaktie udyama na karavo te paNa hiMsAja mATe bacavuM (jJAnadhArA 6-7 Q 63 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTithI jovuM. ahamne choDavo,potAnuM astitva ja nathI tema namratAthI rahevuM te ja ahiMsA. hakIkatano svIkAra karavo. kalpanAmAM nathI rahevAnuM te - - ahiMsA. - - ahiMsA eTale matabheda-manabheda dUra karavA, bIjAnI - parivartana potAnuM karavAnuM che. bIjAnuM nahi. ahiMsA eTale ja upayogamAM rahevuM, introspection ka2vuM, 5 Indriyo ane chaThThuM mana, tenAM para saMyama karavo. dIna dukhiyAne madada ka2vI te paNa ahiMsA ja che. 2 anekAMtaH aneka + anta anekAnta "anna'' eTale dRSTi, dizA, apekSA, bAju arthAt aneka dRSTiothI, bhinna bhinna apekSAthI vastunuM avaloka ke kathA karavuM. bIjAno point of view samajavo. bolIe cIe paNa AcaraNamAM lAvavuM to ApaNA vyavahAramAM, jIvanamAM harmony, sukha-zAMti Avaze. 3 aparigraha : satya, asteya, brahmacarya vagereno AmAM samAveza thAya. -satyano sAtha kyAreya na choDavo. asatya anitithI dUra ja rahevuM. priya, pathya ane tathya te ja satya. corI na karavI, pAMce indriyono saMyama karavo. - saMkalpabaLa, manobaLa vadhAravuM. dravya parigraha ane bhAvaparigrahathI dUra rahevuM, Asaktino tyAga karavo. 4 karmavAda "sArA karmanuM sAruM phLa, ane burAnu buruM'' A niyama jJAnadhArA 6-7 64 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnamAM rakhAya to mANasa azubha kArya karatAM kaMpe, acakAya, ane satkArya ka2vA tarapha protsAhita rahe. pUrve karelAM duSkarmonAM kaTu phaLa bhogavatI vakhate vicAravuM ke raDavAno koI artha nathI paNa kArya karatI vakhate, bIja vAvatI vakhate rmavAdanAM jJAnano upayoga karIe. vAvIe tevuM laNIe. karma udayamAM Ave tyAre samatAthI, samabhAvathI bhogavI levAmAM DahApaNa che. kyAM kAmamAM pravRtti rAkhavI, zomAMthI nivRtti levI e viveka jALavavo. Azrava-saMva2nirjarAnI samajaNa laI upayoga vadhAravo. 8 karmo kaI rIte baMdhAya, kaI rIte bhogavAya enuM jJAna laI upayoga rAkhavo. V tAraNa (Conclusion) jainadharmanAM siddhAMtonuM pAlana karazuM to self Mgt. mATenI badhI ja Practices upalabdha che. jainadharma ja eka evo dharma che, je vizvadharma banI zake. badhAM ja solutions available che. dhyAna dvArA self transformation karavAnuM che, rAga-dveSane niraMtara pratikSaNa haNavAnAM che, cittane sphaTika jevuM nirmaLa karavAnuM che. sAmAyika pratikramaNa, AvazyakasUtrano abhyAsa karavAno che paNa sUtra ane artha baMne samajAve kaMThastha karavuM. aMgrejI bhASAnAM vadhu paDatAM AdarathI, saMskRta-prAkRta bhASAnuM jJAna gumAvyuM che. re-establish tene karavAnI tAtI jarUriyAta che. jethI ghoDA akSaromAM ghaNAM artho samAvI levAnI zakti dharAvanArAM sUtronI samaja ane rasa-ruci vadhe. AgamonI bhASA sarvazreSTha che. je saMskRta-prAkRta che paNa e na jANavAne lIdhe zuddha cAritravALAM jJAnI puruSoe je sUtro ane * kriyAo batAvyA che, tenA abhyAsamAM kaMTALo, pramAda, ALasa anubhavAya che. jo bALako phrenca, jarmana jevI bhASA zIkhI jJAnadhArA 6-7 65 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 - Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake. to saMskRta ane prAkRta zuM kAma nahi. e agharuM ke azakya nathI ja abhigamano savAla che, badalazuM? - maitrI pramoda-karUNA-mAdhyasthanI bhAvanA vAraMvAra bhAvIe. - cAra zaraNAM, sukRtanI anumodanA, duSkatanI gartA vAraMvAra karIe. jJAna kriyA jarUrI che. kevaLa bhAvanAthI ke tattvajJAnanAM baLathI koI jIvone mokSa thayo nathI. mULa goal che, self transformatin, self Mgt., SelfRealisation. - AthI vicAromAM spaSTatA Avaze. darzana cokhkhuM thaze. jIvanano uddeza spaSTa thaze ApaNe javAbadArI laI zakazuM. bhaviSyanI ciMtA ke bhaya vagara potAnAMthI banato badho ja puruSArtha karavAno che kSamatA bahAra karavAnuM koI ja nathI kahetuM. paNa nabaLAM vicAra, nabaLI vAtone choDo. - pharaja sarasa rIte nibhAvI zakazuM. - potAnI Atmazaktino anubhava thatA Creativity anekagaNI khIlaze. - potAne jANavA jevo AnaMda bIjo ekeya nathI pachI bhaya, ciMtA ke TenzananI to kyAM vAta ja karavI? - roja 1 kalAka A sAdhanA mATe jarUra phALavo (aMtarAtmAne sAMbhaLo, vAMco svAdhyAya karo, prArthanA karo, sUtro- artha bhaNo-vicAra-vANI-vartana badalo. - roja introspect karo. Aje zuM karyuM? AvatI kAle zuM karavuM che? jIvanamAM kaI tarapha javuM che? puruSArtha kaI taraphano che? vagere - kyAMya, koInAmAM Asakti nahi. badhI IcchAothI paNa mukti evo UMco dharma AcAramAM lAvIe. jJAnadhArA 6-7 256 66 jainasAhitya jJAnasatra 6-che Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevA zALAnA bALako mATenA AIeNomanI jainadharmanA abhyAsu chAyAbena | DaoN. chAyAbena zAha avAra-navAra jainasAhitya samAroha ane paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM pravacano Ape che. jenadharmanA viSaya para pIeca.DI. thayA che. jainazALA eTale 1) AjanA bALakane kAlano suzrAvaka banAvavAnI prakriyA 2) pUrNa satyane pAmavA mATenA pahelA prayatnanuM prAptisthAna 3) mokSanA aMtima dhyeya tarapha prathama Daga maMDAvanAra mArgadarzaka. jenazALAnI uparokta traNeya vyAkhyAo ne saphala karavI hoya to mArI dRSTie abhyAsakramanI Adarza rUparekhA nIce pramANe hovI joIe. (1) sAta-ATha varSanuM bALaka jainazALAmAM dAkhala thAya tyAre koI paNa sUtra bhaNAvatA pahelA sau prathama tene zrAvakanA 21 guNo bhaNAvavA joIe. aucitya-dAkSiNya-tucchanA tyAga-paropakAranIti AvA 21 guNo bAlakane saphala jIvana jIvavAnI kaLA zIkhave che. zrAvaka thatA pahelAM dareke sArA mANasa banavuM paDe che uparokta guNo pAyArUpa che. jenA para suzrAvakanI ImArata racAya che A guNo ghUMTyA vagaranuM zrAvakapaNuM bodu hoya che. daMbhI hoya che Aje keTalAMka zrAvako sahajamAM kapaTa kare che, bIjAne chetare che, bIjAnuM apamAna kare che, zista toDe che, A badhI vartaNUko zrAvakapaNAne lajave che, tethI ja dareka jainazALAnuM e kartavya che ke pahelA dareka bALakane A 21 guNo ghUMTAve, zIkhavADe-samajAve ane eka sabhya mANasa taiyAra kare. emAMthI je zrAvaka banaze te jainadarzananI zobhA banaze, jainazAsana ne ujvaLa karaze. A rIte jainazALA bALakamAMthI suzrAvaka banAvavAnI saphaLa prakriyA karI zakaze. (jJAnadhArA 6- 71167 11 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) A bhUmikA taiyAra thayA pachI sarvaprathama zrI navakAramaMtra vidhi sahita Apavo joIe. bALakane A maMtranuM mahattva samajAvavuM joIe. bALakamAM A maMtra pratye ahobhAva pragaTAvavo joIe. zraddhA UbhI karavI joIe. zrI navakAra mahAmaMtramAM sthita zrI paMcaparameSThinI barobara oLakhANa karAvavI joIe. bALakanA manamAM e vAta barobara besI javI joIe ke mArA jIvananA dareka prasaMgamAM A maMtra haMmezAM mAro sAthI che ane aMte mAre paNa paMcaparameSThimAM sthAna pAmavAnuM che. (3) yogya bhUmikA ane svaccha zraddhA A banne prApta thAya pachI sUtro zIkhavADavAnA zarU karavA joIe. e bahu mahattvanuM che ke sUtronI sAthe sUtrArtha karAvavA ja joIe pote je sUtra bhaNe che temAM zuM marma che? te zA mATe bolAya che teno khyAla haze to vidyArthInuM samagra dhyAnasUtramAM raheze. samajIne bolAyelA sUtrone lIdhe tenA dareka anuSThAna amRta anuSThAna thaze. enA karmonI nirjarA thaze. kevaLajJAnanI dizA ta25 eno Daga bharAze. gaNadhakRta sUtro atyaMta gUDhArthavALA ane pavitra hoya che tethI arthasahita bhaNAvavAthI te suMdara pariNAma Ape che. (4) jainazALAmAM bALakone zAna sAthe gammata' rIte paNa bhaNAvavA joIe. mahIne ekavAra kvIjha-aMtAkSarI-jainahAusI vagere gammato sAthe jainadharmanuM jJAna ApavuM joIe. ame lAvaNyanI (amadAvAda) pAThazALAmAM mahIne ekavAra A rIte jJAna pIrasavAnI pharaja bajAvIe cIe. kyAreka suMdara kathA dvArA paNa jJAna ApI zakAya. normanapIla, abrAhama lIMkana, pU. gAMdhIbApu jevA mahAna vicArakonA siddhAMto jIva jIvavAnI kaLA pojhITIva thIMkIMga' jevA viSayo 52 paNa bALakone jJAna ApavuM joIe. (5) jJAnazALAnA vikAsa mATe jainasaMghe Arthika udAratA banAvavI paDe. bAlakone vividha InAmo ApavA, temanI vividha jainasAhitya jJAnasatra 6-7) jJAnadhArA 6-7 68 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravRttio mATe Arthika sahAya karavI. vaLI pAThazALAnA zikSakane yogya vetana Apavu. A badhI javAbadArI zrI saMgha uThAvI le to zALAnA vikAsamAM ghaNuM upayogI bane. (6) kyAreka vidyAone ejyukezanala Tura para jenayAtrAnA sthaLe laI javA joIe. tyAM jaI maMdiranA sthApatya-zilpa-bAMdhaNI tyAMnA itihAsa pUrvajo vagere mAhitI ApI sthaLanuM mahattva samajAvavuM joIe. AvA prayatnothI bALakanA manamAM jainadharma pratye ahobhAva pragaTe che ne pote jaina hovAnuM gaurava anubhave che. bALakone jaina sAhitya-kAvyo-rAso bALavabodhanuM zikSaNa paNa ApavuM joIe. jInAgamothI paNa paricita karAvavA joIe. Aje evI sthiti che ke proDha zrAvakone badhAja jinAgamonA nAma paNa AvaDatA nathI hotA. - vArSika divasa ujavavo joIe ane temAM bALako pAse mahApuruSonA jIvananA prasaMgonA nATaka bhajavavA joIe. A uparAMta vaknatva-nibaMdha-spardhAo yojI yogya InAmo ApavA joIe. saMkSiptamAM mArI dRSTie je rIte varSothI jenazALAno abhyAsakrama cAlato Avyo che temAM ghaNA badalAvAnI jarUra che temAM je sAru che te sthita rAkhI Adhunika Dhabo umeravAthI ghaNuM sAruM pariNAma avazya meLavI zakAya kAraNa ke paraMparAno droha, e AdhunikatA nathI AdhunikatA eTale, paraMparAno dhAradAra vaLAMka (jJAnadhArA 6-7 69 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - B.Sc., LL.B., Ph.D., DaoN. reNukA poravAlA yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarajI mahArAja eka adhyayana' viSaya para pIeca.DI. karela che. DiplomA Ina jenolojI karI rahyA che. jenejagata sAmAyikanA dilhI vibhAganA saMpAdikA che. jaina dharmamAM caturvigha saMghanI gaNanA paccIsamAM tIrthakara tarIke thAya che. jene bALaka pukhtavaye A saMghano eka hisso bane che mATe enuM cAritra ghaDatara evA prakAranuM hovuM joIe je deza tathA samAja baMnenI pragatimAM sahAyarUpa bane. e kyAre zakya thAya? jyAre ene samAdhAna sAthe dhArmikajJAna ApavAmAM Ave dharmadhyAna mATe rUci pragaTAvavAmAM Ave tathA e jijJAsu jIvanI rahasya pAmavAnI icchAne buddhigamya rIte saMtoSavAmAM Ave. bALakane jJAnamArgamAM AgaLa dhapAvavA mATe kaI kaI bAbato para vizeSa lakSa rAkhavuM tathA ene mATeno abhyAsakrama kevA prakArano hovo joIe tenI vizeSarUpe ahIM carcA karIzuM. jaina bALaka janme tyAre ene kAnamAM navakAramaMtra saMbhaLAvavAnI cIvaTa ApaNe rAkhIe chIe paraMtu eTalI ja kALajI enAmAM dhArmika saMskAranA siMcanamAM levAtI nathI. ApaNe dhArmika zAstronI sAthe keTalIka mahattvanI bAbato para vizeSa dhyAna ApIne zikSaNa paddhatimAM thoDo pheraphAra karIe. prathama : bALakanI tAlImamAM jenayogano umero karavo tathA jene kathAone mAdhyama banAvI saMskAra siMcana karavuM. bIju : anya dharmanI zikSaNa paddhatino tulanAtmaka abhyAsa karI ApaNI tUTIo sudhAravI. trIjI : bhArata sivAyanA dezo briTana ane amerikAnI dhArmika zikSaNa paddhati sudhArA vadhArA sAthe deza kALanI paristhiti (jJAnadhArA 6- 7 7 0 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe saMlagna karI dAkhala karavI. A sarva bAbato para lakSa ApI navIna abhyAsa paddhati apanAvazuM to jaina bALaka bhaviSyamAM jaina dharma zAsanane dIpAvaze to prathama bALakane jainayoga dvArA teonI jJAna pratyenI rucimAM vadhAro karavA mATe AcArya haribhadra sUri ane anya pUrvAcAryonA jIvana caritrathI temane paricita karavA jarUrI che je temanA preraNAstrota tarIke sadaiva raheze. vartamAnamAM vicaraNa karatAM prabhAvaka sthavironI saMparkamAM bALako Ave te paNa kAryazALAno eka niyama rAkhavo jethI teo emanI pAse muzkelImAM mArga nivAraNa karatAM zIkhe. ahIM teo kAra takhA kAyotsarga dvArA bauddhika ane zArIrika vikAsa paNa karaze. bALaka pAMca varSanuM thAya tyAM sudhI enA magajanA jJAnataMtuo sArA pramANamAM vikAsazIla hoya che. 'vyaye te vardhata' e nyAye bALakanA jJAnaprAptinA kendronI kAryakSamatA uttarottara vadhatI rahe che. nAnapaNathI ja dhArmikasUtro kaMThastha karavAnI prAcIna paddhati vaDe jJAnagrahaNa karavAnI zakti vadhe che ene bhaviSyamAM vidyAprAptimAM khUba kAma lAge che. jainakathAo dvArA paNa UMca cAritra ghaDatara zakya bane che, jaina dhArmika kathAo mATe zrI jhaveracaMda meghANI bahu sarasa vAta kare che. teo kahe che ke 'jIvanamAM guru bhagavaMto pAse ghaNo ghaNo dhArmika abhyAsa karyo paraMtu e sarva eTale yAda na rahyuM, paraMtu je kathAo sAMbhaLI hatI enA mAdhyamathI Adarzano bodha apAyo hato te Aje paNa akSarazaH yAda che, smaraNapaTamAM jaLavAyela che mATe e kathAno vAraso prajAne Apavo ja rahyo.'' jo vyaktie jJAna prApta karavuM hoya to vinaya ane vivekaguNa saMpanna hovuM jarUrI che. jJAnopArjananA sAdhano AjanA saMdarbhamAM kevA hovA joIe? ApaNA bALakone lepaTopa pa2 ke mobAIlamAM 'geIma' ramavAnI jJAnadhArA 6-7 71) jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adata hoya che teo TIvI para phakta kArTUna sIrIyalo ja jotAM hoya che. jo ApaNe temane gamatI vastu ApazuM to teo cokkasapaNe ene apanAvaze jenA dvArA bALakomAM saMskAranuM siMcana karI zakAze. teo TIvI cenalo para darzAvAtI rAmAyaNa, hanumAna, kRSNabhagavAna para enimanezanathI banela ghaNI gema che. jo ApaNe paNa teone jaina mahApuruSonAM jIvana para AdhArita AvI bodhadAyaka cAritra ghaDataranI AvI enImezanavALI suMdara phIlmo batAvIzuM to teo ene hoMze hoMze joze ane enA dvArA nItimaya jIvana jIvavAnA saMkalpo karaze. AjanAM bALako pAse samayane sadaMtara abhAva vartAya che. zALA, Tyuzana, vadhArenA klAsamAM teonI dinacaryA pUrNa thAya che. jo bALakajaina gurukuLa ke jainazALAmAM abhyAsa karatuM hoya to teo dhArmika sAMskRtika abhyAsa mATe vadhu samaya ApI zake. paraMtu je bALako A sivAyanI zALAomAM abhyAsa karatA hoya temane adyatana suvidhAvALA sAdhanothI zikSaNa ApI zakAya. AjanI yuvA peDhI A mATe prayatnazIla che teo saMvatsarI pratikramaNa samajIne pachI vidhisahita karavAno Agraha rAkhe che. bIjuM bALakone Agamika sUtro kaMThastha karAvavA paNa eTalA ja jarUrI che kAraNa ke nAnI UMmaramAM grahaNa zakti sateja hoya che vedanA pATho hiMdu bALako paddhatisara hAthanA UtAra caDhAva sAthe suMdara rIte bolatA hoya che. temanI zaikSaNika paddhati samajI ApaNI truTio sudhArI zakAya. jaina parivAro potAnAM bALakonA dhArmika abhyAsakramamAM zI bAbatone mahatva ApyuM che. tyAMno abhyAsakrama alaga tyAM bALakone good karma ane bad karma zubha ane azubha karmabaMdha kyAre kaI rIte thAya e zIkhavavAmAM Ave che. jene kAraNe nAnI vayathI ja e azubha karmabaMdhathI bacIne rahe che 72 3 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) jJAnadhArA 6-7 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane AkhI jiMdagI puNyanuM bhAthuM bAMdhe che. tyAM bALakone saptAhamAM eka divasa dhArmika zikSaNa ane eka divasa prAdezika bhASA- gujarAtI ke hiMdI zIkhavADavAmAM Ave che. Ane lIdhe bALaka mAtRbhUmi bhAratathI dUra rahevA chatAM mAtRbhASA ane svadharmathI paricita rahe che. A uparAMta teo jene ItihAsa, bhUgoLa dhArmika gIto vagere paNa zIkhe che ahIM sarvadharma samabhAvasa bina sAMpradAyika rIte zikSaNa ApavAmAM Ave che jethI bhaviSyamAM bALaka udAramanA ane dIrghadRSTiyukta saMskArI bane. bALakono sarvAgI vikAsa nAnI vaye ja thAya e jovuM khAsa jarUrI che. kAraNa ke eNe A duniyAmAM nIta navA pralobhano vacce rahI jaina zAsananI maryAdA jALavavAnI che. jaina dharmanA siddhAMto anekAMta, ahiMsA, paryAvaraNanI jALavaNI jevA aNamola siddhAMtono pracAra thato rahe e dhArmika saMsthAo jue. jaina zAsananI amUlya dharohara peDhI dara peDhIthI AjanA bALakanA hAthamAM Avaze e bhaviSyanidhi tarIke jALavavAnI che jemAM kiMmatI hastaprato bhIMtI citro Adino samAveza che. bALaka jJAna prApta karI jJAnI ane abhimAnI nahI e bhaviSyamAM jJAnIjana bane emAM vinamratA, saralatA, namratA, nirdoSatA ane vyavAharikapaNuM jevA saguNothI yukta bane. aMtamAM zrI tarUNAsAgarajI mahArAja zALAnA bALakone je saMkalpakarAve che te jozu. mahArAjazrIe AjasudhImAM keTalIye zALAnI mulAkAta laIne lAkho bALakone saMkalpa karAvyo che e traNa saMkalpa che. 1) hu kadi deza sAthe gaddArI karIza nahi. 2) mA bApane vRddhAzramamAM mukIza nahi. 3) huM kadi AtmahatyA nahI karuM. A traNa saMkalpo manuSyanI saMskArI jIvanano nicoDa che. (jJAnadhArA 6-7 73 hArjinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ game tevo suMdara bAga-bagIco lagAvyo hoya. mALIe mahenata karIne raMgaberaMgI phUlo ugADyA hoya paraMtu ene pharate vADa na karI hoya to game tyAre koIpaNa prANI game tyAMthI aMdara AvIne ene ujADI zake che. mAnavInuM paNa evuM ja che. suMdara cAritravAna, suzIla, saMskArI, vinayavAna bALaka hoya nItiniyamonuM anusaraNa karato hoya paraMtu e sAthe jo saMkalponI vADa na hoya to anya koIpaNa vyakti ene calita karI zake che. mATe ja jainomAM pratyAkhyAna niyama baddhatAne ja Avazyaka kriyAomAM sthAna ApyuM che. uparokta bAbato uparAMta jainazALAnA abhyAsakramamAM nIcenI bAbatono samAveza thavo joIe. dhArmika anuSThAnonI samaja ApavI. kSamA vIrasya bhUSaNam' e AtmAnuM AbhUSaNa che jene bALaka haMmeza sajAvIne ro jethI kSamA ApavAmAM kadI kacAza na rAkhe. abhadra bhASA prayoga bALaka kare nahi. sadeva guNAnurAgI bane. AjanI tanAvagrasta jIvanazailI, azAMtimaya vAtAvaraNanI vacce rahI samatAbhAva dvArA jIvanane sukhamaya banAvavA satata udyama karato rahe. 0 gurunuM sAnnidhya e AtmajJAna pragaTa karavAno pAvana avasara che. 0 vijJAna prayogathI sAbita kare, puruSo tene nija jJAna-prajJAthI siddha kare. (jJAnadhArA 6-7 74 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-che Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina zALAnA bALako mATenA Adarza AcArakamanI rUparekhA amadAvAda sthita || DaoN. ramaNIkabhAI jI. pArekha ramaNIkabhAI sAyansamAM Ph.D. karela che. jaina dharmanA abhyAsu che. bALakomAM dharma pratye rasa jagADavAnuM zreSTha mAdhyama jainazALA che. jenazALA dharma ImAratano pAyo che eTaluM ja nahIM dharmanI karoDarajju samAna che. bALapaNamAM maLelA susaMskAro tenA mAnasa paTa para jIvanaparyata rahI jatA hoya che ane Aja saguNo dharmazraddhAno pAyo bane che. A bALako bhAvinA kadAca sujJa saMta athavA zrAvaka banI zake che. vartamAna jaina samAje jenazALAnA bALakonI abhyAsa pravRtti vize gaMbhIrapaNe ciMtana temaja vicAra vinimaya karavAnI agatyanI jarUra che. jyAM bALako dharmajJAna prApta karavAnA che te jainazALA havA, prakAza ujAsavALI, svaccha, sughaDa, pradUSaNarahita, zAMta jagyAe hovI joIe. besavAnI sarasa vyavasthA dharAvatI hovI joIe vividha slAIDa joI zakAya tevA projekTara, temaja blekaborDanI suvidhAvALI hovI joIe. sAmAnyataH cauda varSanI sudhInI vaya dharAvatA juthane bALaka tarIke vyAkhyAtIta karavAmAM Ave che. zikSaka dharmajijJAsu, adyatana paddhatithI prazikSaNa pAmelA hoya te Avazyaka che. bALako pratye temano vAtsalyabhAva nItarato hoya to game tevA gahana viSaya saraLa banAvI de te nirvivAda vAta che. jainazALA dharmajJAna uparAMta jIvana ghaDataranI tAlIma paNa Ape che. jainazALA raMgaberaMgI posTara, sonerI suvAkyothI sajAvavI joIe. bALakone jenazALAmAM je zikSaNa be ke traNa varSanA gALAmAM apAya che te sAmAnya rIte A mujaba che. 1) vinaya, viveka vaMdana namaskAra, jaya jinendrathI abhivAdana (jJAnadhArA 6-7 75 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-3 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) navakAra maMtra 3) Avazyaka sUtra 4) Agama e jinazAsananI mUDI che. temanA vize prAthamika jJAna 5) dharmakathAo 6) tIrthaMkara caritra 7) bhagavAna mahAvIra - jIvanadarzana kArya upadeza 8) cha kAyanA jIvonI rakSA-prANImAtra pratye dayA anukaMpA, karuNA, maitrI 9) vIsa viharamAna tIrthakaranA nAma 10) soLa satInA nAma 11) agiyAra gaNadharanA nAma 12) dasa zrAvakonA nAma 13) prArthanA bhakti saMgIta 14) bALavArtAonuM vAMcana samaja bodha temAMthI udbhavatA prazaanonuM samAdhAna zaheranA vAtAvaraNamAM mukhyatve TIvI, vIDIo, komyuTara, mobAIla, InTaraneTa, viDIyo gemsa, kArTuna phIlmono upayoga bALamAnasamAM AgavuM sthAna dharAve che. A IlekTronIka upakaraNo bALakonI abhyAsa pravRttimAM pratyakSa ke parokSa asara kare che. pazcimanI saMskRtino vadhatAM jato vega Adhunika jIvanazailI tarapha dorI jAya che. agrejI mAdhyamamAM abhyAsa karatA bALakone bhaNatarano boja bhAre lAge che. A badhA paribaLo bALakone jainazALAmAM AvavA mATe rUkAvaTa UbhI kare che. A samaye temane dharmanA zikSaNanA mArge AkarSavA temane zikSita karavA ane temanI jIvanazailIne anurUpa dhArmika abhyAsa karAvavo atyaMta jarUrI che. A kAryane sakArAtmaka, racanAtmaka, AdhyAtmika temaja vaijJAnika dRSTikoNathI phaLIbhUta karavo paDaze. aMgrejImAM adyatana pustako banAvavA joIze jethI tenuM vAMcana ramatA ramatA kare. (jJAnadhArA 6-70 % 76 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - grAmya vistAranI jainazALAnAM bALako samaya phALavIne Ave che. sUtro paNa pAkA kare che. emane paNa emanI jIvanazailI anurUpa zikSA ApavI paDaze. jainazALAmAM vinaya, viveka, namratA, RjutA va. zIkhavADavAmAM AvatA hoya che.e dvArA sAcu jJAna prApta karI tevuM AcaraNa karavAnI hitazikSA meLavatA hoya che jenazALA jJAnanI saravANI temaja zreyanI nisaraNI banavI joIe. bALakoe vaDIlo, mAbApa temaja guru bhagavaMto sAthe kevI rIte vinItatA dAkhavavI te zIkhavADe che je tenA jIvana ghaDataramAM agatyano bhAga bhajave che. sAmAyika, pratikramaNa zIkhavADatI vakhate sUtronI sAthe sUtrono artha enI vizeSatAo paricaya ApIne zuddha uccAra sahita samajAvavA jarUrI che. kriyAnI sAthe kriyAnAM marmo, rahasyo, vartamAna samayanI yathArthatA ane zAzvatatA darzAvavI joIe. A sutro dazya zrAvyanI madadathI samajAvavAthI bALakane bahu gokhavuM nahIM paDe ane jaladIthI yAda rahI jaze. mAtApitA potAnA saMtAnomAM sthira ane draDha saMskAronuM bIjAropaNa karavA samartha che. 'Charity begins at home' nA niyama anusAra dareka mAbApa bALakone dhArmika abhyAsanI mahattA samajAvIne jainazALAmAM mokale te khUba ja AvakAradAyaka che. gharamAM navakAramaMtra, prabhubhakti-prArthanAthI vAtAvaraNa guMjatu hoya, rAtri bhojananA tyAga sAthe khAnapAna ane vyavahAra jainadharmane anurUpa hoya, kaMdamULano tyAga, parva tithIoe lIlotarIno upayoga baMdha. gharamAM A vAtAvaraNathI bALakane ghaNu zIkhavA maLe che. ane dharmazikSaNa meLavavAnI utkRSTa abhilASA thAya che ane jainazALAmAM jJAna meLavavAnI preraNA thAya che. vartamAna vizvamAM zAkAhArI banavAnI vAta Ave che. jainazALAmAM bALakone kaMdamULano tyAga, ukALeluM pANI pIvuM, tithionI agatyatA va. vaijJAnika temaja AdhyAtmika dRSTibiMduthI samajAvavA joIe. ahiMsA pradhAna jainadharmamAM cha kAyanA jIvonI (jJAnadhArA 6-70% 77 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-che Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakSA, prANImAtra pratye dayA karUNA va. nuM mahattva khUba ja cIvaTathI dazya zrAvyanI madadathI samajAvavuM joIe. tene anurUpa sacitra, spaSTa, surakha ziSTa sAhityanuM prakAzana karavuM jarUrI che. A uparAMta raMgaberaMgI AkarSaka cArTa, enimezana muvI, projekTarathI slAIDa zo temaja pAvaejanTezananI madadathI kramasara abhyAsa vAraMvAra samajAvavAthI yAda rahI jAya che. A badhu jovAthI manamAM aneka prazno udbhave che ghaNu ghaNu jANavAnI jJAnapipAsA udbhave che. jijJAsA vadhe che. mahAvIra prabhunuM jIvana kavana upadeza (Audio Visuals) dazya zrAvyanI madadathI dareka prasaMga darzAvavAmAM Ave to bALakane rasa ruci, preraNA ane utsAha jAgaze. mArA prabhu AvA hatA tevo anero anupama advitIya adbhuta ahobhAva jAgaze. pUrva cetanAno saMcAra thaze. potAnA vicAro uccatama thatA vadhune jANavAnI bhAvanA thaze. ApaNA parva jema ke mahAvIra jayaMtI, paryuSaNa parva vize vigatavAra A ja mAdhyamathI samajAvavuM joIe. jainazALA jIvananuM aMga bane mATe yAtrA pravAsa prabhubhaktinAM gIto, jJAna kasoTI (Objective) sAmUhika pratikramaNa, dharmaprerita parIkSA, opanabuka parIkSA vagerenuM Ayojana thavuM jarUrI che. yAtrA pravAsa mATe evI jagyA pasaMda karI hoya jyAM gauzALA, pAMjarApoLa hoya jyAM bALakone pratyakSa vizeSa jANakArI ApI zakAya. tyAM bIrAjatA saMta satIjInAM pravacanano lAbha maLe temaja bALakone praznottarI mAraphata dharmanI vAtonuM AdAnapradAna thAya AnAthI vAMcana-abhyAsa vadhu vizALa bane. AtmAnA poSaNa mATe prabhu prArthanA bhaktinI AvazyakatA che. e mananA poSaNa mATe jJAnarUpI khorAkanI jarUra che te vinA vyaktimAM rahelI suSupta zakti vikAsa pAmatI nathI judAjudA svaromAM navakAramaMtra, bhaktAmara stotra, vismagahara stotra gAvAthI jenazALAnuM vAtAvaraNa zAMta prazAMta upazAMta bane che ane cotarapha zItaLatAnI anubhUti thAya che. (jJAnadhAsa - 178 nisAhitya jJAnasatra 6-che bALakathI vAMcana mATe khorAkanI nathI vadhI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNathI bALapaNamAM saMskAro daDha karavAnuM zreSTha mAdhyama, zibira che. A zibira guru bhagavaMtonI nizrAmAM thatI hovAthI teo pratye ahobhAva, sadbhAva vadhato jAya che. dhArmika vAtosabhara saMvAda, hetulakSI, preraNAdAyaka, bodhadAyaka nATikA bhajavavAthI bALakonA dharma pratyeno rasa uttarottara vadhato jAya che. dharmanI vizeSa samajaNa mATe vaktatvaspardhA, nibaMdhaspardhA jJAnagoSThi, vAMcanacarcA va Ayojana thavuM joIe jainazALAnA bALakone pAritoSika ApIne bahumAna karavuM joIe. A badhI pravRttithI bALaka vadhune vadhu vAMcaze, lakhaze ane na samajAya to pUchaze, jJAnamAM vRddhi karaze. zreSTha vaktavya Apaze. zreSTha nibaMdha lakhaze. AtmavizvAsa dRDha banaze. jainazALAmAM bhaNatA bALako mATe samaye samaye vyAkhyAnamALA yojavI joIe. jemAM nAmAMkita vaktAo saraLa zailImAM bodhadAyaka kathAo, sapuruSonA, uttama zrAvakonA caritro samajAve. A guNo tenA jIvanane ghaDavAmAM anero opa Ape che. A pravacanothI sArvatrika cetanAno AnaMda thaze tenA hRdayanA uMDANane sparzAze ane dharma pratyeno abhigama jvalaMta banaze. dhArmika zikSaNa pAmatAM bALako je kArya puruSArthathI cIvaTathI, khaMtathI samajaNapUrvaka karI zake te advitIya hoya che tene lAgaNInI, mArgadarzananI jarUra hoya che. A mArgadarzanathI temanuM jIvana dharmamaya banI jAya. 0 zruta upAsanA bhItaranA zakti kendro khole che. O jJAna e aMdhArAmAM paDelA AtmAne oLakhavAno dIvo che. (jJAnadhArA 6-7 79 urvinAhitya jJAnasatra 6- Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina zALAnAM bALako mATenA ArNa abhyAsakramanI rUparekhA mikenIkala enjiniyara, bI.e. ( narendra dozI | jaina darzana ema.e. prAdhyAna ane yoganAM abhyAsa karela che. yogasAdhaka ane jainadharmanA abhyAsu che. jene samAjamAM jInazALA ke jenazALAnuM pracalana prAcIna kALathI che. samaye-samaye enA svarUpa ke paddhatinuM badalAtuM rahevuM e svAbhAvika prakriyA che. jaina dharmanuM darzana, jaina tattvajJAna tathA jaina upAsanA paddhatinA saMskAra navI peDhImAM bALapaNathI utare ane jainazALAno mukhya uddeza che. anaitikatA, bhautika sAdhanonI AMdhaLI doTa, vyApaka bhraSTAcAra, hiMsA tathA jorathI phUMkAtA azlilatAnuM pazcimI pavananA Adhunika yugamAM jenazALAnI prAsaMgikatA ane AvazyakatA bhUtakALamAM kyAreya paNa hatI tenA karatAM Aje vizeSa jarUrI banI che. vaLI mAhitInA A yugamAM jyAre dareka prakAranA pracAra mAdhyamo (mIDiyA), InTaraneTa, halakAM pustako AdithI hiMsA, krUratA, aprAmANikatA, kauTuMbika kalaha vagereno eTalo moTo dhodha vahI rahyo che ke tenI sAme sadAcAra, saMskRti, susaMskAra ke sAcI dhArmikatAnAM mUlyo jALavavA ati kaThina batA jAya che. uparAMta abhibhAvakono samayAbhAva, saMskAritA pratye udAsinatA, bALako upara lokika zikSAno gajA bahArano bojo tathA jAtajAtanA vargo jevA ke - DAnsa klAsa, saMgIta klAsa, DroIMga klAsa vagere vageremAM vyasta rahetAM bALako mATe jenazALAmAM javAno samaya phALavavo muzkela banI rahyo che. jUnA jamAnAmAM jenazALA denika hatI, have jenazALAne sAptAhika banAvavI paDI che. uparAMta mAtRbhASAnI avadazA ane aMgrejInI bolabAlAnA A vAtAvaraNamAM jainazALA rUpa-svarUpa tathA (jJAnadhArA 6-7 % 80 jainasAhitya jJAnasatra 6-che Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paddhati badalavI ati Avazyaka banI gaI che. Aje ApaNI sAme ghaNI badhI maryAdAo che, jevI ke 1) samayanI maryAdA bhaNavAno samaya vadhAremAM vadhAre 2 kalAka/saptAha. bhASAnI maryAdA Aje aMgrejI mAdhyamathI zIkhavavuM paDe che. 3) lAMbA aMtaranI maryAdA upAzraya ghaNAne dUra paDe che. 4) suyogya samayanI maryAdA 2) -- -- - loko dUra-dUra sudhI rahe che, jainazALA sAMje, rAtre ema sthAnikonI anukULatA pramANe calAvavI paDe. vagere vagere... AjanuM bALaka tanAvagrasta, caMcaLa tathA tAki ane kompyuTara paNa vAparI zake tevA vaijJAnika yuganuM bALaka che, tethI tene zIkhavavAnI paddhatimAM dharamULathI pheraphAra karavAnI AvazyakatA che. ApaNe bALakanA manoraMjana ane khelakUdanA samayamAMthI samaya levAno hoya che tethI tene viSayamAM rasa paDe, tene niyamita rIte AvavuM game te mATe zIkhavavAnI paddhati rasapUrNa, vaividhyasabhara, protsAhanakAraka tathA jJAna sAthe gammata ke gammata sAthe jJAna prakAranI ja rAkhavI paDe. A khAsa, samayanI mAMga che. jainazALAmAM sAmAnya rIte 4 varSathI 11 varSanAM bALako eTale ke ke.jI. kkAthI vadhumAM vadhu AThamI kakSA sudhInA ja bALako AvatA hoya che. vividha kAraNosa2 8mA dhoraNa pachI bALakono jaina zikSaNa sAtheno saMbaMdha lagabhaga tUTI jato hoya che. bAlikAomAMthI keTalIka moTI thayA pachI mahilAmaMDaLamAM joDAIne potAno abhyAsa AgaLa vadhAre che, paraMtu chokarAo yuvAna thayA pachI ane vRddha thAya tyAM sudhI paNa prAyaH AgaLa kaMI ja zIkhatA nathI ane agAu zIkheluM paNa badhu bhUlI jatA jovAya che. bahu ja ochA che jJAnadhArA 6-7 81 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je jainatattva ke darzanano abhyAsa karatA hoya. Aje A ja kAraNasa2 potAne jaina kahevaDAvatAM ApaNA jaina zrAvakomAMnA ghaNAne jainadharmanuM pAyAnuM jJAna jema ke - jainadharmanI IzvaranI avadhAraNA, anekAnta, nizcapa-vyavahAranuM svarUpa, nayavAda, karmasiddhAMtanA rahasyo bAbata bhAgye ja kaMI jJAna hoya che. A ja kAraNe keTalA badhA jaino mithyAtvI devonI pUjA AdimAM puSkaLa paisA, ane zakti kharce che. dorA-dhAgA ane tAMtrikomAM phasAya che. samaya koIne viSayAMtara lAgaze, paraMtu je bALakonuM zikSaNa bALapaNa pachI chUTI jAya che tene athavA bALapaNamAM jene jainazALAno lAbha nathI maLyo te badhAMne yuvAna, proDha ke vRddha vaye paNa jainadarzana jainatattva ane dharmanA naitikatA, prAmANikatA Adi pakSonuM zikSaNa ApavuM jarUrI che. vyAkhyAnathI lAbha thAya che, paraMtu ghare paNa vyavasthita abhyAsa karavAnI vRtti pedA karavI atyaMta jarUrI che. e mATe khAsa nAnI pustikAonuM prakAzana ane khAsa vargo pUrA varSa daramiyAna cAle tevI moTAonI jJAnazALA bAbata paNa gaMbhIratApUrvaka ciMtana karavAnI jarUra che. Aje mAtra upavAsa karavA ane pachI enA moTA-moTA ujavaNA ka2vA ane varSamAM saMvatsarInuM eka pratikramaNa karavuM emAM ja Akho jainadharma sAmAI gayelo dekhAya che. u52 jaNAvelA vividha kAraNo tathA AjanA viziSTa samaya ane saMjogone dhyAnamAM rAkhI Adhunika jainazALAnuM zikSaNa sarvagrAhI banavuM joIe. jaina e mAtra eka dharma ja nathI, paraMtu e dharma uparAMta ahiMsA, karuNA, anukaMpA, saMyama tathA upabhoganI maryAdA AdhArita eka pUrI jIvanazailI che. tethI jainazALAnuM zikSaNa mAtra upAsanA ane anuSThAno pUtu maryAdita na banatAM roja-barojanA jIvana vyavahAramAM dharma utare, prAmANikatA, naitikatA, vyasanamukti e jIvananuM eka aMga bane te prakArana hovuM joIe. arthAt jJAna AcArazUnya na banatAM, AcAramAM pariNata thAya e jJAnadhArA 6-7 ane 82 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azaya aneka prakAranuM hovo joIe. muni zrI amarendravijayajInA zabdomAM - "e kaMdamULa nahIM khAya e jena che e khoTuM nahi bole e anyAya-anIti nahi Acare e jaina che evI chApa paNa upasavI joIe." koI paNa bALakanA sarvAgINa vikAsa mATe cAreya AyAmo (1) zArIrika (2) bauddhika (3) mAnasika ane (4) bhAvanAtmaka saMtulita rIte vikasita thavA joIe. AjanI skulI zikSAmAM mAtra bauddhika ane thoDe aMze zArIrika zikSA upara ja dhyAna ApavAmAM Ave che AthI bALakano mAnasika ane bhAvanAtmaka pakSa sAva pAMgaLo rahI jAya che. AthI ghaNA bauddhiko, jevA ke - enjiniyaro, vaijJAniko, menejaro bhAvanAtmaka asaMtulanane kAraNe niSphaLa jatA hoya che, kayAreka ApaghAta paNa karavA prerAya che. AthI dhArmika zikSaNa sAthe bALakanA mAnasika ane bhAvanAtmaka vikAsa mATe paNa jainazALA eka zaktizALI mAdhyama banI zake tema che. ApaNA magajanA banne goLArdhI-jamaNuM ane DAbuM, bannenA saMtulita vikAsa mATe paNa jainazALA eka zaktizALI mAdhyama banI zake tema che. sAthe-sAthe "Imozanala kvozanTa" ane "spirITyuala kovozanTa'nA vikAsa mATe jainazALAnA abhyAsakramamAM abhipreraNAtmaka (Motivational) kathAo, maMtro, sUtronA saiddhAMtika patra sAthe yoga (Asana-prANAyAma) tathA kAyotsarga ane dhyAna jevo prAyogika pakSa hovo paNa atyaMta jarUrI che. A prayogothI bALakamAM zista, zAMtatA, sahiSNutA, ekAgratA Adi guNono sahaja vikAsa saMbhavita bane che. AjanA samayamAM jainazALAnA abhyAsakramanuM svarUpa kaMIka nIce pramANenuM rAkhI zakAya jemAM samaya ane saMjoga pramANe tathA guru bhagavaMtonA mArgadarzana pramANe sudhArA-vadhArA karI zakAya. zikSaNanuM mAdhyama : aMgrejI-gujarAtI aThavADiye 1 divasa - samaya 2 kalAka (jJAnadhArA 6-7 83 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uMmara pramANe zreNInuM nirdhAraNa - | bALakanI zreNI | bALakanI zreNI | bALakanI | zreNI 4 varSa 10 5 varSa | 2 | 8 | 5 6 varSa - samaya dareka zreNInuM kAlamAna 1 varSa. varSamAM 4 TesTa darekanuM mahattva sarakhuM, darekamAM pAsa thavuM jarUrI. mArksa, naMbara ke greDa jevI spardhAtmaka nahIM. parIkSAmAM vyAjabI kAraNosara hAjara na rahI zakAyuM hoya to parIkSA AgaLa-pAchaLa laI zakAya. parIkSA pachI badhAne eka sarakho puraskAra ApavA. zikSaNano krama be prakAre rAkhI zakAya - (1) sAmuhika ane (2) zreNI anusAra, (1) sAmUhika samaya - 1 kalAka 1) namaskAra mahAmaMtra 2) guruvaMdana - tikakhuttA 3) pratijJA 1 kalAka 4) bodhakathA | parva, utsava, jayaMtI vagerenuM prasaMga anurUpa aucitya mahattva, ujavaNI Adi vize jJAna ApavuM. 5) prAyogika - Asana, prANAyAma, kAyotsarga, dhyAna AdinA prayoga (2) zreNI anusAra 1) jenavidyAnuM jJAna 2) vyaktitva vikAsanI preraNA 1 kalAka 3) stuti ke stavanathI samApana (jJAnadhArA 6- 7 1184 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigatavAra vivaraNa pratijJA - 1) huM jainazALAno vidyArthI hovAnuM gaurava anubhavuM chuM. 2) huM niyamita rIte niSThApUrvaka abhyAsa karIza. 3) huM jIvanamAM ahiMsA, naitikatA tathA prAmANikatA pALIza. 4) huM uccavicAra ane sAdI jIvanazailI apanAvIza. 5) huM vyasanamukta jIvana jIvIza. 6) huM jinezvarane mArA deva, jina prarUpita dharmano mAro dharma tathA te dharmanI prarUpaNA karanAra sAdhu sAdhvIjIone mArA guru mAnIza. 7) huM mArA mAtA-pitAne tathA vaDIlone mAna ApIza. yoganA prayogo :- ekAgratA, smaraNazaktino vikAsa, saMtulita vikAsa, vinamratA Adi mATe - bhrAmarI, anuloma-viloma prANAyAma, -samayapAdAsana, zazAMkAsana, tADAsana, pAdahastAsana vagere prayogo. jenavidyA :- dareka pAThanI samajaNa tenuM vaijJAnika ane AdhyAtmika mahattva, artha sahita sUtro yAda karAvavA. jene kathAo, maMtro, sUtro, stavano, sAmAyika, 25 bodha, judA-judA vrato Adi gurubhagavaMtonA mArgadarzana pramANe... paraMtu vaimAnika deva, lokanuM svarUpa Adi viSayo jenuM jIvana kaLA ane mokSa prApti mATe sIdho saMbaMdha nathI, bhaviSya mATe choDI devA. vyaktitva vikAsa :- ekAgratA, samaya prabaMdhana mATe sIdhA saMbaMdha vikAsa, zista sakArAtmaka jIvana draSTi Adi. sauthI mahattvanI vAta jo kUvAmAM hoya to havADAmAM Ave e nyAye sAMprata jena zALAmAM bhaNAvavA mATe kuzaLa prazikSako taiyAra karavAnI AvazyakatA raheze. eTale e yojanA paNa vicAravI ane kAryAnvita karavI paDe. AvA prazikSakone sanmAnanIya vetana ApavuM joIe jethI sArA prazikSako maLatA rahe. aMtamAM, (jJAnadhArA 6-7 85 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1) dareka jainazrAvakane jainazALAnuM mahattva samajAvuM joIe. 2) dareka jaina kuTuMbe potAnA bALakane jainazALAmAM bhaNAvavAno Agraha rAkhavo. 3) jJAna dAna e sauthI moTuM dAna che. tethI saMpanna zrAvakoe A upakrama mATe udArahRdaye dAna ApavuM joIe. 4) je koI paNa jene tana, mana, dhanathI sevA karI zake teNe A ati mahattvanA upakrama mATe sevA karavI joIe. 5) jenazALAnuM zikSaNa vaijJAnika tathA manovaijJAnika draSTikoNa dhyAnamAM rAkhI apAvuM joIe. 6) tattvadarzana, upAsanA sAthe ahiMsA khAsa joDAvI joIe. 7) bALako jevuM jue che tevuM zIkhe che eTale abhibhAvako e gharanuM vAtAvaraNa zAMta, dhArmika tathA sAdAIne poSanAruM rAkhavuM joIe. 8) abhyAsakramanI zreNI pramANe Text Book chapAvI dareka bALakane paDatara kiMmate ApavI jethI aThavADIyAnA bAkInA divase bALaka jyAre besIne punarAvartana karI zake. uparAMta abhibhAvako paNa A pustako vAMcI potAnuM jJAna vadhArI zake ane bALaka zuM zIkhe che te vigate jANI zake. A tabakke eka noMdha avazya levI joIe ke gurudeva zrI namramuni mahArAja prerita Look & Learn Gyan Dhamno je prayoga cAlI rahyo che te atizaya saphaLa, lokapriya ane upakAraka sAbita thaI rahyo che. vizvamAM jyAM paNa jainonI vastI che tyAM jainonA cAreya phirakAmAM A prakAranI jainazALAo zarU karavAmAM Ave to jene dharma ane jaina samAjanI bahu moTI sevA thaI zake tema che. E HERE REFEREHER (jJAnadhArA 6-7 86 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-3 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhiMsAnuM vidheyAtmaka svarUpa ka jaina dharmanA abhyAsI rekhAbahene ;i Do. rekhA gosaliyA soziyolojI, sAyakolojI para Ph.D. karyuM muMbaI yunivarsiTI ane SNDT yunivarsiTImAM adhyApananuM kArya karatA hatA. "jananInI joDa jage nahIM jaDe re lola, ahiMsAnI vAta jage nahIM jaDe re lola, ahiMsA to mAtAnI mAphaka sadA sarvadA sahu koInuM kalyANa ane maMgala karanArI che. paraMtu A sarva kalyANakArI tattvanI pichANa thavA mATe sAmAnya mAnavIne saMtApa tathA azAMtino kaTu anubhava thavAnI jarUra che, ane Avo anubhava aneka rIte AjanA mAnavIne khAsso evo thayo che. ahiMsAnA siddhAMta mATe aneka videzI vidvAnoe TIppaNI ApI che. romArolAM kahe che ke : "ahiMsAnA siddhAMtono siMhanAda karIne gAMdhIjIe vizvavijaya karyo. Aje haju AvA mANasonI vadhune vadhu jarUra che. ahiMsAnA amUlya vicAranuM zreya bhagavAna mahAvIrane jAya che." ahiMsAnA A siddhAMtamAM apratima zakti, tAkAta tathA baLa rahelAM che. dareka dharma gAI vagADIne ahiMsAnI vAto to kare ja che, paraMtu jenadharmamAM ahiMsAnI vibhAvanA viziSTa che. jainadharma jIvamAtrane mAnathI ane AdarathI jue che. (Reverance for life) darekane jIvavAno sarakho adhikAra che. jainadharmamAM sarva anuSThAnomAM ahiMsA upara bhAra mUkavAmAM Avyo che. sUkSmAtisUkSma jIva tarapha anukaMpA darzAvavI evuM jaNAyuM che. A bhAva vyavahAramAM utAravo bahu kaThina che. AkarI ahiMsA pALavI e azakya che paraMtu jainadharmanI ahiMsAnI A bhAvanA tene muddhi uMcero dharma banAvI zake che. "A for apple" bhaNatI AjanI ugatI peDhIne "a" no (jJAnadhArA 6-7 87 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha A rIte samajAvI zakAya "ahiMsA-aparigraha ane anekAntavAda' A traNeya bAbato jena dharmanA tattvajJAnanA ane mukti meLavavAnA uttama pagathiyAM che. jainadharmanuM samagra darzana temaja teno saMpUrNa nicoDa A siddhAMtomAM samAI jAya che. jenA dharmI tarIke tenI AchI-pAtaLI samaja meLavavAnI khAsa jarUra che. "AcAre ahiMsA' tarIke oLarAtI ahiMsAnI vibhAvanAnuM vidheyAtmaka pAsu jovAnI AvazyakatA che aparigraha eTale sAdI bhASAmAM parigraha na karavo. paraMtu ApaNI eSaNA amApa hoya che. tene koIka rIte maryAdita karI zakAya, IcchAonI sImA bAMdhI zakAya, AvuM kaMIka karI zakIe to aparigrahano sAco artha samajyA kahevAya. anekAnta e vicArasaraNInI vibhAvanA che. saunA matano vicArano Adara karI samanvayanI bhAvanA keLavavAthI badhA ja matamatAMtara dUra karI zakAya che. A traNeya siddhAMtano suyoga sadhAvo joIe. ahiMsAno marma samajavA ApaNe AcAryazrI umAsvAtine yAda karavA rahyAM. temaNe je sonerI sUtra "parasparagrahojIvAnAm" ApyuM che te samajavA jevuM che. dareka jIva paraspara AdhArita che ane dareka jIvonuM jIvana ekabIjAnAM sahakAra ane sAthathI cAle che. prANImAtrane AvarI letI A vizALa bhAvanA kharekhara adbhuta che. dareka jIvomAM AtmA samAna che. pachI te vAgha ke bakarI kema na hoya? cha kAyanA jIvo paNa taddana nirjIva nathI, temAM cetanA che e vAtanI pratitI AcArAMga sUtra dvArA sAMpaDe che. "vanaspati' e jIva che, kAraNa ke temAM manuSyanI jema janma, jarA ane vRddhi vagere guNo che. jaLa paNa sajIva che te bhUmimAMthI svayaMbhU rIte pragaTe che. agni paNa sajIva che kAraNa ke kASTha-lAkaDAM ItyAdithI tenI vRddhi jovAmAM Ave che. pavana paNa (jJAnadhArA 6-7 88 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddha ane sisaMjIvanInA sula ahiMsAne sajIva che, te gAyanI jema bIjAnI preraNAthI ADo athavA niyatapaNe gamana kare che. vRkSa paNa sajIva che, je tenI sarva tvacA ukheDI nAkhe to garbhanI jema teno vinAza thAya che. A badhA jIvonI rakSA mATe ahiMsA ne apanAvavAnI vizeSa jarUra che. Aje cAre tarapha trIjA vizvayuddhanA bhaNakArA vAge che tevA saMjogomAM mAnavIne ahiMsAmAM ja saMjIvanInA subhaga darzana thAya che. mAnavInuM mana yuddha ane hiMsAne svIkAravA karatAM zAMti ane ahiMsAne vadhu cAhe che. samagra vizvamAM ahiMsAnA AvakAra ane pracAranI bhUmikA sarjAI rahI che. mahAvIra bhagavAnanA anuyAyIo ane dhamAM vidvAna vicArakonAM aMtaramAM ahiMsAnA A AgavA siddhAMte AdarabharyuM sthAna meLavyuM che. AvA ja Adara ane bhaktibhAvathI prerAIne deza-paradezanA agresaro, vicArako, vidvAno, vaijJAniko vagere ahiMsAnA khyAlane apanAve to vizvanuM kalyANa thaI zake. ahiMsAno paryAyavAcI zabda jIvadayA che. jIvamAtra tarapha krUratA na batAvavI ane sAthe sAthe jIva mAtrane sukha maLe tevI pravRttine vega ApavI joIe. ApaNe jIva-jaMtuone herAna-parezAna karIe ke eno saMhAra karIe to ApaNA e duSkarmo paNa pApakarmane janmAve che. A rIte joIe to jIvahiMsA eTale ApaNI potAnI ja hiMsA karavA jevuM avicArI kArya che. TUMkamAM jIvadayA eTale ApadayA, jIvadayAno Adara karIne mAnavI potAno ja bacAva kare che e potAne adhogatinI gartAmAM paDatA roke che. 'jIvadayApremI mahAnubhAvo sarvottama prakAranI jIvadayAnI himAyata kare che ane tenuM yathArtha rIte pAlana karavA mATe prayatna kare che paraMtu ApaNe joIe chIe ke loko potAnA lAbhane khAtara prANI sRSTino game tevo upayoga karavAnI svArthI Teva cAlu ja rAkhe che. "jIva mAtrane jIvavAno samAna hakka che' e udArI (jJAnadhArA 6- 7 1 89 jaiinasAhitya jJAnasatra 6- Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnyatA paNa kI AjakAlanI nathI. prAcIna dharma puruSo ane sAdhu bhagavaMtoe vAraMvAra A satyanuM uccAraNa karyuM che. jainadharmano Azaya saMpUrNa ahiMsAno sAkSAtkAra karavAno hovA chatAM evI sarvAMga saMpUrNa ahiMsAnuM pAlana jIvana nirvANanI dRSTie zakya nathI. sau koI ochAmAM ochI jIvahiMsAthI jIvanano nirvAha thAya e rIte potAno jIvanakrama goThave to paNa ahiMsAnI vibhAvanA apanAvI che ema kahI zakAya. jainadharmI tarIke game te pravRtti karIe paNa mukhya uddeza ahiMsA ane satyano sAkSAtkAra ke pracAra karavAnI che te bhUlavuM na joIe. hiMsAnuM nivAraNa karavAnA prayatna ane puruSArtha na choDavA joIe. ahiMsAmAM AsthA dharAvatI koIpaNa vyaktie potAnI AsapAsa cAlatI hiMsAno mUka sAkSI banIne, asahAya ke lAcAra banIne ke niSkrIya thaIne besI na rahevuM joIe. Avu thAya to vyakitanI ahiMsA-bhAvanAno vikAsa thaMbhI jAya che. sArAno svIkA2 ka2vo ane kharAbanI sAmane jhajhUmavu eja mAnava jIvananI vizeSatA che. jo mAnavI ahiMsAno mahimA samaje to mAnavInA vikAsane rUMdhatA badhA kaSAyothI dUra rahevAnA vRtti enAmAM jAgyA vinA na rahe. mahAvIra bhagavAne mAnava samAjane ahiMsAnA sarvottama mArge cAlavAnI bUlaMda dharmaghoSaNA karI che. munizrI saMtabAlajI e kalakattAnA kAlImAtAnA maMdiramAM apAtA pazubalidAnanA nivAraNane potAnuM eka mizana-dharmakArya banAvyuM hatuM. A ane AvAM aneka udAharaNa ApI zakAya. ahiMsAnA vidhAyaka svarUpa tarIke karuNA (anukaMpA prerita) nI bhAvanAne paNa jainadharme saMpUrNa protsAhana ApyuM che. mAnavIne mAnavI banAvavAnuM kAma ahiMsA ane enAM ja aMgarUpa prema, jJAnadhArA 6-7 X 90 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maitrIbhAva, karuNA dvArA ja thaI zake che. ahiMsAnA A vidhAyaka svarUpane vividha rIte AcaraNamAM mUkI zakAya tema che. 1) sAdhanazuddhiH dharmane zuddha rAkhavA mATe tenA para AvaraNa jevA ke aMdhavizvAsa hiMsA, anAcAra avicAra vagerene haTAvavA joIe. azuddha sAdhanAvALo (ahIM A dhArmika bhaktinA arthamAM) dharma tAraka nahIM mAraka nivaDe che 2) sakArAtmakatA : koIpaNa AcAra vicAra mATe sakArAtmakatA rAkhavI joIe. koI sAthenA vartana-vyavahAra-vicAramAM paNa A Positivity athavA to svIkAra karavAnI bhAvanA jethI sAmA mANasanI lAgaNIne Thesa na pahoMce ke dubhAya nahIM khUba agatyano bhAga bhajave che. anekAnA uDANamAM A sakArAtmakatA samAI che. 3) saMkalpa : koIpaNa vyakti hiMsAno manoratha kare ke manamAM saMkalpa kare ke bIjAnI hiMsA karavI che to te pApathI potAnA AtmAne ja duHkha pahocADe che. - 4) samabhAva : dareka prANI ke jIva para samAnabhAva rAkhI ahiMsaka banavAnI vibhAvanA ne AcaraNamAM mUkavI joIe pachI te jIva sUkSma hoya ke mahAkAya paraMtu samabhAva e ahiMsAnu vidheyAtmaka rUpa che. 5) sahayoga : sahAya athavA sAtha ApI jIvane hiMsA AcaratA ugAravA joIe. 6) samatA : krodha jevA kaSAyo hiMsAne udIpta kare che ane kAraNarUpa bane che. A mATe samatA bhAva rAkhI ahiMsAne anumodana ApavuM joIe. A uparAMta saMvedanA prANInA duHkho sAthe vedanA anubhavavI, e paNa ahiMsAnuM poSaka tatva che. samajaNa sahAnubhUti va. bhAvo ahiMsAnA vividha pragaTIkaraNa che. Aje ahiMsAnA vidhAyaka svarUpe karuNA anukaMpAnI bhAvanA TheraThera jovA maLe che. ghaNI jagyAe pAMjarApoLa pazu-paMkhI DhoranI jJAnadhArA 6-7 91 nisAhitya jJAnasatra 6-che Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakSA kAje ane tenI mAvajata mATe sakriya rIte suMdara kAma karI rahI che. vaLI, vRddhAzrama jevI saMsthAo jemAM apaMga, vRddha mAMdA va.nI sevA sukRzA karavAnI bhAvanA sAthe upasthita thaI che. A badhA aviSkAra rUpa gaNAvI zakAya. kUraNAvRtI nI sAbitI ane sAkSIrUpa che. ApaNA zAstromA 12 vratamAM abhyAMtara vratamAM vaiyAvaccane paNa agatyanuM sthAna apAyuM che. jemAM mAMdAnI mAvajata, tapasvIonI sevA tathA sAdhusaMtone zAtA maLe tevI bhAvanA sevAya che. TUMkamAM bhagavAna mahAvIre prarUpelI karUNAnI bhAvanA, ahiMsAnA vidhAyaka rUpe pragaTe che, temAM zubhabhAva rahyo che. dareka vyakti potAnI jIvana sAdhanAmAM ahiMsAno mahimA samajato thAya to tenI phalazruti rUpe keTalA badhA mAnavakalyANanA kAryo thaI zake. paryAvaraNano pecIdo prazna ukelAya pradUSaNa ochuM thAya vaizvika stare uSNatAmAnamAM thatA pheraphAromAM samatulana jaLavAya RtucakranA taphAvato ochA thAya global warming ane OzonnA paDanI ciMtA dhIme dhIme TaLe. Ama, samagra rIte ahiMsAnI vibhAvanAne mUlavIe to khyAla Ave che ke mahAvIra bhagavAna ra600 varSa pahelA kevA ArSadRSTA ane dIrghadraSTi dharAvatA haze, ke Aje paNa tenI A ahiMsaka bhAvanA vizvastare vicArAya che. vizva ahiMsAnA mArge cAlaze to karuNAnuM amRtapAna karavAno lhAvo saune maLaze. (jJAnadhArA 6-7 92 jaiinasAhitya jJAnasatra 6 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema.e.pIeca.DI - [v DaoN. baLavaMta jAnI saurASTra yuni. nA gujarAtI vibhAganA adhyakSa, pratibhAzALI vivecaka, vidvAna vaktA, aneka pustako ane lekho prasiddha thayA ke pratihAsika ke.TAnA baLa A kathAmAM prajA keTalIka vilakSaNa rAsakRtiothI jaina kathAsAhitya samRddha che. emAM mahopAdhyAya zrI yazovijayajIkRta "jaMbusvAmI rAsa'nuM paNa sthAna che. jaina kathAsAhitya bahudhA caritrAzrita che. svAbhAvika che ke A caritro dhArmika, aitihAsika ke laukika paraMparAnAM hoya. emAM aitihAsika ke laukika paraMparAnA caritrone to kalpanAnA baLe, varNananI vividha chaTAnA baLe ke pracalita lokamAnyatAo athavA daMtakathAonA baLe cittakarSaka rIte kathAmAM prayojI zakAya paraMtu dharmacaritrane cittAkarSaka rIte rAsakRtimAM A kAraNe ja bahu othI rAsakRtio hRdayasparzI banI che. dharmacaritramUlaka rAsamAM hakIkatone vaphAdAra rahIne kathAnuM nirmANa karavAnuM hoya che. emAM jo enA racayitA pAse kathanakaLAnI AgavI hathoTa hoya to ja emAMthI kathArasa niSpanna karAvI zake. yazovijayajI evA eka dRSTipUta sarjaka che. hakIkataniSTha paraMparAsthita kathAne potAnI rIte prayojIne emaNe "jaMbusvAmI rAsa' kRtinuM nirmANa karyuM che. yazovijayane jJAnanI aneka vidyAzAkhAono abhyAsa hato. jJAnanI lagabhaga badhI ja zAkhAothI teo abhinna hatA. emanI e abhijJatAno lAbha "jaMbusvAmI rAsa'ne maLyo jaNAya che. Ama sarjakanuM bahuparimANI vyaktitva kRtine AgavuM parimANa arpatuM hoya che, eno paricaya paNa ahIMthI maLI rahe che. jena rAsasAhityanI paraMparAmAM jaMbusvAmI rAsa" betraNa bAbate mahattva dhAraNa kare cheH (jJAnadhArA 6-7 % 93 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) jaina sAhityamAM jaMbusvAmI-kathAnakanI ghaNI paraMparA pracalita che, paNa emAMthI be paraMparA vizeSapaNe pracalita che. eka saMghadAsagaNInI 'vasudevahiMDI' ane bIjI, hemacaMdrAcAryanI 'triSaSThizalAkApuruSacaritra'nI A banne paraMparAmAMthI yazovijayajI hemacaMdrAcAryanI paraMparAne anusaryA che. mAtra anusaryA nathI, emaNe potAnI rIte kathAnuM nirmANa karyuM che. emanI mULa kathAne padyamAM DhALavAnI zakti tathA kathanakaLAne kAraNe dharmacaritramUlaka kathAnakavALI kRti rasaprada rAsakRti banI zakI che. (2) bIjA dRSTibiMduthI joIe to jaMbusvAmInuM caritra rAsakRtine poSaka nathI. emAM kathAno kramika vikAsa nathI, jaMbusvAmIno uchera, lagna, dIkSA levAnI IcchA, kuTuMbIjanonI anicchA, jaMbusvAmInI dalIlo, aMte saMmati maLavI, anya vyaktionuM paNa dIkSA levA tatpara thavuM A sivAya kaza kAraNo, pratyAghAto ke saMgharSa nathI, paraMtu yazovijayajI ahIM kathAnAM tattvonuM umeraNa karI zakyA che. sAmasAmA be pakSo UbhA karyA che. eka pakSe ghaNAbadhAM che, jeo bhogavilAsa jevI sthULa bAbatonI tarapheNa kare che, ane bIjA pakSe mAtra jaMbukumAra ekalA ja che, teo saMyamavairAgyano mahimA gAya che. A sAmasAmA mukAbalAne kAraNe bAvakane kathAmA rasa paDe che. banne bhAvane poSaka evI tarkapUrNa dRSTAMtakathAo kramazaH prastuta thAya che. bhAvaka emAM khUMpato jAya che. e rIte 'jaMbusvAmI rAsa' e dRSTAMtakathAonI aTavI che. paNa e aTavImAM jaMbukumAra kendrasthAne rahyA che. AthI anekAneka dRSTAMtakathAone ekasUtratA prApta thAya che. Ama jaMbukumAra e kathAno ekatA arpanAra caritra tarIkenI mahattA dhAraNa kare che ane emAMthI rAsakRti nirmita thaI che. (3) samagra kathAne yazovijayajIe pAMca adhikAramAM vibhAjita karI che. emAM kathAo prastuta karavA mATe yazovijayajI kathanakendro badalatA rahe che. A badhI kathAone vividha DhALa, dezI, duhA e copAIbaMdhamAM DhALI che. A rIte kathAnuM nirmANa ane enI jainasAhitya jJAnasatra 6-7 jJAnadhArA 6-7 ; ; 94 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhivyaktinuM svarUpa, kendramAM rahela tarkapUrNa dalIlo tathA saMgharSanuM tattva rAsakRtine rasaprada banAve che. Ama, kathAnuM svataMtra rIte nirmANa, dRSTAMtakathAono dRSTipUta viniyoga ane kathanakaLAnI UMDI sUjha ema betraNa bAbate 'jaMbusvAmI rAsa' mane madhyakAlIna rAsakRtionA ItihAsamAM mahattva dhAraNa karatI kRti jaNAI che. A traNeya muddAo vigate joIe. (1) bhAratIya kathAsAhityamAM temaja jaina kathAsAhityamAM avAMtarakathAnI eka sudIrgha paraMparA che. paraMtu mukhya caritranA jIvanano mAtra eka ja prasaMga ane enI AsapAsa trevIza jeTalI kathAo gUMthAyelI hoya, ema chatAM ekasUtratA paNa jaLavAI hoya e virala che. ahIM yazovijayajIe AvuM virala kathAnaka rAsakRti mATe pasaMda karyuM che. zreNika rAjAnA praznanA uttara rUpe mahAvIra prabhu pote svamukhe vidyunmAlInI kathA kahe che. guptamatinA be putro RSabhadatta ane jinadAsa. jinadAsanI sevA RRSabhadatta kare. emAM pAchI magadhadezanA sugrAmamAM rASTrakUTa-revatInI avAMtarakathA AraMbhAya, A kathAmAM bhAvadeva ane bhavadatta e be caritro kendrasthAne che. bhavadatte dIkSA laIne Agamano abhyAsa karyo. koI muni potAnA anujabaMdhane dIkSA apAvavAmAM asaphaLa rahyA eTale bhavadatta munie Takora karI. bhavadatta munie potAnA anujabaMdhune dIkSA levarAvavAnuM kabUlyuM. jyAre bhavadatta muni vihAra karatA-karatA bhavadeva pAse pahoMce che tyAre bhavadevanAM nAgilA sAthe lagna thatAM hoya che. bhavadatta A prasaMge yuktipUrvaka pAchA phare che. bhavadeva ane nAgilA AthI bhavadatta muninI pAchaLa pAchaLa nIkaLI paDe che. bhavadevane bhavadatte potAnuM eka pAtra UMcakavA ApyuM. chevaTe badhA pAchA pharyA, paNa ziSTAcAranA bhAga rUpe bhavadeva to bhavadattanI pAchaLa pAchaLa pAtra UMcakIne cAlatA ja rahyA. rastAmAM bhavadattA munie pUrvAzramanI badhI vAto ukheLI. e rIte rasto pasAra thaI gayo. guru pAse pahoMcIne bhavadatta munie kahyuM ke 'mAro anujabaMdhu dIkSA levA jainasAhitya jJAnasatra 6-7 jJAnadhArA 6-7 (195 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utsuka che.' bhavadevane pUchyuM. bhavadevane Azcarya to thayuM ke mArA vize khoTuM bolIne kema mane dIkSArthI tarIke oLakhAvyo haze ? paNa potAnA moTAbhAIne kaMI khoTA paDAya ? evuM vicArIne hA kahI dIdhI ane dIkSA paNa lIdhI. pachI thoDA varSo bAda bhavadatta muni to ugra tapazcaryA karIne anazana AcarIne devalokanA deva thayA. A bAju bhavadevanA manamAMthI nAgilA dUra thaI na hatI. eTale have bhAInA kALadharma pAmyA pachI dIkSAno veza tyajIne nAgilAne meLavavAnA hetuthI bhavadeva nAgilAnA nagaramAM Ave che. nAgilAne potAnA mananI vAta jaNAve che. nAgilAnA upadezathI bhavadeva dIkSAno sAdhuveza choDatA nathI ane vratanAM AcaraNa tarapha vaLe che. pachI to nAgilAe paNa dIkSA lIdhI. bIjI bAju bhavadattanA jIve dovalokamAMthI cyavIne pUMDIkiNI nagarImAM vajradatta rAjAnI yazodharA rANIne tyAM putra rUpe janma lIdho. enuM nAma sAgaradatta rAkhyuM. aneka rANIone paraNIne vAdaLAnA darzanathI vairAgya pAmIne dIkSA laIne te avadhijJAnane pAmyo. bhavadevano jIva vItazokanagarInA padmaratha rAjAnI rANI vanamAlAne tyAM putra rUpe avataryo. enuM nAma zivakumAra rakhAyuM. zivakumAre sAgaradatta muni pAse dIkSA levAnI IcchA vyakata karI. mAtA-pitAnI anujJA na maLavAthI dIkSA na lIdhI. pUrvabhavanuM jJAna thayuM ane aMte vratAcaraNa karIne manathI sAgaradatta munino ziSya banIne samaya pasAra karIne aMte devalokane pAmyo. te pachI vidyunmAlI rUpe janmyo. vaLI pAchI avAntarakathA. jemAM khoDInapura nagaranA somacaMdra rAjA ane dharaNI rANI, enA prasannacaMdra, valkalaciri e caritronI kathA cAle. Ama zreNika rAjAnA praznanA uttara rUpe jaMbukumAranA pUrvabhavanA caritrane sparzatI cAra kathAo mahAvIra bhagavAna pote kahe che. RSabhadatta ane jinadAsanI kathA che, emAM avAMtarakathA rUpe bhavadatta-bhavadevanI kathA ane emAMthI sAgaradattajainasAhitya jJAnasatra 6-7) jJAnadhArA 6-7 6) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivakumAranI tathA bIjI eka prasannacaMdra ane rAjarSinI kathA phUTI nIkaLe che. e rIte prathama adhikAramAM cAra kathAo eka mukhya kathAmAMthI avAMtarakathA rUpe pragaTIne vikasatI jovA maLe che. bIjA adhikAramAM jaMbukumAranA janma, uchera ane lagna sudhInA kathAnaka pachI prathama rAtrIe zayanakakSAmAM prabhava nAmano cora praveze che ane amuka vidyA zIkhavIne enA badalAmAM bIjI vidyA zIkhavIne enA badalAmAM bIjI vidyA zIkhavAnI spRhA vyakta kare che. paNa ene khyAla Ave che ke jaMbukumAra to dIkSA levAnI IcchA dharAve che eTale ene aTakAvavA mATe saMsAranA sukhane bhogavavAnuM kahe che, jenA pratyuttara rUpe jaMbukumAra eka pachI eka ema traNa coTadAra kathAo kahe che - madhubiMdunI, kuberadattanI ane mahezvaradattanI. ema traNa dRSTAMtakathAo dvArA jaMbukumAra tarkabaddha rIte vairAgyanI mahattA rajU kare che. e rIte bIjA adhikAramAM jaMbukumAranA mukhe traNa kathAo nirUpAI che. trIjA adhikAramAM jaMbukumAranI ATha patnIomAMthI traNa patnIo dIkSA na levA mATe samajAve che ane e mATe poSakarUpa dRSTAMtakathAo kahe che. A traNeyane jaMbukumAra eka pachI eka pratyuttara rUpe vairAgyabhAvane dRDhAvatI kathAo kahe che. Ama kula cha dRSTAMtakathAo A trIjA adhikAramAM jaMbukumAranI traNa patnIone mukhe tathA jaMbukumArane mukhe nirUpAI che. cothA adhikAramAM bAkInI bIjI cAra patnIo jaMbukumArane dIkSA na levA samajAvavAnA bhAga rUpe dRSTAMtakathAo kahe che, jenI sAme pratyutara rUpe jaMbukumAra paNa cAreyane eka pachI eka kathAo kahe che. Ama ahIM ATha kathAo nirUpAyela che. pAMcamA aMtima adhikAramAM AThamI patnI jayazrI jaMbukumArane dIkSA na levAnuM samajAvatAM nAgazrInI kathA kahe che, jenA pratyutara rUpe jaMbukumAra lalitAMgakumAranI kathA kahe che. samagra rAsamAM vairAgyano mahimA rajU karatI agiyAra dRSTAMtakathAo jaMbukumAranA mukhe rajU thaI che. traNa prabhava coranI (jJAnadhArA 6-7 97 nisAhitya jJAnasatra 6-7) Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samakSa ane ATheya patnIo samakSa ekaeka maLaIne kula ATha. uparAMta cAra mahAvIra bhagavAnane mukhe, ane AMTheya patnIo dvArA ekaeka maLIne ATha ema badhI maLIne kula trevIza dRSTAMtakathAo ahIM che. A badhI kathAo bhAvazabalatA ane saMgharSathI pUrNa hoI svataMtra kathA tarIke paNa rasaprada che. paMratu enuM svataMtra kathA tarIkenuM mUlya bhAvakacittamAM aMkAtuM nathI, kAraNa ke kendrasthAne jaMbukumAra che. bIjI kathA mATe kutUhala rahe che. ane ema 'jaMbukumAra rAsa' eka kathAkRti tarIke vikase che. Ama yazovijayajI paraMparAnA anuSaMge potAnIrIte rAsakRti mATe AvuM kathAnaka pasaMda karIne aMte emAMthI kathAnuM nirmANa karI zakyA e madhyakAlIna gujarAtI rAsasAhityanI paraMparAmAM viSayasAmagrInI dRSTie mahattvanuM udAharaNa che. (2) 'jaMbusvAmI rAsa'nuM kathAnaka, Ama dRSTAMtakathAothI sabhara che. paraMparAmAMthI prApta A badhI kathAone emaNe potAnI rItI padyamAM DhALI che. e rIte yazovijayajI dvArA punaHabhivyakti pAmelI A kathAo emanI dRSTipUta viniyogazaktinI paricAyaka che. dRSTAMtakathAonAM caribhatronAM varNanomAM ke prasaMgAlekhanamAM aneka sthAne potAnI sargazaktino paricaya temaNe karAvyo che. lalitAMgakumAranuM Alekhana, jaMbukumAranA dIkSAprasaMganuM Alekha, tathA e mATe saMghanuM rUpaka prayojyuM che e badhAMne AnA udAharaNa rUpe nirdezI zakAya. A badhI dRSTAMtakathAono viniyoga padyavArtAmAM bhAvakanAM utsukatA tathA kutUhalane vadhAravA ke poSavAnA paribaLa rUpe ja mAtra nathI; kathAo coTadAra, rasaprada hovA catAM hakIkate enI sAme bIjI zI kathA haze e muddo - vicAra bhAvakanA cittamAM satata udbhavato rahe che. eTale A badhI kathAo mULa kathAne vikasAvanAra paribaLarUpa prasaMgarUpa kathAo tarIke ahIM viniyoga pAmI che. Avo bhava jALavA rAkhavAmAM yazovijayajInI mULa jJAnadhArA 6-7 98 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnAyaka kendramAM rahe tevA vAtAvaraNanuM nirmANa karI zakavAnI dRSTi sUjha kAraNabhUta che. jaMbukumAranI dIkSA levAnI IcchAthI te enI paripUrNatA sudhInI ghaTanA ahIM kendramAM che. A mATe avAMtarakathAonI hAthavagI paraMparAne potAnI rIte prayojI emAMthI yazovijayajInI sarjakadaSTino paricaya maLI rahe che. avAMtarakathAo mAtra kathArasa mATe nahIM paNa abhivyaktinA eka bhAga rUpe arthapUrNa banI rahe ane sAthosAtha mULa kathAne vikasAvanAra paribaLa banI rahe e rIte ahIM khapamAM levAI hoI enuM vizeSa mahattva che. * yazovijayajI dAMtakathAone AdhAre kathAnuM nirmANa karyuM e kharuM, paraMtu e kathAnI abhivyaktinuM svarUpa paNa abhyAsano viSaya banI rahe e kakSAnuM che. emAMthI yazovijayajInI kathanakaLAnuM sUjhana darzana thAya che. samagra kathA pAMca adhikAramAM vaheMcAyelI che. A pratyeka adhikAra DhAlamAM vaheMcAyelA che. prathama adhikAramAM pAMca DhAla che. bIjAmAM ATha, trIjAmAM nava, cothA ane pAMcamA adhikAramAM sAta sAta ema kuLa chatrIsa DhAlamAM kathA rajU thayelI che. vacce vacce duhA ane copAIo che. bahudhA dharmopadeza ke sarjakane abhipreta anya muddAo A copAI ke duhAbaMdhamAM abhivyakta thayela che. kathAprasaMga pUrNa thAya tyAM DhAla pUrNa thAya che. keTalIka lAMbI kathAo betraNa ke cAra DhAla sudhI paNa vistarela che. padyamAM-DhAlamAM mAtra kathAnaka ja rajU thayuM che evuM nathI. vacce vacce kayAMtargata pAtranA sukha, duHkha, viraha Adi bhAvone upasAvatAM varNano paNasarjake prayojela che. pAtranAM vividha prakAranAM vartaNUka-vyavahAranAM varNano paNa sarjake karyAM che. prabhava cora, kuberadatta, vidyumbhAlI, nAgilA, durgilA ItyAdi caritrone AnAM udAharaNa tarIke darzAvI zakAya. A varNano caritronAM cittanA bhAvane tAdaza kare che. e kAraNe kathAkRti bhAvapUrNa ane hRdayasparzI banI che. Ama padyamAM potIkI rIte arthapUrNa varNano (jJAnadhArA 6-7 99 jaiinasAhitya jJAnarAga 6- Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yazovijayajIe prayojyA che. bodha-upadeza mATe bahudhA duhAbaMdha khapamAM lIdhela jaNAya che. dharmano mahimA, je AgalI DhALamAM kathAmAM nihita hoya che, e ahIM tArasvare pragaTa thAya che. DhAlane dezImAM DhALela che. kyAMya dezInuM punarAvartana nathI. te samayanI pracalita dezIonI pasaMdagI ane emAM paNa amuka prakAranI bhAvapUrNa kathA mATe ene anukULa dezInI pasaMdagI yazovijayajIe karela jaNAya che. dezIvaividhya Ama sUjhapUrvakanuM che. A kRtinI geyatAnuM ane yazovijayajInI tAtkAlIna pracalita geyaracanAokhI paricita hovAnuM dRSTAMta ahIMthI prApta thAya che. trIjA adhikAranI pAMcamI DhAlamAMthI "zAMti sadA manamAMI vasaI e dezamAM padmasenAe kahelI nupUrapaMDitA ane ziyALanI kathAno prAraMbhano bhAga samucita rIte nirUpAyela che. e ja rIte cothA adhikAranI trIjA DhAlanI buddhisiddhinI kathA mATe pasaMda karelI dezI "beDalaI bhAra ghaNo chaI e ja vArtA kema karo cho? paNa arthapUrNa jaNAya ce. A dezIvidhyamAMthI yazovijayajInI tatkAlIna pracalita gIto taraphanI pragADha prIti-rucino paNa Ama supere paricaya maLI rahe che. Ama yazovijayajInI kathanakaLAnI sUjhano paNa "jaMbusvAmI rAsa'mAMthI khyAla Ave che. A rIte "jaMbusvAmI rAsa" kathaAnuM nirmANa, e mATe dagaMtakathAono sUjhapUrvakano viniyoga ane arthapUrNa evI kathanakaLA ema traNa bAbate madhyakAlIna gujarAtI rAsasvarUpa paraMparAmAM mahattvanI kRti lAgI che. paraMparAthI paricita evA sarjaka eno dRSTipUta rIte viniyoga kare tyAre emAMthI eka potIkI racanAnuM sarjana kaI rIte zakya bane che e dRSTibiMduthI paNa A rAsakRtinuM mUlya che. Ama yazovijayajIe 'triSaSThisalAkApuruSacaritra'mAMnI kathAne potIkI kavi pratibhAno pAsa ApI jaMbusvAmI rAsa' kRtinuM nirmANa karyuM jaNAya che. jJAnadhArA 6- 7 1100 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zAvaka uti ApanAra vyaktitva, vina ane tene eka ema.e., pIeca.DI. ( DaoN. pArvatI neNazI khIrANI) jaina dharmanA abhyAsI, sAdhu-sAdhvIjI vaiyAvaccamAM sakriya sAmayikomAM lekho lakhe che. jenazALAnI pravRttimAM sakriya che. zrAvaka kavi RSabhadAsa" jemanuM virATa vyaktitva, kauzalabharyuM kavitva ane kasadAra kartutva prabhAvita karI rahyuM che enuM ahIM Alekhana kavi bhIkha maLato 20 varSa zrAvaka kavi RSabhadAsanuM vyakti tarIke astitva keTalA varSa rahyuM eno koI spaSTa ullekha maLato nathI. paraMtu emanI kRtio ane vidvAnonA saMzodhananA AdhAre Azare 60 varSa sudhI teo RSabhadAsanI paryAyamAM rahyA haze ema anumAna thAya che. aMdAjita vi.saM. 1651 thI 1711 emanA vyaktitvanA keTalA pAsAo nimnAMkita zirSako dvArA ujAgara karI zakAya. Adarza pautra-putra - kavie prAyaH emanI dareka kRtione aMte potAnA pitAmaha (dAdA) ane pitAnI jarUriyAta pramANe saMkSipta ke vistRta paricaya Apyo che jethI siddha thAya che ke teo Adarza pautra/putra hatA. jaMbudvipa anopama kahII, bharata khetra tyAhuM jANuM re, desa gujara tyamAMhi ati sArU, nagara visala vakhANuM re soya nagaramAMhi vivahAri nAma bhaluM mahirAja re, "prAgavaMza vaDo te vaso, karatAM utyama kAja re - syulibhadra rAsa saMghavI zrI maNirAja vakhANuM prAgavaMza vaDavAsojI, samakita zIla sagharA kahII, puNya karaI nazadIsojI mahIrAjano suta saMghavI sAMgaNa, vIsala nagarano vAsIjI jaIna dharma mAMhi te gho ghArI, na karaI vIgathA hAMsIjIjJAnadhArA 6- 101) jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvavicAra rAsa Adarza ziSya - kavi eka Adarza ziSya paNa hatA. potAnA pitRvaMzanI jema ja kavie dareka kRtiomAM potAnA vyaktitvanA ghaDavaiyA evA guruone AryA che. prophesara vADIlAla cokazInA saMzodhana anusAra "kavi jenonA vikhyAta tapagacchanA mUrtipUjaka zvetAMbara visA poravADa jaina vaNika jJAtinA hatA. temanA samayamAM tapagacchanI 58mI pATe samrATa akabara pratibodhaka hIravijayasUri hatA. temano svargavAsa saM. 1652mAM thayo. te samaye kavinI umara 21 varSanI gaNI zakAya. tyArabAda akabara bAdazAha pAsethI savAI jagadaguru'nuM birUda meLavanAra temanA paTTadhara vijayasenasUri thayA. jemane kavie potAnA guru tarIke svIkArI potAnI kRtimAM aneka sthaLe stavyA che. prathama ullekha sane 16 10mAM racAyela (vi.sa.1666) kavinA vratavicAra rAsamAMthI maLI Ave che." "kavi RSabhadAsa eka adhyayana' pR.3 tyAra pachInA badhA rAsamAM prAyaHkavie guruguNa gAyA che. Adarza zrAvaka : kavi eka Adarza zrAvaka hatA. teo dRDhagha, priyadharma, ItRdharmI, zrAvakonA lakSaNothI saMpanna hatA. roja UbhayakALe pratikramaNa, mahinAmAM cAra pauSadha, samakita sahita 12 vratanA dhAraNahAra hatA. roja vyAsaNuM (divasa daramyAna be ja vakhata eka ja Asane besIne bhojana karavuM) karanAra, trikALa pUjA, dararoja be paMcatIrtha, svAdhyAya karanAra, vAsa sthaAnaka tapanA ArAdhaka, chaThTha-aThThama tapanA ArAdhaka, zetruMjaya-gIranArazaMkhezvaranI yAtrA karanAra, stavana rAsa vagere lakhIne zAsana prabhAvanA karanAra, vidyAdAna (chAtrone bhaNAvanAra) karanAra, prabhunI sAme eka page UbhA rahIne roja 20 navakAravANI gaNanAra, dAna karavAnI-jinamaMdira banAvavAnI biMba bharAvavAnI-prANapratiSThA karAvavAnI saMghatilaka karAvavAnI deza-paradeza amAri (ahiMsAnuM jJAnadhArA 6-7 102 jaiinasAhitya jJAnasatra 6- Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlana) karAvavAnI emane prabaLa bhAvanA hatI. da2oja traNathI cAra kalAka dharmakriyAmAM vyatIta thaI jAya pachIno samaya chAtrone bhaNAvavAmAM ane rAsanI rasanAmAM pasAra thAya e emanI apramattadazAnuM sUcana kare che. tema ja nidrAvijetAnI pratIti karAve che. eka page UbhA rahIne mALA pheravavI e emanA sudRDha ArogyanuM nirdezana kare che. emanI jAtrAo zArIrikasauSThava darzAve che. chaThTha aThThama pauSadha vagere emanA tapapradhAna-mAnasane chatuM kare che. dAnadha2ma vagere emanA paropakArIpaNAne ujAgara kare che. Ama A badhAthI siddha thAya che ke kavi RSabhadAsa zreSTha zrAvaka hatA. zrAvaka kavi RSabhadAsa sarasvatInA * Adarza sarasvatI putra parama upAsaka, sAdhaka pUjaka hatA. emanI dareka kRtinI zarUAta sarasvItInI prazasti stutithI thaI che. temanA para sarasvatIdevInI kRpA hatI evI eka daMtakathA nIce pramANe pracalita che. "zrI mahAvIranI 58mI pATe jagadguru zrI hIravijayasUri thayA. temanI pATe 'savAI jagadaguru' evuM birUda dharAvavAvALA zrI vijayasenasUri 59mAM tayA. A sUrinI pAse zrAvaka kavi RRSabhadAse vidyAbhyAsa karAvavA mAMDayo hato. eka divasa potAnA koI eka ziSya mATe sarasvatIdevIne prasanna karIne zrI vijayasenasUrie prasAda (lADavo) meLavyo hato. je prasAda rAtre upAzrayamAM ja sUI rahelA RSabhadAsanA jANavAmAM Avyo. AthI te prasAda pote ja ArogI lIdho ane te mahA vidvAna thayA. savAramAM UThatA ja pote 'praha UThI vande rikhavadeva guNavanta, prabhu beThA sohe samavasaraNa gavAMta, traNa chatra virAje cAmara Dhole Indra, jIvananA guNa gAve suranArInA vRnda e ane keTalIya thoyo banAvI. Ama kavi RSabhadAsano jJAnadhArA 6-7 103) jainasAhitya jJAnasatra 6-7 - Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama prAdurbhAva A pramANe thayo. "rAmanuM svapna bharatane phaLyuM e kathana mujaba anya mATeno sarasvatI prasAda RSabhane phaLyo tethI te uttama kAvyo karavA lAgyA ane vidvAna kavi gaNAyA." "kavi RSabhadAsa eka adhyayana' prophesara vADIlAla cokasI pR. 26 jo ke A daMtakathA tarkasaMgata nathI lAgatI. eka to RSabhadAsa janmajAta, paraMparAgata zrAvaka hatA. tethI rAtre lADavo khAya e vAta asaMgata che. evI ja rIte vratadhArI zrAvaka hovAne kAraNe anyano prasAda vagara pUchaye adatta prasAda pote Aroge e vAta gaLe Utare evI nathI pAchA vyAsahA karavAvALA ane e paNa maMdiramAM bhagavAnanI sAme prasAda Aroge zuM?!! prasAdano eka artha kRpA thAya che. e arthamAM laIe to sarasvatI devInI kRpA emanAM para UtarI hatI. ema laI zakAya. vaLI jenadarzana anusAra to emanA jJAnAvaraNIyakarmano kSayopazamAM joradAra hato e ja arthaghaTana vadhu yogya lAge che e vagara AvI racanAo na thAya. A daMtakathA bAjue rAkhIe to paNa eTalI vAta to satya che ke kavi potAnI dareka kRtimAM sarasvatInI bhaktipUrvaka stuti karI temano pADa ane prabhAva paNa svIkAre che. keTalIka kRtiomAM emaNe zabdomAMthI zAradAnuM maMdira UbhuM karyuM che. sarasvatInA dareka dareka rUpathI mAhitagAra hatA tethI sarasvatInA vividha rUpano ullekha potAnI kRtiomAM karyo che. zrAvaka kavi RSabhadAsanA vyaktitvane nikhAranArA paribaLo A pramANe che (1) Arthika paribaLa - mAnavInI mukhya jarUriyAta traNa che roTI kapaDAM ane makAna A traNe jarUriyAta pUrNa thAya to manuSya bIjA kAryamAM AgaLa vadhI zake. zrAvaka kavio ochA hovAnuM kAraNa paNa e ja che ke mULabhUta jarUriyAto pUrNa karavAmAM samayano vyaya thAya che. mATe bIjI pravRttio thaI zakatI nathI. jJAnadhArA 6- 7 110 % jaiinasAhitya jJAnasatra 6- Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre ahIM to kavi paraMparAgata lakSmIpati hatA e emanI kRtiomAMthI ja siddha thAya che jethI sarasvatInI sAdhanAmAM samarpita thaI gayA hatA. (2) pArivArika paribaLa : kauTuMbika vAtAvaraNa paNa vyaktitvane nikhAravAmAM khUba ja mahattvano bhAga bhajave che. prAyaH gRhakaMkAza vyaktitvane ruMdhe che jyAre saMpasuleha vyaktitvane nikhAre che. kavinA parivArajano vinayI, samaju, paragaju sahanazIla saujanyazIla hatA. tema ja saMyukta premALa kuTuMbane kAraNe kavinuM vyaktitva kamaLanI jema khIlyuM hatuM. saMpa saMpatine kAraNe kavi RSabhadAsa vahevAra-vyApAra vagereno bhAra parivArajanone soMpIne potAno moTAbhAgano samaya paThanapAThana lekhanamAM ja vitAvI zakatA hatA. (3) rAjakIya paribaLa : akabara bAdazAhanA vakhatamAM jItAyelA gujarAtamAM jahAMgIranA vakhatamAM zAMti sthapAI gaI hatI. e vakhate ghaNAM kavio thayA ane kAvyo racAyA. saMpUrNa sataramI sadImAM puSkaLa kavio thayA. e zAMta rAjakIya vAtAvaraNanuM sUcana kare che. e samaye ApaNI prajAmAM sAhitya vidyAdi pUrabahAra phelAyA hatA navA paribaLo paNa umerANA. e sarjakayugano lAbha zrAvaka kavi RSabhadAsane paNa maLyo. (4) bhaugolika paribaLa : ramya, zobhanIya, ramaNIya parisara manane tarabatara karI de che jethI aMtaHskUraNA jharaNAnI mAphaka vahI UThe che. jyAre malina parisarathI mana asvastha thaI jAya ane manamAM sArA vicAro paNa pravezatAM nathI. zrAvaka kavi RSabhadAsa riddhi-siddhithI bharapUra samRddha nagarInA rahevAsI hatA. je emanA "hitazikSArAsa", "mallinAtharAsa', hIravijayasUrirAsa" Adi rAsomAM thayelA nagarInA varNanathI siddha thAya che. kavinA jaNAvyA mujaba gujarAtanA badhA nagaromAM khaMbhAta caDiyAtuM tema ja alakApurI amarApurI jevuM darzanIya, (jJAnadhArA 6- 105) jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramaNIya, zobhanIya che. tyAMnA puruSo IMdra samAna ane strIo pavinI samAna zobhe che. zrAvaka kavi RSabhadAsanI lekhanakaLA je oraDAmAM cAlatI hatI e oraDo mukhya daravAjAnI uparanA mALa para hato. havAujAsa pUratA maLe evA bArI-bAraNAvALA oraDAmAM besIne kavi potAnI lekhana-pravRtti karatA hatA. tyAMthI lokonI avara-javara to dekhAya ja paNa gharanI vyaktio Ave to baMdha bAraNuM kholavA mATe nIce na javuM paDe ane uparathI UbhA UbhA ja kaLa ke tALuM kholI zakAya evI vyavasthA hatI. (5) dhArmika paribaLa : kavinA gharamAM paraMparAgata dhArmika vAtAvaraNa hatuM jene kAraNe prakAMDa, pratibhAzALI, gauravazALI, vidvAna, paMDita, zikSita dharmaguruono sahayoga emane maLyo hato. jenA pratApe temane saMskRta, prAkRta, apabhraMza Adi bhASAonuM tathA zAstro-sAhityanuM jJAna prApta thayuM hatuM. potAne prApta thayelA jJAnane potA pUratuM sImita na rAkhatAM anyajanone zIkhaDAvavAnA hetuthI kAvyanA mAdhyamathI vahevaDAvyuM hatuM. emanA kAvyasarjana para dhArmika vAtAvaraNanI UMDI asara hatI. je emanI kRtio jotAM jaNAya che. zrAvaka kavi SabhadAsanuM kavitva sAhitya jagatamAM madhyakAlIna yuga suvArNakALa gaNAya che A yugamAM gujarAtI sAhityanuM vipula sarjana thayuM che. jene sAhitya jagatanI virala ghaTanA gaNI zakAya. (1) rasayojanA : rasa kAvyano AtmA ke pramukha tattva manAya che. rasanA mukhyatve nava prakAra che. zRMgAra, hAsya, karuNa, raudra, vIra, bhayAnaka, bibhatsa, adbhuta ane zAMta rasa. zrAvaka kavi RSabhadAsanAM kAvyo dhArmika che tethI prathama zAMtarasanI pracuratA che. chatAM kyAMka rasanI raMgachacA paNa dekhAya che. "jIvavicAra rAsa'mAM narakanA varNanamAM bibhatsa rasa ane jJAnadhArA 6-7 106 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devavarNanamAM addabhUta rasa che. (2) kAvyaguNa : rasanA sthAyI dharma ane upakAraka tattvane guNa kahe che. je kAvyane rasALa banAve che. kAvyanA guNa keTalA hoya e mATe matamatAMtara che. paNa mukhya guNa traNa che - mAdhurya, oja ane prAsAda kavinI racanAomAM traNe guNano prayoga thayo che. (3) alaMkArayojanA : kAvyanI zobhAne vadhAranAra tattvane alaMkAra kahevAya che. kavie pAMDityanA pradarzana mATe alaMkAro nathaI vAparyA paNa sahaja ja anuprAsa Adi alaMkAro AvI gayA che. emaNe potAnI alaMkAra yojanAmAM svAbhAvikatA ane prabhAvotpAdakatAno nirvAha karavAmAM pUrNa saphaLatA meLavI che. chatAM vratavicAra rAsamAM alaMkAronI paraMparAmAM emanuM alaMkAra pradhAna mAnasa chatuM thAya che. (4) bhASAzailI : sAdI, saraLa, madhura, saMkSipta,rasALa, aSTArtha zailI che. kavinI racanAo bhASAnI dRSTie vaividhyamathI che. gujarAtImAM racAyelI emanI racanAomAM gujarAtI uparAMta anya zabdono prayoga paNa thayelo che. A rIte vividha bhASAonA zabdaprayogathI emanA kAvyomAM eka prakAranI vAstavikatA jovA maLe che. kavinI sIdhI saraLa ane rasALa saMvAdovALI zelI emanI racanAone zaNagAre che. ane parokSa rahetA pAtronuM manaHsRSTimAM pratyakSavAra darzana karAve che. emanA bhASAvaibhavanuM eka aMga emanI kahevato ane rUDhiprayogo paNa che. kahevato ane rUDhiprayogomAM thoDAmAM ghaNuM kahevAnI tAkAta hoya che je bhASA samRddhinI nizAnI che. ekaMdare emanI bhASA dudha pado ane dIrgha samAsothI mukta, viSayAnurUpa, vAgADaMbararahita, binajarUrI alaMkAra rahita, saraLa, subodha ane prAsAdika che. madhuratA, asaMdigdhatAne kAraNe sAmAnya koTinI vyakti paNa yathArtha rasapAna karI zake che. emanA (jJAnadhArA 6- 7 110% jaiinasAhitya jJAnasatra 6- Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyomAM mukhyatve upadezAtmaka, kathAtmaka, pratipAdaka, AlocanAtmaka, vyAkhyAtmaka, bhAvAtmaka zailIno upayoga prAyaH vadhAre thayo che. emanI zailI varNa viSayane anurUpa anUkULa zailI che. (5) kathAzailI : kavie aneka sthaLe mukhya vicArane puSTa karavA mATe kathAnuyoganA dRSTAMto ApyA che. emAM emanI saMkSipta lekhanazailInA darzana thAya che. ghaNIvA2 potAnA mukhya viSayanuM nirUpaNa karatAM vacce ADakathAo mUkI che. jo ke AvI zailI zithilatAsUcaka che chatAM tatkAlIna samayamAM racAtA rAsakAvyo ane evA kAvyonA zrotAonI rasavRtti saMtoSavAnuM kArya tema ja A prakAranI racanAo dvArA lokone vividha viSayonuM jJAna ApavAnuM prayojana evI zailI vaDe ja siddha thatuM hoI sAmAnya loko mATe to rocaka ane cittAkarSaka ja nIvaDe che. pAtrAlekhana - sughaDa, sajIva, svAbhAvika, pratItikara purUSapAtranI jema ja strIpAtranuM paNa pAtrAlekhana karyuM che. caritra citraNamAM sArUM kauzala dAkhavyuM che. emanI zailImAM svAnubhavanuM aMkana ane ghaTanAcakranuM yathArtha varNana maLe che. rAjanIti ane aitihAsika vigatone kavi je rIte eka ItihAsajJanI rIte prastuta karI zake che te ja rIte kAvyamaya prasaMgo paNa eka urmizIla ane bhAvuka kavinI jema varNavI zake che. (6) chaMda : dezI vivadha chaMdo, duhA, copAI, vastu aDaalla, trUTaka kuMDala, vagere chaMdono prayoga karyo che. emanA kAvyomAM keTaleka sthaLe to eka ja DhALane gAvA mATe babbe dezIono temaja be-traNa ke cAra rogono nirdeza karavAmAM Avyo che. je kavinI saMgIta vizAradatAne siddha kare che. sAta sthara kyAMthI nIkaLe ne koNa bole enuM nirUpaNa karyuM che. tema ja 6 rAga 36 rAgiNIonA nAma ApIne potAnA rAgaviSayaka jJAnanI siddhi karI che. (7) varNanAtmaka zailI emanI varNanAtmaka zailI sUkSma jJAnadhArA 6-7 108 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 - Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adbhuta nirIkSaNa zaktino purAvo che. kavinA sajIva manovaijJAnika citraNa AkarSaka che. evA keTalAya varNanomAM kavi pAThakanA manovegetarapUrNa adhikAra rAkhI zake che. eka bhava pachI tarata ja bIjA viparIta bhAvanA nirUpaNamAM emanA manovaijJAnika sUjhanI vilakSaNatAnA darzana thAya che" "RSabhadAsanI sAhityopAsanA" uSAbene zeThe potAnA zodha nibaMdha "RSabhadAsanI sAhityopAsanAmAM vivecanA karI che. . (8) bahusattA - kavinI bahusattAno paricaya emanA kAvyomAMthI maLe che. mAtra jaina sAMpradAyika zAstronuM ja nahi paNa anya zAstraviSayonuM paNa emane anupama jJAna hatuM jema ke svapara zAstra nipuNatA, bhojyapadArtha jJAna, Ayurveda nipuNatA, jyotiSa zAstra, svapnazAstra, zukana zAstra, sAmudrika zAstra. A uparAMta rAjanIti, kUTanIti, yuddhanIti temaja vividha saMgrahonuM paNa jJAna hatuM. je emanI sUkSmAtisUkSma jANakArIne puSTa karIne bahusattAne puravAra kare che. (9) kavitvazakti - kumArapALanA rajhaLapATano vistRta cittAra, siddharAjanI cittAnuM varNana vageremAM emanI uttama kavitva zaktino paricaya maLe che. DaoN. uSAbena zeThanA mate "zrAvaka kavi RSabhadAsa mAtra rAsakAra nathI, kalAkAra ane kavi paNa che keTalAMka prAcIna ane madhyakAlIna rAsamAM kavitA zodhI paNa jaDatI nathI jyAre RSabhadAsanA ghaNAM kAvyo kavitAsabhara che." A avataraNa kavinI uttama kavitvazaktine biradAve che. A uparAMta emanI kRtiomAM cIvaca ane cokasAI nItare che guru paraMparA ane pitRvaMza tathA emanuM potAnuM varNana emanI kRtiomAMthI prApta thAya che. e emanI cIvaTanuM amITa udAharaNa che. kavino guruvAra pratyeno prema paNa ullekhanIya che. "jaina gUrjara kaviomAM 25 kRtinA Adi-aMta che emAMthI 16 kRtio guruvAre racI che. "kumArapALa rAsa'mAM "vAra guru guNa bharyo' kahIne jJAnadhArA 6-7 109) jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guruvAranuM mahattva AlekhyuM che. tema ja emanI badhI kRtio prAyaH khaMbhAtamAM ja racAI che. jeno saMbAvatI tarIke paNa ullekha che. sane 1682nI sAlamAM emaNe pAMca rAsAkRtio racIne vikrama saryo che je emano zreSTha sarjanakAla kahI zakAya. pAdaTIpane AdhAre emanI nAnAmAM nAnI rAsakRti "AdrakumArano rAsa'97 gAthAnI che ane moTAmAM moTI kRti "hIravijayasUri rAsa' lagabhaga 6500 gAthAnI che. Ama, zrAvaka kavi RSabhadAsanuM kavitva emanA kAvyomAM soLe kaLAe khIlyuM che. emanA viSe samagratayA vicAratA khyAla Ave che ke samRddha grahastha, zreSTha zrAvaka, samartha sAhityakAra, AjJAMkita putra, gauravazALI vatsala pitA, Adarza ziSya, Adarza zikSaka ane Adarza pautra e emanI vyaktitvanI kuMDaLImAM ucca sthAne rahelA navagraho che. to bhASA para prabhutva, zabdonuM sAmarthya, aMlakAronuM Alekhana, rasano rasathALa, zabda zaktino prayoga, kathAtmaka zailI, upadezAtmaka zailI, varNanAtmaka zailI ane pratipAdaka zailI e emanI kavitvanI kuMDaLImAM uccasthAne rahelA navagraho che. jene kAraNe emanuM vyaktitva ane kavitva cirasmaraNIya banI comera prasarI gayuM che. zrAvaka kavi RSabhadAsanuM kartutva - sAhitya rasika, zAstra rasaka, dhArmika mArmika-sAttvikatAttvika sAhityanA sarjaka, zrAvaka kavi RSabhadAse jyAre jyAre kalama upADI che tyAre tyAre kAMIka ne kAMIka navaluM sarjana sarjAyuM che. jema ke rAsa, DhAla, gIta, stuti, stavana, subhASita, sakjhAya, caityavaMdana, covIzI, namaskAra, pada hariyALI kavita, hitazikSA, AlocanA, durA, pUjA, veli, vivAhalo, navaraso vagere je emanA vizALa kartutvanI sAkSI pUre che. "hIravijayasUri rAsamAM jaNAvyA mujaba "tavana aThAvana cotrIsa rAso, puNya pasAyo dII bahu sukhavAso, . gIta thaI namaskAra bahu kIdhA, puNya mahi lakhI sAdhuni dIdhA." jJAnadhArA 6- 7 1 10 jaiinasAhitya jJAnasatra 6- Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAva sarjaka mA pIvAbhadAyanA ane A kaDImAM jaNAvyA mujaba 58 stavana, 34 rAsa aneka gIto, stuti namaskAra vagerenI racanA "hIravijayasUri rAsa' pahelA karI hatI tyAra pachInI racanAo to alaga atyAra sudhInI zodhakhoLanA pariNAme kavinU phUla cAlIseka kRtio jANavA maLI che. jemAM batrIza rAsa, navaso, stavana, vivAhalo, kavita namaskAra vagere che. A uparAMta 33 bIjA stavano, 32 namaskAra, 42 thoyo, 400 subhASito, 41 gIta, 5 hariyALI, keTalIka bodhaprada sajajhAyo vagere aneka nAnI moTI kRtio racela che. emanA kartutvane biradAvatA kahI zakAya ke akSaronuM aMkana karanArA, zabdonA zodhaka, zabdonA svAmI zabdonA sarjaka, vicArone vAvanAra, akSarone be hAthe bhegA karIne hajAra hAthe vaheMcanAra kavi zreSTha sarjaka hatA. sAhitya ItihAsanA amara pRSThomAM jemanuM nAma suvarNAkSare aMkita thayuM che evA zrAvaka kavi RSabhadAsano amara sAhitya vAraso sAmAnyajanane bhavyAtmA, saralAtmA, divyAtmA ane muktAtmA banAve eja abhyarthanA sahita viramuM chuM. saMdarbhasUci 1) jaina gUrjara kavio-3-jayaMta koThArI 2) "kavi RSabhadAsa eka adhyayana' pro. Do. vADIlAla cokasI 3) "kavivara RSabhadAsa" rA. rA. mohanalAla dalIcaMda desAI 4) "hitazikSA rAsanuM rahasya" zAha kuMvarajI ANaMdajI prastAvanA 5) kumArapALa rAjAno rAsa - zrI zIvalAla jesalapurA 6) AnaMdakAvya mahodadhi mokatika - jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI 7) madhyakAlIna zabdakoza - jayaMta koThArI 8) aSadAsanI sAhityopAsanA - DaoN. uSAbena zeTha 9) jaina sAhitya - ba. ka. ThAkora 10) bhagavad gomaMDaLa - bhagavatasiMha jJAnadhArA 6- 7 1 11 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RTE nI rIya che AvazayakatA ane sevA jainadharmanA abhyAsu jazavaMtabhAI ( jazavaMtalAla va. zAha avAra-navAra jainasAhitya jJAnasatra ane saMmelanamAM bhAga le che. jaiina adhyAtma sTaDI sarkala sAthe saMkaLAyela che. zrI vItarAga tIrthaMkara paramAtmAo samaye samaye sAdhu-sAdhvI ane zrAvaka-zrAvikAnA caturvidha saMghanI (tIrthanI) sthApanA kare che. sAdhuo mahAvratI, saMpUrNa tyAgI hoya che jene pAdavihAra pharajiyAta che. zrAvakagaNa dezavirati bAra vratadhArI saMsArI jIvana jIve che jene jarUra pUratA sAdhanonI chUTa hoya che. tIrthakaro pachI temanA paTTadhara AcAryo ane te pachI paraMparAe tyAgI sAdhuo gAmogAma pAdavihara karatA dharma-pracAra, dharma prabhAvanA karatA rahe che. atyAre, mahAvratI sAdhunA tyAgI AcAra na pALatA paNa zrAvakanA maryAdita vatavALA sadAcAra ane pUrNa jenAcAra sAthe brahmacarya pAlatA ane dharma upadeza ane pracAra karI zake evA eka vacalA samaNa varganI tAtI jarUriyAta che je mATe nIcenA kAraNo gaNavA joIe. 1. kSetra vikAsa ghaNo thayo che, vasatio paNa dUra dUra sudhI phelAyelI che. 2. rastAo DAmaranA thavAthI ane jhaDapI vAhanone atizaya vadhArAthI sAdhuonA pAdavihAra vadhu muzkela ne asalAmata thatA jAya che. 3. samayAnusAra sAdhuonA svAthya paNa nabaLA rahe che. jethI pAdavihAra ochA ane muzkela banatA jAya che. (jJAnadhArA 6-7 112 jaiinasAhitya jJAnasatra 6- Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. prajAnI dharma jANavAnI rUci ane jijJAsA vadhyA che. 5. viSama banatA jatA jIvananA duHkha nivAraNa maTo paNa jaino ja nahIM, jainetaro paNa zrI jinadharma pratye mITa mAMDe che. 6. dezamAM to ThIka, paradezomAM paNa dharmajAgRti ane dharma samajavAnI jijJAsA ghamA vadhyA che. 7. A saMyogomAM jarUrI vAhanono ane sAdhanono upayoga karIne dUra dUra sudhI pahoMcI zake evA dharmapracAraka varganI jarUriyAta gaNAvI zakAya. 8. sAdhuo mATe temanI vrata maryAdAnA kAraNe badhe pahoMcavAnuM azakya che. 9. mUrtipUjaka saMpradAyamAM maMdironuM paNa AlaMbana che je ApaNe tyAM nathI. sAdhuonI saMkhyA paNa teo karatAM ApaNAmAM ghaNI ochI che. A vyavasthAnA ADalAbha tarIke :- sAdhuo upara doDAdoDano bojo ghaTe, teo temanA pUrNa tyAganA niyamo pALavAmAM vadhu samarpita rahI zake, temane dharma pracAra ke prasAranA kArya mATe niyama bahAra kheMcAvuM na paDe. teo samaNavargano upayoga karI zake jemane mArgadarzana to temaNe ja ApavAnuM che. zarUAtamAM to A vicAra AkhA samAja sAme khullo mUkavo paDe. pachI A mATe thoDAka paNa dharmasamarpita brahmacArI bhAIo vicArI zakAya. AvA baheno maLI jAya to vadhu vyavasthA IcchukonI ATalI lAyakAta jarUrI raheH 1) brahmacArI hoya ane AjIvana brahmacArI rahevAnI bhAvanA hoya. 2) jinezvaranI vANInA anurAgI ane upAsaka hoya. 3) gharanI, kuTuMbanI vaLagaNa-javAbadArI na hoya. jJAnadhArA 6-7 ane 113) jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4) taMdurastI suyogya hoya koI roga na hoya. 5) zarUAtamAM uMmara yuvAna hoya ke bahu moTI na hoya. 6) prAthamika dhArmika zikSaNa hoya ja ane vadhu bhaNavAnI e bIjAne samajAvavAnA prazikSaNanI utkaMThA hoya. 7) samajeluM bIjAne samajAvI zake evI yogyatA. 8) AgaLa jatAM sAdhu dIkSAnI IcchA thAya to lIe, nahIMtara AjIvana brahmacArI rahI dharma zikSaNa pracAra mATe samarpita rahevA pratibaMdha rahe. ATalI prAthamikatA pachI AkhA samAje saMgaThita thaIne A bhagIratha AyojananI, tene calAvavAnI, tenA pUrA kharcanI javAbadArI upADavI rahe. mUrtipUjaka samAjamAM to maMdiro banAvavAno tene nibhAvavAno kharca satata cAlu hoya che je ApaNA samAjamAM nathI. e rIte AvuM jinabhaktinI dRSTinuM dravya A virATa kAma mATe vALavuM kaThIna nathI, samAje A mATe protsAhita thavuM joIe. A mATe zrAvakonA stare ekatA, niSThA ane jinadharma pratyenA prema, samarpaNatA apekSita che. AvA samarpita brahmacArIo/Icchuko maLe pachI teno pUro nibhAva zrIsaMghe karavo paDe. jema ke 1) temane jIvanabhara pALavA, poSavA, rahevA, khAvAno kharca. 2) gAma-bahAragAma mokalavA mATeno kharca. 3) teonA zikSaNa prazikSaNano kharca. 4) te mATe eka kendriya kAryAlaya ane vizALa pustakAlaya joIe. 5) pUrA dezanA badhA saMghonA saMgaThananA Azraye ja AvuM Ayojana thaI zake. A kArya virATa che, paNa karavA jevuM che, atyAranA samaye jJAnadhArA 6-7 11 jaiinasAhitya jJAnasatra 6- Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhu jarUrI ne prastuta che. AvI ja samaNa-samaNI zreNI zrI terApaMtha (svA.) samAjamAM ghaNA varSothI che je bahu sAruM kAma kare che. temAM ghaNA to bahu vidvAna hoya che. e rASTriya ne AMtararASTriya stare yojAtI saMgoSThiomAM paNa sAro bhAga lIe che. jethI zrI jinadharmano pracAra paNa thAya che. ApaNA mArgadarzana mATe te udAharaNarUpa che. ApaNA samAjamAM ghaNA varSothI zrI sudharmA pracAra maMDaLa cAle che. je cAturmAsamAM ke paryuSaNa parvamAM jyAM sAdhu-sAdhvIono yoga na hoya tyAM ArAdhanA karAvavA mATe AvAja samarpita prazikSita, sucArU kSAvakAcAra pALatA zrAvaka-zrAvikAone mokale che. A pravRttino vistAra karavAnI ja A vAta che. ApaNo samAja jinavANI pratyenA Adara ane niSThApUrvaka A kArya upADe ne saphaLa bane e bhAvanA. che jJAnano vikAsa ja vyaktine sAmAnyamAMthI viziSTa banAve che. jJAna potAnA AcaraNamAM mUke, samajaNa potAnA vartamAna svIkAre te ja kharo jJAnI. cheApaNe ApaNAM ajJAnane oLakhIzuM to ApaNAM jJAnanI kSitijano vistAra thaze. (jJAnadhArA 6- 7 1 15 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAUSA blaaduers sarata sthita varSAbahena gAMdhI DaoN. varSAbahena gAMdhI, surata 'yoga ane dhyAnamAM Ph.D.thayA che. jene darzananA abhyAsu, yoga, dhyAna ane kudaratI upacAra jevA viSayomAM rasa dharAve che jainadarzana eTale jJAnanI UMDI zodha' ja che. prabhu mahAvIranI sAdhanA paNa bIjuM koI nahIM, jJAnanI UMDI zodha ja hatI. je mATe teo divasa-rAta maMDAyelA rahyA. prabhu mahAvIre vArasAmAM AvelA aneka siddhAMtomAMthI zreSTha zAzvata ane sadA upayogI be mukhya muddA che. temAM eka to ahiMsAno AcAra ane bIjuM anekAMtano vicAra. prabhu mahAvIrano saMgha eTale pracAraka saMgha. pracAra zeno? to mukhyatve A upara kahelA muddA ane tenI sAthe tenA vAhanarUpe nAnA-moTA aneka siddhAMto. jaina saMgha potAnA pracAra dharmanA uddezane samajI le ane A samayamAM, A dezamAM tema ja sarvatra lokonI apekSA zI che, temanI mAgaNI ne vicArIne te mAgaNI ahiMsA tathA anekAMta dvArA kevI rIte pUrI pADI zakAya eno abhyAsa karI e mujaba kArya thAya to saMgha e tattvo para akhaMDa rahI zake, enuM baLa paNa vadhe ne TakI zake. ApaNA bhArata dezanuM sadbhAgya che ke temAM jena jevo pracAraka saMgha rahelo che, jenuM baMdhAraNa paNa vizALa che, paNa chatAMya AjanA vakhatamAM saMgha saMsthAne vyavasthita karavAnI jarUra che. jaina saMghe pahelAM potAnI pharajanuM bhAna jIvanamAM jIvatuM karavuM joIe. pharajanuM bhAna ja samaya, zakti ane buddhino durupayoga aTakAve che. mAtra bhapakAbaMdha varaghoDA caDAvavA, tabalA-DAMDiyA vagADavA-vagaDAvavA, jamaNavAronI mIThAIo khAvA-khavarAvavAmAM ja saMgha-saMsthA potAnI ItizrI na (jJAnadhArA 6- 7 1 116 % jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajatAM AgaLa kaMIka vadhu vicAre. Aje yuga badalAyo che. AjanI Arthika, sAmAjika ane rASTrIya paristhiti paNa badalAI che. krAnti-pheraphAra e vastu mAtrano anivArya svabhAva che. kudarata pote ja aNadhArela te dhArela samaye krAnti janmAve che. jaina paraMparA mULe aMtaralakSI hovAthI nivRtti dharma para vizeSa bhAra mukAyelo che, eTale munidharma sauthI zreSTha manAyelo che, paNa paraMparA anusAra munidharmamAM limiTezana paNa rahelA che, jethI kyAreka paraMparAmAM zaktizALI vyaktionA pratibhAve samagra prakAranI vidhAyaka pravRttio vikasAvavAnI taka maLatI nathI. AjanI vastusthitine vicArIe to jainasaMghamAM sarvAMgINa vikAsanI jarUra che, temAM nivRttidharmanI ekAMgI dhArA to che ja, paNa tenI sAthe pravRtti lakSI kalyANamArganI jarUra che. nivRttilakSI mArganI sAthe sAthe evI kaMIka krAnti lavAya ke jemAM nivRttinuM svarUpa evuM badalAya ne temAM nivRtti to kAyama rahe ane pravRttine paNa saMpUrNa avakAza maLe. Ama nivRtti pravRttino subhaga samanvaya thavo tene kadAca ApaNe samaNa-samaNI paraMparAnA nAmathI oLakhazuM. chellA ghaNA vakhatathI terApaMtha jaina samAjamAM A prathA cAlu che ane tenu suMdara pariNAma paNa jovA maLe che, duniyAnAM ghaNAM kSetro jema ke raziyA ane jApAna vagere sthaLoe paNa temanA senTarsa jANavAmAM AvyAM che. e ja rIte 2007-'08 nI sAla thI zrI sthAnakavAsI jaina samAjanA zrI jayamala jaina saMghamAM paNa samaNI prathA (tyA hAla samaNa nathI sAdhu ja che) cAlu karavAmAM Avela che. rAjasthAnI ruDhicusta samAjanA eka AkhA varganA virodhanI vacce paNa samaya ane samAjanI mAgane vicArIne pU. pArasamuni tathA pU. padmamuni dvArA A kArya zarU thayuM che ane AzA che ke AnuM bhaviSya suMdara banI raheze. mAro potAno anubhava kahuM chuM. 2008nI sAlamAM paryuSaNa nA svAdhyAyI tarIke malayeziyA (kuAlAlApura) javAnuM thayuM. tyAM jainasAhitya jJAnasatra 6-7) jJAnadhArA 6-7 117 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 jeno nA ghara emAM 10-12 ghara derAvAsI samAjanA ane bAkI badhA sthAnakavAsI samAjanA saMgha utsAhI hatA. pAThazALA paNa cAlu karela che, paNa tyAM koI samaja ApavAvALuM nathI. amuka lokoe hiMdu samAjanA dharmaguruone apanAvI lIdhA che. tyAra bAda kAlAkAmAM jainonA 50 ghara che paNa hAlata ekadama zuSka che. chetyAra bAda TikiTane eksaTenDa karAvIne tyAMnA lokonA Agrahane mAna ApIne pinAMga gayela. tyAM 15 ghara jeno A badhA ja kSetre sarasa majhAno gujarAtI samAja che. tenI potAnI eka jagyA che, paNa jene loko ja jaina dharma aMgenI sabhAnatA na hovAne lIdhe bIjA-bIjA dharma apanAvatA jAya che. pInAMgamAM to amuka lokoe satya sAMIbAbAnA paramabhakta hovAne lIdhe jene dhArmika phaMkzana vageremAM AvavAnuM paNa baMdha karI dIdhuM che. paradezanI vAta to ThIka thaI, paNa ApaNA potAnA svadezanI vAta karuM to hajI gata paryuSaNamAM jayamala jaina saMghanA Agrahane mAna ApIne cIpaluNa gayela. muMbaIthI phakta govA javAnA mArge cAra kalAkano rasto TrenamAM che. suMdara-manohara ane raLiyAmaNuM kSetra che, je parvatonI hAramALA ane nadInI vacce che. jainanAM ghara lagabhaga 40 jeTalAM ja che. temAM be to jainamaMdira che ane eka khUba ja moTuM ane suMdara sthAnaka che. parvatonI vacce AveluM sthAnaka eTaluM badhu zAtAkArI che ke koIne paNa AkarSe, paNa AzcaryanI vAta to e che ke be-aDhI varSathI taiyAra thayelA A sthAnakanuM hajI udghATana paNa thayela nathI. have kadAca thavAnI vAta hatI. koIka saMtanAM pagalAM thAya to udghATana thAya ne! mahendra parvatanI hAramALAnA ghATano rasto, gIca lIlotarI, vihAra kadAca vikaTa hovAne lIdhe tyAMnAM lagabhaga badhAM ja kSetro saMtonAM pagalAMthI vaMcita rahe che. tyAM ghaNAM ja suMdara kSetro che jema ke ratnAgiri, mahADa, dApolI-badhe ja vadhAre nahI toya 50-100 gharanI jenonI vasati to kharI ja ane sAthe (jJAnadhArA 6- 118 jainasAhitya jJAnasatra 6 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digaMbara jaino to ghaNA ja. ekalA cipalUNamAM 100thI vadhAre digaMbara mahArASTrIyana jainonAM ghara hatAM, paNa jaina samAja ane saMgha tathA saMtono saMga ane paricaya ocho athavA na hovAne lIdhe teone navakAramaMtra sivAya kazuM ja khabara nathI, ane lagabhaga zvetAMbara ne digaMbara badhA ja mArA jovAmAM AvyA pramANe gaNezajInA paramabhakta jaNAtA hatA. paryuSaNaparva ane gaNezacaturthInuM parva sAthe AvatuM hovAthI enI sAmyatA ApaNane dekhAya ja che. meM bharapUra koziza samajAvavAnI karI, teo sau satya samajavA paNa mAgatA hatA, paNa mArI dRSTie manuSya jyAM haze tyAM koIne koI samAjano aMza thaIne rahevAno ja tema ja tenA para paNa e samAjanA sArA-narasA saMskAronI asara paNa thavAnI ja. eka mANasa kharo keLavAyela haze to te potAnA samAjamAM keLavaNInuM vAtAvaraNa jANe-ajANe UbhuM karaze ja, TUMkamAM A rIte paNa AvAM badhAM kSetromAM dharmanuM sAmrAjya TakAvI rAkhavuM hoya topaNa samaNI paraMparA AvakAravA lAyaka to kharI ja. samaNa-samaNInI dIkSita thatAM pahelAMnI yogyatA dharma adhikAre ja zobhe. adhikAra vinA je dharma sAdhu vargane paNa na zobhAvI zake to bIjA ne to kyAMthI zobhAve? e ja nyAye . samaNa-samaNI chAje evo yogya abhyAsanI sAthe vivekI kriyAzIlatA hovI khUba ja jarUrI che. pU. jayamala jaina saMghanA prathama be samaNInA abhyAsa mATe pU. pArasamuni tathA pU. padmamuni. ma.sA. mane khAsa cennAI cAturmAsa daramiyAna ema e jainolojI karI rahyA hatA. taduparAMta ma.sA. temanA IMgliza ane gujarAtI bhASAnA adhyayana 52 paNa vizeSa bhAra mUkatA tyAra bAda necaropathInA eka kAryakrama aMge huM beMgalora gata varSe gayela tyAre paNa pU. ma.sAhebane maLavAnuM thayuM. tyAre bIjAM be bahenonI samaNI tarIkenI taiyArI cAlatI hatI. temAMnA eka bena to dAMtanA DaoNkTara (bIDIesa) hatAM ane eka nAnI bena AlIzAno to suMdara jJAnadhArA 6-7 119 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsa joIne huM paNa khUba ja khuza thaI gaI. terApaMtha samAjamAM paNa suMdara adhyayananuM kAma lADanu vizva-vidyAlaya dvArA thAya ja che. TUMkamAM eTaluM ja kahIza ke A paMthe janArA dareka jijJAsunuM jJAna aitihAsika tema ja tulanAtmaka dRSTi e thavuM joIe jethI dharmanuM zikSaNa mAtra eka paMthagAmI karI. sarvapaMthagAmI bane. Aje yuvApeDhIno abhigama badalAI gayo che. e kaMIka positive thoughts mATe A kSetramAM praveze ane jo ApaNe potAnA paMtha-dharmanA guNagAna gAIne bIjAnI uNapo batAvazu to te dharmathI kozo dUra thaI jaze. kharekhara jotA dharma eTale satyanI tAlAvelI ane vivekI samabhAva, ane A be tattvonI nIce ghaDAto jIvana-vyavahAra. Aje pAramArthika dharma che teno sucAru rUpe tarkasaMgata abhyAsa karIne tenu prakaTIkaraNa (Presentation) karavu paDaze. tethI jasamA-samaNI banavA Icchuka bhAI-bahenomAM vizALabuddhi, smRti, saMkalpazakti, vizALa-vAMcana, bhASA paranu prabhutva, ane A badhAnI sAthe sAthe tattvonu vizad, sUkSma ane samabhAvI jJAna hovu khUba ja jarUrI che. ApaNe samAja ane deza atyAranA saMjogomAM kleza nA vamaLamAM aTavAyelo che, to have e javAbadArI bane che ke e kleza ne vadhArIe nahIM, poSIye nahI, balki udAratA ane jJAnavRtti keLavIne anekAMta tathA ahiMsAnA siddhAMta dvArA Solution (nirAkAraNa)meLavIe. A jAtanI samaja keLavIne dIkSita thavu yogya gaNAze. samaNa-samaNIe keTalAM vrato pALavAM joIe! samaNa-eTale sAdhaka, -sAdhaka e ke je amuka dhyeyanI siddhi mATe sAdhanA karanAra, te dhyeyano umedavAra jaina sAdhakano mukhya dhyeya to jIvanazuddhi ja che. jIvanane zudhdha karavuM eTale tenAM baMdhano, maLo (malInatA), vikSepo ane saMkucitatAo TALavI. sAdhaka mATe e khUba jarUrI bane che ke AdhyAtmika jIvana jevI mahattvanI bAbatamAM jo koInI doravaNI karavAnI hoya to pahelAM, jainasAhitya jJAnasatra 6-7) jJAnadhArA 6-7 3 120 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale ke bIjAnA upadezaka athavA guru thayA pahelAM potAnI jAtane e bAbatamAM khUba taiyAra karI levI joIe. vrata pALavAnI bAbatamAM vicArIe to vrata e to eka vADanI jema che, jyAM dharmarUpI bIjanuM rakSaNa thAya che. mATe vrato to pAMceya pALavAnAM raheze ja, paNa munine jema traNa karaNa ane traNa yogathI vrata uccarAya che tene badale thoDI bAMdhachoDa vyavahAralakSI raheze. te kSetra, kALa ane deza mujaba nakkI karavuM joIe. jemane gAmaDAM ane jaMgalano yoga hoya to spaMDila tame jaMgalamAM jaI zako. bAkI, zahera AdimAM phleza TaoNyaleTano upayoga thaI zake, jayamala jaina saMghamAM to locane paNa vikalpamAM mUkela che, zAtA ane icchA hoya to lobha karAya, nahIM to vALa kAtarathI paNa kapAvI zakAya che. snAna AdinuM paNa ema ja che. roja nahIM paNa, amuka divase teo snAna karI zake che. vihAra mATe vAhana-vyavahAranI chUTa to mUkelI ja che. presakoDa saphedavastra AkhA zarIrane DhAMke te mujabano che. muhapattI, jAhera sthaLo, jema ke Trena AdimAM teo nathI bAMdhatA. TUMkamAM mArA mate jaina samaNa-samaNIo potAnuM jIvanataMtra nivRttilakSI pravRttivALuM saMghanI sAmAnya mujaba goThavavAnuM raheze. emAM prAcIna vArasAnI rakSA ane navIna paristhitine baMdha bese evA tattvanuM saMmikSaNa karavuM jarUrI che. temanA yogakSemanI javAbadArI aMge paNa suyogya baMdhAraNa vicAravuM paDaze. bIjAnA zrama para na jIvavAnI dRSTie kyAreka yojAyela aNagAra mArga (munipaNa) Aje keTalo badho vikRta thaI gayo che ke tenuM pAlana ekamAtra bIjAnA zramane ja AbhArI thaI gayuM che. AvuM samaNa paraMparAmAM na thAya e mATe pahelethI ja evuM baMdhAraNa karIe ke pAchaLathI pastAvuM na paDe. A mATe krizciyAniTI mizanarIjhamAM(khrIstIomAM) je temanA phAdhara eNnDa nansa (sisTara madhararsa) mATenAM je baMdhAraNo che temAMthI ApaNe paNa kaMIka laI zakAya ane kaMIka ApaNI samaja mujaba paNa umerI (jJAnadhArA 6- 7 1 21) jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAya A mATe saMgha ane saMsthA dvArA javAbadArI levAya e bahu jarUrI che. ApaNe sau jANIe chIe ke bhAratIya darzanomAM jainadarzananuM eka mahattvanuM sthAna che. jene tattvajJAna ghaNuM gahana ane UMcuM che. jenakuLamAM janma pAmyA eTale anAyase ja ApaNane prabhu mahAvIranA UMDA jJAnano vAraso maLyo che, paNa e jJAnanA sucArurUpe pracAranA abhAve e kImatI vAraso paNa vyartha banI gayo che. jenomAM ja jainatvanI jhAMkhI jovA nathI maLatI, to bIjAnI kyAM vAta karavI? zA mATe ApaNe e suMdara vArasAno upayoga samAja ane rASTranA abhyadaya arthe na karIe? cokkasa karIe ja ane suMdaratama AdhyAtmika pariNAmo ane zAMti meLavIe. itihAsa paNa sAkSI che ke prabhu mahAvIra pote paNa siddha karela karuNA ane ahiMsAmUlaka AcArane svaparyApta na rAkhatAM samAjavyApI karela jethI e samayanA ApaNA saMghamAM AdivAsIo, kSatriyo, vaizyo, zudro vagere aneka vargono samAveza thato hato. pharI saMgha majabUta bane ane AvAM racanAtmaka kAryo tarapha AgekUca kare e ja bhAvanA sAthe viramuM chuM. jema mAnasarovara upara haMsalAo Ave che, utare che, motIno cAro care che, ema jJAnI puruSo jyAM jyAM jatAM haze tyAM tyAM zubha tattvono ja AsvAda letA haze. (jJAnadhArA 6- 7 1 22 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peTara bAra jhArakhaMDa | gurudeva pU. zrI jayaMtamuni ma.sA. ] sthita goMDala gaccha ziromaNi parama dArzanika pU. jayaMtamuni paMdara graMthonA sarjaka che pUjyazrInI preraNAthI A hospiTala, zALAo ane je nabhavano kAryarata che. madhyamavartI tyAgI samAjanuM nAmakaraNa vastutaH samaNa-samaNI zabda terApaMthI samAje potAnA madhyavartI tyAgIo mATe pradarzita karyo che, paraMtu ApaNe tenuM anukaraNa na karatAM eka svataMtra nAma ApavuM jarUrI che. "jainaprakAza'mAM prakAzita ApanA praznathI agAu ja ahIM A bAbatamAM vicAravinimaya thaI cUkyo hato ane A madhyamavargI tyAgI varganuM nAma suvrata saMgha rAkhavAmAM AvyuM che. tyAgI madhyamavargI suvrata ane suvratA kahevAze. harSanI vAta e che ke A sArA vratadhArIo mATe suvrata zabda zAstramAM vAraMvAra Avyo che. bhagavAne "suvrata saMbodhana karyuM che, to saheje ApaNane zAstrokta suMdara nAmanI prApti thaI che. fmavA, vAgidaLe vA suvA mar3a vivo uttarAdhyayana sUtra adhya. 5/ 22 amArA abhiprAya pramANe samaNa-samaNInI jagyAe suvrata ane suvratAno upayoga karavo joIe. suvrata zabdano artha ? je sArA maryAdita vratonuM pAlana kare che, tene "suvrata' kahIzuM. jeTalA vratanuM pAlana thaI zake ane pAlana karavAnI anukULatA hoya teTalAM sArAM vrato grahaNa kare te suvrata kahevAze. Aje duHkhanI vAta e che ke paMcamahAvrata dhAraNa karyA pachI zAstrokta rIte ATalI jhINavaTathI vratonuM pAlana thaI zake tene anukULa samaya rahyo nathI tethI paMcamahAvratadhArI saMtone pUrNa rIte vratonuM pAlana karavAmAM ghaNo sAmano karavo paDe che athavA sAvadhAnIpUrvaka chUTa levI paDe che mATe zAsananI sevA karavA mATe AjanA samaye suvratadhArI tyAgInI paNa jarUra che ane suvratano vA. Aje eTalI jhINavaTathI nitritadhArI saMta che athavA (jJAnadhArA 6-7 123 nisAhitya jJAnasatra 6-7 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha sArA, Avazyaka, pAlana yogya vrato. kyAM kyAM vrato pALavA te AgaLanA prakaraNamAM spaSTa karIe chIe. A prathama biMdu para eTaluM ja kahevAnuM che ke sthA. jaina saMgha madhyavargI tyAgI samAja mATe potAnuM svataMtra nAma Ape. "suvrata ane suvratA koInuM anukaraNa na kare. A nAma eTaluM suMdara che ke sAMbhaLanArane paNa suvrata pratye AdarabhAva utpanna kare che ane vrato sArI rIte pALavA joIe tevA pratibodha paNa kare che. yAtrA : suvrata samudAyanA sabhyo vAhanano upayoga karI zakaze. temAM Trena, gADI, plenano upayoga karI zakaze. yAtrAnuM kSetra bhArata tathA badhA videzanA kSetra raheze. videzayAtrAmAM niyama e raheze ke videzamAM rahetA bhAIo tathA saMghanI vinaMtI hoya to yAtrAne mAnya karAze. pharavA ke mojazokha nimitte suvratanA sadasyonI yAtrA mAnya karAze nahIM. yAtrAnI samucita niyamAvalI banAvavAnI raheze. arthasaMgraha H artha bAbatano prazna ghaNo nAjuka che. koI paNa suvrata sadasya baeNnkamAM potAnuM khAtuM kholI zakaze nahIM tathA vyaktigata rUpe potAnA nAme dhanarAzi ekatrita karI zakaze nahIM. Avazyaka dhanarAzi potAnI pAse rAkhI zakaze, paNa teno hisAba rAkhavAno raheze e saMcAlana kendramAM hisAba peza karavAno raheze. koI bhaktagaNa sIdhI rIte suvrata sadasyane mATe kharca kare to tenI noMdha rAkhavAmAM Avaze. A bAbata paNa saMcAlako niyamAvalI taiyAra karaze. saMcAlaka samiti - suvrata samudAyanuM saMcAlana karavA mATe kendrIya kamiTInuM gaThana karavAmAM Avaze ane A kamiTIno cunAva gujarAta prAMtanA hisAbe thaze, tyAra bAda, bhAratanAM badhAM rAjyo sammilita thAya to kendrIya kamiTInuM virATa rUpa banaze. A bAbata pUrepUro vicAra karavAnI jarUra che. ApaNA samAjanA buddhizALI varga vakIla (jJAnadhArA 6-7 12 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-) Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke baeNrisTaranI salAha levAnI jarUra che. AkhuM baMdhAraNanuM khokhuM taiyAra karavAnuM che. vezabhUSA - vastra to sapheda-sAdA rahevA joIe, paraMtu suvratanI oLakhANarUpe koI paNa nAno pheraphAra karI vezabhUSA nakkI karavI joIe. sAdhu jevo veza rAkhe to colapaTTaka, pacheDI uparAMta keTalAka sIvelAM kapaDAM paherI zake che. muhapattImAM "arihaMta' zabda athavA "jaya arihaMta' evo zabda mUkavAthI suvratanI oLakhANa nizcita thaI jaze. chatAM paNa je sadasyo suvrata ke suvratA banavA mAge che. temanI prathama miTiMga karI tenI salAha levAnI raheze ane tenI anukULatA ke pratikULatAne dhyAnamAM rAkhavI paDaze. vezabhUSA ghaNuM mahattvapUrNa biMdu che ane eka vakhata nizcita thayA pachI vAraMvAra pheraphAra thaI zakaze nahIM. pheraphAra na karavo te jarUrI paNa che. muhapatInI laMbAIpahoLAI thoDI ochI karavAnI raheze jethI jotAM ja varatI zakAya ke A suvratanI muhapattI che ane te suvrata che. ame A TUMkamAM izAro karyo che. dIkSA :- je bhAI-bahena suvratA banavA taiyAra thAya tene chAne khUNe dIkSA na apAya, paraMtu jAheramAM pAMca saMghonI hAjarImAM saMcAlaka samitinI anumatithI dIkSA ApavAmAM Ave. suvrata ke suvratAnI yogyatA para dhyAna ApavAmAM Ave. umara :- 18thI 40 varSanI uMmara hovI joIe. tenAthI vadhAre vayaska hoya ane yogyatA lAge to vizeSa anumati ApI zakAya che. uMmarano khyAla bhAI-bahena baMnene mATe samAna rUpe lAgu paDaze. vratArthIne koI moTo roga na hovo joIe. zarIra svastha jarUrI che. vratapAlana ane sevApravRtti baMne karI zake tevuM Arogya hovuM joIe. vratArthI koI moTA karajadAra na hovA joIe te ja rIte koI moTI saMpattinA mAlika na hovA joIe. teNe potAnA nAmanI saMpattinA tyAga karIne vrata grahaNa karavA joIe: (jJAnadhArA 6-7 125 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAti ke kuLano ahaMkAra karyA vinA vinayabhAve temanA guru ke prerakanI AjJAnuM pAlana kare te jarUra che. vidyAbhyAsa sAro evo jarUrI che. abhyAsIne ja suvratA banAvI zakAya. kadAca koIne abhyAsa vadhAre na hoya to tene be varasano samaya Apavo. sarvathA abhaNa hoya te na cAle. vihArakSetra : yAtrAnA biMdu para A viSayanuM vivaraNa thaI gayuM che. ahIM vihArakSetrano artha che ke suvratA anarthakArI kSetromAM na jAya. vyaktigata koInA gharamAM vadhu lAMbA samaya sudhI na rokAya ane jeTalA divasa rokAya teTalA divasa samucita vyavahAra karI gRhastha dharmanuM dhyAna rAkhI saune dharmathI prabhAvita ke vihArakSetra mATe kendriya samitinI anumatipUrvaka progrAma nakkI kare. ATha mahinAnA ATha ane comAsAno eka, ema navA progrAma nakkI karavA ane jyAM saMta-sAdhvInA cAturmAsa na hoya tyAM cAturmAsa gALIne zAsana prabhAvanA karI, paryuSaNa manAve, AmajanatAmAM ahiMsA tathA zAkAhArano pracAra kare. bhojana vyavasthA :- koInA AmaMtraNanI rAha na jue. koI bhakta sadbhAvapUrvaka AmaMtraNa Ape to tyAM AhAra levA jAya, paraMtu koIne AmaMtraNa ApavA mATe preraNA na Ape. AhAra mATe sAdhu samAjanI jema gocarInI vyavasthA rAkhavI. "vihaMgamA va puTaphesa' arthAt aneka gharethI AhArapANI grahaNa kare. pAtrAnI jagyAe Tiphina ke plAsTika pAtrAno upayoga kare, paNa Tiphina khulluM na rAkhe. jhoLImAM rAkhe ane jhoLI khAsa prakAranI hovI joIe ane tenA para suvrata samudAya evuM lakhANa hovuM joIe. (ame A saMkSepa izAro karyo che, paraMtu saMpUrNa niyamAvalI taiyAra karavAnI raheze. arthabhAra Avazyaka sAmagrI mATe kendrIya kamiTI badhI vyavasthA kare. uparAMta koI bhaktajana bhaktibhAvathI jarUrI sAmAna Ape to te paNa grahaNa kare. ApaNAM pU. sAdhu-sAdhvIjI bhaviSyano vicAra jJAnadhArA 6-7 126 jinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI vadhu parigraha rAkhatAM nathI, te ja rIte suvrata samudAya paNa bhaviSyanA kharcano vicAra na kare. saMgha te mA-bApa che eTale samAja para vizvAsa rAkhI vartamAna kartavya bajAve. jarUrI kharca mATe preraNA Ape, paraMtu sonA-cAMdInAM mUlyavAna upakaraNo na rAkhe. gAMdhIjInA siddhAMta anusAra sadAcArane mahattva Ape ane sAdA jIvanano svIkAra kare, ochA kharce cAle tyAM khoTo kharca na kare, paristhiti anusAra karavo paDe topaNa maryAdA rAkhe. sArAMza - upara pramANenA muddAne lagatI vicArazreNI saMkSepamAM darzAvI che. badhAM biMduo vicAraNIya tathA vizada vyAkhyA karavA yogya che. eka vakhata A biMduo para carcA thAya ane madhyavartI vargano udbhava thavAnAM lakSaNa dekhAya to vistRta vyAkhyA karavI Avazyaka che, to tenA para vistArathI lakhAvI zakazuM. sAdhaka suvrata ane suvratAne kyAM kyAM vrata levA joIe teno vicAra A lekhamAM karyo nathI, paraMtu eTalAM ja vrato levA joIe je vartamAna samayamAM pALI zakAya tema hoya. kaThora vrata laIne adhUrAM paLAya te nIti ucita nathI. tenAthI niratara mAnasika doSanuM sevana thAya che. A prAthamika vyAkhyA svataMtra rIte yathAsaMbhava amArA dvArA lakhavAmAM AvI che. temAM vizeSa maMtavyono umero thAya topaNa amone harSa thaze. ATalo lekha mokalyA pachI kharekhara je madhyavartI saMghanI jarUra che tenA mATe "jainaprakAza' je bIDuM uThAvyuM che teno pratyuttara ApavA badala saMtoSa thAya che. vinaMtI e che ke A badhAM lakhANo karyA pachI A abhiyAna aTakI na jAya, vAraMvAra temAM caMcupAta karI kAryane rUpa ApavAnI parama AvazyakatA che. 1) mahattvapUrNa nodha - joke, saMpUrNa bhAratanA sthAnakavAsI saMta samAjane AvA madhyavargI suvrata samudAyanI AvazyakatA che tethI prathama to samagra bhAratanA dhoraNe A AMdolana cAlavuM joIe. koI kAraNathI samagra bhAratanA sthAnakavAsIo rasa na dharAve to (jJAnadhArA 6-7 12 jaiinasAhitya jJAnasatra 6- Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA dhoraNe A AMdolana barAbara calAvIne suvrata samudAyano eka namUno taiyAra karavo joIe. khAsa vinaMtI e che ke jenonI bIjI zAkhAoe je koI nAma ApyAM hoya athavA je vidhividhAna taiyAra karyA hoya, tenuM anukaraNa na karavuM joIe. khAsa karIne nAmanuM to anukaraNa na ja karavuM ane ame je A nAma ApyuM che te svataMtra ane sarvottama che. A nAma zAstrokta che, ApaNA AgamomAM A zabdano vAraMvAra prayoga thayo che. traNe akSara lagabhaga laghu hovAthI bolavAmAM sugama che. Akho zabda ghaNo ja arthapUrNa che. temAM arthAt zabdamAM ja samAyelo artha svataH pragaTa thAya che mATe amAro pUro Agraha che ke madhyavartI varga mATe suvrata zabdano prayoga karavo ane saMgaThanane "suvrata samudAya" jevuM zubha nAma ApavuM. zrutajJAnane abhivaMdanA zrutajJAna tujane Aja mArA bhAvabharyA namaskAra che, ne samyaka rUpe pariNAmo e bhAva vAraMvAra che; mane prakAza dIdho mUktimArge tAro mahA upakAra che, ne hajue tArI hAjarI pUrNa mane karanAra che.. (jJAnadhArA 6-22128 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidha saMghane joDatI majabUta sAMkaLapa nI samadAsa zreNInI anivA guNavaMta baravALiyA jainadarzananA abhyAsu dhArmika ane sAmAjika saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. jaina saMtonI jIvanacaryAno prabhAva janasamUha para paDe ane te ahiMsAdharma apanAve te jina zAsananI viziSTatA che, kAraNake jaina dharma AcApradhAna che. sAMprata jIvanapravAhamAM Arthika, bhaugolika sAmAjika ane rASTrIya paristhiti badalAI che. jaino deza-videzamAM cotarapha vasavATa karI rahyA che. sAdhujInI samAcArI ane saMyamajIvananI maryAdAne kAraNe saMto badhI jagAe javA asamartha hoya che. jyAM jainonAM thoDAM ghaNA kuTuMbono vasavATa hoya, paraMtu vihAranI vikaTatAne kAraNe dUra ke durgama sthaLoe jaina saMta-satIjIo jaI na zake ane AvuM lAMbo samaya cAle to jaina parivArone vArasAmAM maLela saMskAra navI peDhImAM na Utare, zrAvakAcAra lupta thaI jAya ane anya dharmaguru ke dharmasthaLanuM AlaMbana maLatAM navI peDhI jinakathita ahiMsAdharmathI vaMcita rahI jAya. AvA kAraNe sAMprata paristhitimAM jaina dharmapracAraka ke pravartakanI jarUriyAta UbhI thaI che. tAjetaramAM paryuSaNa parva 52 amerikAnI yAtrAe javAnuM banyuM. jyAM hyusTanamAM terApaMtha jaina saMpradAya prerita jaina vizvabhAratI saMsthAnI mulAkAte javAnuM thayuM. jyAM AcAryazrI mahAzramaNanAM suziSyA pU. samaNI akSayaprajJAjI ane pU. samaNI viyanaprajJAjInA pAvana sAnnidhye "samaNa-samaNI zreNI eka viziSTa vyavasthA'' viSaye saMgoSThImAM sahabhAgI thavAno lAbha maLyo. ahIMnA jaina vizvabhAratInA A vizAla saMkulanuM saMcAlana banne samaNIjIo sucAru rIte karI rahela che. A saMkulamAM meDiTezana jJAnadhArA 6-7 129 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe pirAmiDa haoNla, jaina maMdira, graMthAlaya, jaina pAThazALA, atithinivAsa, saMtanivAsa, bhojanAlaya vagere vividha vibhAgo AvelA che. ahIM yojAtAM parisaMvAda, dhyAna, pravacano, gItasaMgItanA nATaka vagere. jainadharma ane bhAratIya saMskRtine lagatA kAryakramomAM jainonA tamAma phikAnAM zrAvaka-zrAvikAo tathA anya bhAratIya ane videzI jainetaro paNa ullAsabhera lAbha le che. terApaMthanI samaNa-samaNI zreNInI paraMparA rasaprada che. svapnaDhaSTA AcArya tulasIe, bhagavAna mahAvIre prarUpela dharmanA pracAra mATe deza ane videzamAM dharmapravartaka tarIke kArya karI zake te mATe sAdhu ane zrAvaka vacce joDatI kaDIrUpa samaNazreNInI kalpanA karI. vi. saM. 2037 kArataka suda bIja, tA. 9-11-1980nA AcArya tulasInA janmadine cha mumukSu bahenone dIkSA daI samaNazreNInI vidhivat zarUAta karI. zrAvakazreSThI chogamalajI copaDAnA pracaMDa puruSArtha ane AcAryazrInA AzIrvAdathI sthapAyela "pAramArthika zikSaNa saMsthA lADanu''mAM samaNazreNImAM dIkSA lenArane saMyamajIvananI tAlIma ApavAmAM Ave che. jainadarzana, anya darzano hindI, aMgrejI, saMskRta, prAkRta ane Adhunika zikSaNano pAMca varSa sudhI abhyAsa karAvavAmAM Ave che. dIkSA be prakAranI hoya che. eka mahAvrata dIkSA jemAM sAdhusAdhvIjI saMpUrNa paMcamahAvratanuM pAlana kare che. vIramaNa dIkSA-samaNI dIkSA eTale vratadIkSAmAM samaNasamaNIjIoe niyama pramANe vrato pALavAnAM hoya che. ahiMsA AMzika chUTa satya pUrma pAlana acaurya pUrNa pAlana brahmacarya - pUrNa pAlana jJAnadhArA 6-7 1 : 130 - - - jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigraha - AMzika chUTa samaNa-samaNIjIe varSamAM be vAra kezaluMcana karavAnuM hoya che. rAtribhojana tyAga ane zveta vastra paridhAna karavAnA hoya che. AhAra : samaNIjI nimitte banAvelo AhAra khape. vihAra : jarUriyAta mujaba vAhanano upayoga karI zakAya. nihAra : ToIleTa, bAtharUma, resTarUma ke zaucAlayano upayoga karI zakAya. saMdezavyavahAranAM sAdhano Teliphona - inTaraneTa kaoNpyuTara ane mAIkano upayoga karI zakAya. 1980thI atyAra sudhImAM 184 dIkSA thaI, jemAMthI 80 sAdhvI thaI eTale emaNe samaNI thayAM pachI paMcamahAvratanI pAkI pUrNa dIkSA lIdhI. 102 samaNIo ane be samaNanI javAbadArI - "tulasI adhyAtma nigama" suMdara rIte saMbhALI rahela che. - samaNanA sUcitAryo - samaNa samatAnI sAdhanA zramaNa : zramanI sAdhanA SamaNa : zAMtinI sAdhanA evA artha gAMbhIryane varelA A sAdhako eka ja gurunA prabhAvazALI netRtva heThaLa guruAjJAthI saMpUrNa samarpaNabhAva sAthe dharmapracAra ane vyavasthAnuM kArya saphaLa rIte pAra pADI rahyA che. sAdhu-sAdhvIjI mahAvrata, zrAvaka-zrAvikA aNuvrata ane samaNasamaNIjI suvratanuM pAlana kare che. madhAkAlIna jaina sAhityamAM "vidyAputro"nA ullekha che je zAsana prabhAvanAnuM kArya karatAM hatAM. tAjetaramAM sthAnakavAsI saMpradAyanA zrI jayamala jaina zrAvaka saMgha dvArA samaNa-samaNI zreNI zarU karavAmAM AvI che. AjathI lagabhaga 200thI vadhu varSa pahelAM ekAvatArI moTI sAdhuvaMdanAnA (jJAnadhArA 6- 131 jU nisAhitya jJAnasatra 6-7) Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjaka AcArya zrI jayamalajI mahArAje bhikSu-bhikSuNI dIkSAnA rUpamAM AvI paraMparA zarU karavAnI preraNA karI hatI. AcAryasamrATa jayajanmatrizatAbdI varSanA upalakSamAM jayagacchIya zrI AcArya pU. zubhacaMdrajI ma.sA. tathA upAdhyAya pU. pArjacaMdrajI ma.sA.nI svIkRti sAthe pU. DaoN. padmacaMdrajI ma.sAhebe akhila bhAratIya zvetAmbara sthAnakavAsI jayamala jaina zrAvakasaMgha dvArA zrImatI vasaMtAjI mahetA ane suzrI dIptijI mahetAne samaNI dIkSA pradAna karI A pavitra paraMparAne pravAhita karI je zrAvaka-zrAvikA vRMdane sAdhu samAja sAthe joDatI majabUta kaDIrUpa banI raheze. jayamala saMgha dvArA apAtA A samaNI dIkSAnA svarUpanI rUparekhAH * A dIkSA sAdhanAnA prazikSaNarUpa che. AgaLa vadhatA paripakva banI pUrNarUpe sAdhu dIkSA dvArA saMyama aMgIkAra karI zakaze. 0 A zreNInA AcaraNa dvArA ahiMsA dharmano pracAra, jinazAsananI prabhAvanA ane vaiyAvacca dvArA tIrthakara gotranuM upArjana karI zakAya. * paMca mahAvratamAM pravezavAnuM prAthamika sopAna che. aDhAra pApasthAnomAM prathama prANAtipAta nAmanAM pApasthAnono AMzika rUpamAM tyAga ane bAkInA pUrNarUpa tyAganI pratijJA. * ahIM paMcamahAvratanA pAlanamAM ahiMsAvratamAM jinazAsananI prabhAvanA arthe mAIka-vAhana, pracAra-prasAranAM sAdhanonA upayoganA AgAra ane pAMcamAM parigraha vratamAM paNa saMyama, rakSA ane jinavANI pracAranA hetu mATe upayoganI Avazyaka vastuno AgAra pachI badhAM vratonuM pUrNa pAlana karavAnuM raheze ane rAtribhojanano tyAga raheze. vaLI Indriya nigraha dvArA mana-vacana ane kAyAnA triyogonuM jJAnadhArA 6-7 132 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gopana karI saMyamamAM ramaNa karavA vAraMvAra kAyotsargamAM lIna raheze. zveta vastra dhAraNa karaze, muMhapattI, yAtrA ane rajoharaNa rAkhaze. yAtrA rAkhavA mATe sapheda kapaDAnA jhoLo ke thelI rAkhaze. vAhana vAparatI vakhate rajoharaNa ane muMhapatI (mukhavastrikA)nuM pradarzana na thAya tenuM dhyAna rAkhaze. jayamala saMghanI dareka zramaNInA nAma sAthe "nidhi'' zabda joDavAno raheze. jayamala zrI saMghanAM pratyeka samaNa-samaNIne "mathe eNe vaMdAmi'' zabda sahita vaMdananA adhikArI gaNavAmAM AvyA che. AtmAnuM zAsana ane vyavasthA aMtargata pU. DaoN. padmacaMdrajI ma.sA.nI saMpUrNa AzAmAM raheze. dharmapracAra mATe ochAmAM ochAM be samaNa ke be samaNIne sAthe mokalavAnA raheze. ochAmAM ochuM cha mahinA sAdhu-sAdhvI sAthe samaNa-samaNIe ArAdhanA karyA pachI "jaya pArtha padhodaya mumukSu inTaranezanala saMsthAnI pAsethI dIkSA mATe likhita svIkRti arajI karI meLavavAnI raheze. AcArasaMhitAmAM koI paNa prakArano doSa lAgaze to zuddhikaraNa mATe be vAra prAyazcitta ApavAmAM Avaze. trIjI vAranA doSa vakhate punaH veSaparivartana karAvI saMsArI kuTuMbIjanone soMpI devAmAM Avaze. AcArasaMhitAthI viparIta ke jenadharmanI hilanA thAya tevuM kRtya karanAra sAme "japa pArzva paDyodaya inTaranezanala' saMsthA kaDaka kAryavAhI karaze. samaNa-samaNIne nizcita sthaLe mokalavAnI vyavasthA saMsthA karaze. * pracAra-prasAra vakhate vAhana vAparavAnI ane Tiphina gocarInI chUTa svIkArAI che. mumukSu inTaranezanala saMsthA dvArA AgamanA zikSaNanI vyavasthA (jJAnadhArA 6-7 133 nasAhitya jJAnasatra 6- Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. vyAvahArika zikSaNa mATe snAtaka (graeNjyueTa), anusnAtaka (posTa grejyueTa bhraSTa ane Dha.UM.nA zikSaNanI vyavasthA jayamalalAla, jJAna maralecA svAdhyAya bhavana, veperI, cennaI madhye ka2vAmAM Ave che. anuprekSA dhyAna paddhati dvArA dhyAnasAdhanA para bhAra ApavAmAM Ave che. jayamala sthA. jaina saMghanI A samaNIo jyAM jyAM saMto na pahoMcI zakatAM hoya tevA kSetramAM zAsananI prabhAvanA karaze. potAnA utkRSTha AcAra dvArA AbAlavRddhone prabhAvita ka2ze ane vItarAga dharmanI pAvana dhArAne gharagharamAM pravAhita karaze. terApaMtha jaina saMpradAya ane sthAnakavAsI zrI jayamala jaina saMghanI samagrazreNI paraMparA caturvidha saMgha, sAdhu-sAdhvI, zrAvakazrAvikAne joDatI majabUta kaDIrUpa sAMkaLanuM kArya supere karI rahI che, tyAre jainonA anya saMpradAya ane phirakAoe AvI zreNI zarU ka2vAnI anivAryatA aMge gaMbhIratAthI vicAra-vimarza karavAno samaya pAkI gayo che. varSo pahelAM akhila bhAratIya sthAnakavAsI jaina kaoNnpharansanA mahAsaMmalenamAM AvA dharmapracArakanI zreNI zarU karavAno TharAva karavAmAM Avela ane tenuM prAthamika baMdhAraNa banAvavA kavivarya pU. nAnacaMdrajI mahArAjane vinaMtI karavAmAM Avela. pU. mahArAjasAhebe emanA musaddAnI rUparekhA zreSThIvaryone jaNAvela, paraMtu pachI koI kAmagIrI thaI hoya tevI mAhitI maLatI nathI. A kAma kaoNnpharansa, mahAsaMgha, pariSada ke maMDaLo jevI mahAjana saMsthAnuM che. temaNe samartha saMtanA netRtva nIce AvI zreNI zarU karavAnI pahela karavI joIe. A zreNI mATe samaNa zabdano prayoga kadAca gUMcavADo karanAruM ke bhrama utpanna karanAruM bane. paramadArzanika pU. jayaMtamuni kahe che ke sArA vratadhArIo mATe suvrata zabda zAstramAM vAraMvAra Avyo che. jJAnadhArA 6-7 1134) jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jethI AvAM sArAM vrato pALavAvALA samudAyane "suvratI samudAya'' kahI zakAya. derAvAsImAM ane sthAnakavAsImAM pahelAM jati varga hato. digaMbara saMpradAyamAM AvA yatijIone bhaTTAka kahevAtA. digaMbara saMpradAyamAM AvI zreNI che jene dIkSA mATe kramazaH brahmacArI, kSulaka ane elaka thayA pachI ja sAdhudIkSA apAya che. jethI sthAnakavAsImAM AvA dharmapracArakonI suvratI zreNI zarU karavI joIe. sAMprata jainazAsanamAM AvA tAlIma pAmelA dhramapracArakopravartako ke suvratIo chellI vaijJAnika zodhothI vAkepha thaI Adhunika sAdhano ane upakaraNonA upayoga dvArA yuvAno ane pAzcAta saMskRti tarapha DhaLI gayelI vyaktione dharmAbhimukha karI zake. vaLI zAsananI keTalIka bAbata sAdhujI ane sAdhvIjIo saMcAlana kare che ane je zramaNa samAcArImAM vikSeparUpa bane che tevA saMjogomAM AvAM kAryo dharmapracArako ke suvratI samudAya kare to sAdhujIvanamAM AvatA doSo TaLe che ane sAdhu-sAdhvI zuddha samAcA2InuM pAlana karI zake che. saMpradAyomAM vivekapUrvaka niyamo saha gItArtha gurujanonA mArgadarzana heThaLa AvA suvratI samudAyanI zreNI zarU karavAmAM Ave to sva 52 kalyANakArI banI zake. jJAnadhArA 6-7 (135 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nASTa eva AyAjana KARN ema. e. pIeca. DI. tathA [.si. malaya hozI pIeca.DI.nA gAIDa, muMbai gujarAtI vibhAganA adhyakSa aneka saMmelano seminAra ane jJAnasatramA bhAga le che zrI vIra paramAtmA ko vaizAkha zukla dazamI ko kevalajJAna prApta huA ora dUsare dina vaizAkha zuklA ekAdazI ko pAvApurI meM caturvidha saMgha kI sthApanA kI, vo magadha kI pAvana bhUmi para caturvidha saMgha ko praNAma karatA huN| aura caturvidha saMgha ko AgAmI kAla meM kisa dRSTi se kAryAnvita ho kara AgAmI Ayojana karanA hoMgA usa dizA me meme kucha ciMtanabiMdu prastuta kruuNgaa| caturvidha saMgha eka atizaya mahattvapUrNa evaM gauravazAlI saMsthA hai| karIba 2570 sAla ke apane kAryakAla ke daurAna aneka tuphAna ora cakravAto kA sAmanA karatA huA phIra bhI Aja bhI dedIpyamAna AbhAmaMDala ke sAtha bhAratavarSa ora vizva meM eka mahattvapUrNa dharma-saMsthA ke rupa meM jIvita hai itanA hI nahi, ye saMsthAne jIvadayA jaise prazno meM bhAratavarSa meM apanA anuThA netRtva bhI pradAna kIyA hai oraM samuce vizva kA dhyAna kheMcA hai| ye caturvidha saMgha kA jaina zAstro ne apAra gaurava kIyA hai| usa ko 25ve tIrthaMkara kI upamA bhI pradAna kI gaI hai| jo saMgha paramAtmA kI AjJA anusAra apanA dAyitva bajAtA hai| vo saMgha vAstavika saMgha hai ora AjJAvihina saMgha ko haDDIo ke pIjara samAna gInA hai| ye saMgha ko guNaratno kI khANa gInA gayA hai evaM saMgha ke sAdharmiko ke vAtsalya kI jaina mAtra kA Avazyaka kartavya gInA gayA hai| koI bhI dharma ho, use apanA kArya ko kAryAnvita karane ke lIe dharma / pAlana karanevAle logoM meM eka vyavasthApraNAlI sthApita karanI par3atI hai| bInA (jAgadhArA - RAE M AIhitya SIMAR E-3) Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavasthApraNAlI koI bI dharma apanI dharohara nahIM banA zakatA / paramAtmA mahAvIra deva ne dI huI caturvidha saMgha kI vyavasthA apane Apa meM anuThI vyavasthA hai| Isa vyavasthA ke pratApa se Aja bhI saMgha aneka bheda upabheda ke bAvajuda jIvaMta praNAlI ke rUpa meM jIvita hai| ye caturvidha saMgha ke cAra aMga hai; sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ora zrAvikA / sAdhu paramAtmaAjJA ke pratyakSarUpase vArisa hone ke kAraNa jaina saMgha zramaNapradhAna mAnA gayA hai| sAdhuo ke netA AcArya ke mArgadarzana meM saMgha kAryAnvita hotA hai| aise saMgha kI vartamAna paristhiti kA bArIkIse vizleSaNa evaM samAlocana karate hue kucha gaMbhIra samasyAo kA hamArA saMgha sAmanA karatA hai, vo bhI hamAre najara ke sAmane AtA hai / Aja kA saMgha mukhya cAra phirake evaM aneka gaccha, samudAya, zAkhAo meM vibhakta hai| ese vicchinna saMgha svayaM apane AMtarika netRtva kI talAza meM hai / IsI lie vaha saMgha jo paramAtmA mahAvIra kI vaizvika dRSTi se vizva netRtva karane meM sakSama hai, vo apanA kartavya sahI mAyane meM kara nahI pA rahA hai| Isa dizA me netRtva kI dizA meM kyA kadama uThAne cAhie esA prazna jarura apane dilodimAga meM gujregaa| paramAtmA mahAvIradeva ko mAnanevAle sAre jaina eka ho jAe esI jaina ekatA kI bAta kahenA sarala hai, magara usa kA vAstava meM upalabdhi honA bar3A kaThina kArya hai| jaina dharma ke cAroM phirako ke bIca meM saiddhAMtika matabheda hai| jaba jaba vo matabhedo ke nIrAkaraNa ke lIe prayAsa kIe, vo viphala hue hai| ItanA hI nahi, sabhI kI AMtarika zAkhAo meM bhI baDe vivAda hai| Adarza paristhiti to aisI hai ki, kucha nahi to cAro phirako ke apane eka saMghAcArya ho ora vo cAro saMghAcArya mIla kara jaina saMgha ke sAmUhika prazna jaise ahiMsA, tIrtharakSA, jaina zrAvako ke vivAhasaMbaMdha, anya dharmo ke AkramaNa evaM sAdhuo kI jIvanavyavasthA, vihAravyavasthA Adi ke bAre meM socasamajha se bharA huA nirNaya leve / 3 137 jJAnadhArA 6-7 nainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMghAcArya eka svapna hai aura use vAstavikatA meM lAyA jAye to saMgha ke bahota sAre vivAda AsAnI se sulajhAyA zake evaM saMgha vizva ke sAmane apanA vAstavika pratinidhitva kara ske| ye svapna baDA madhura hai, magara nikaTa ke bhaviSya meM terApaMtha ko choDakara anya tInoM phirakome aisI pratibhAsaMpanna evaM sarvamAnya vyakti kI upalabdhi ho, vo baDA kaThina laga rahA hai| to isa paristhiti meM netRtva kA prazna kaise sulajhA zake? ____cAroM phirako meM baTe hue jaina saMgha kucha komana minImama progrAma aMtargata eka rupa ho kara sAmUhika netRtva ko apanA sakate hai| vyaktigata prabhAvazAlI netRtva ke abhAva meM hama sAmUhika netRtva dvArA bhI kAphI samasyAo kA samAdhAna pA sakate hai| sabhI phirako kA apanA eka kendrIya borDa yA maMDala ho, jIsa meM phirake kI zAkhAo ke pradhAna AcAryo evaM agragaNya zrAvaka Adi kA pratinidhitva ho| esA pratinidhi maMDala jaina jIvana kI sArvajanika rupa se prabhAvita karate hue mahattvapUrNa vivAdo ke bAre meM apanA saMgaThita pratibhAva de ora saMgaThita rupa meM kArya kre| ye sAmudAyika netRtva varSa meM eka bAra apanI mITIMga kara sake to bahota acchA, magara esA na kara pAye to patravyavahAra Adi se bhI apanA saMparka barakarAra rkhe| ___aba apane caturvidha jaina saMgha ko bhaviSyakAla ko dRSTi samakSa rakhate hue jo Ayojana karane cAhIe ese 14 Ayojana ke mudde maiM prastuta kara rahA huuN| saMgha ke variSTha AcAryo isa mudde meM baDhotarI, kama karanA yA vibhinna rupa se parAmarza de sakate hai| magara saMgha deza ora vizva kI vartamAna paristhiti ora AnevAle bhaviSya ko dekhate hue kucha to saMgaThita ho kara hameM Ayojita karanA hI hogaa| Isa dizA meM thoDA puruSArtha to avazya ho hI rahA hai, magara dRSTimaMta saMgaThita puruSArtha jainasaMgha ko naI uMcAI para le jaayegaa| saba se pahele pUrvI bhArata meM ye saMmelana ho rahA hai, to pUrvI bhArata kI paristhiti ko dhyAna meM rakhate hue prathama mudde kI prastuti kruNgaa| jAnadhArA 6- 7 130 sAhitya jJAnasatra E-5) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * parvI bhArata meM apanI aneka pAvana kalyAmaka bhUmi AI hai, magara kAla ke prabhAva se Aja yahA daridratA kA nivAsa huA hai / Isa daridratA kA lAbha lete hue aneka krizcIyana mIzanarI yahA sevA kArya me rata hai| una ke dvArA kIyA huA vinavAsI prajAo kA dharmAntaraNa yahA kI sAMskRtika ekatA ko khaMDita kIye jA rahA hai| Isa ghaTanAcakra ko dhyAna meM rakhate hue pUrvI bhArata IzAna bhArata meM bhAratIya saMskRti kI sugaMdha se saje hue skUla, hospiTala, annakSetra, gauzAlA, dUdha aura chAsa kI paraba, Ayurvedika hospiTala Adi sthApita kre| ye prayatno se Isa vistAra meM AryasaMskRti kI nAMva majabUta kareMgA evaM bhAratIya rASTrIyatA para AtA huA saMkaTa ko dUra kara ke ye tIrthabhUmi ko bhArata ke mukhya pradezo se sAMskRtika rUpa se juDA huA rakheMgA / ye bhUmi para vanaspati kI vipula mAtrA ke upalabdhi ko dhyAna meM rakhate hue Ayurvedika saMzodhana kendro kI bhI sthApanA ho sakatI hai / caturvidha jaina saMgha bhaviSya meM apanI prAcIna sAMskRtika dharohara ko surakSita rakhanA cAhatA hai| to isa dizA meM apanA hAtha baDhAnA hI cAhiye / padmasUri sthApita dharma-maMgala vidyAlaya evaM muni zrI jayaMtilAlajI sthApita cakSu cikitsAlaya Isa dizA meM mahattvapUrNa kadama hai aura AnevAle kAla meM hame saMgaThita rupa meM Isa dizA meM kArya karanA hoNgaa| sAtha meM hI 19 ve mallinAtha evaM 22ve neminAtha kI kalyANaka bhUmi mithilAnagarI kA punarutthAna hai| (2) kucha eka sAloM meM apanI AhAra praNAli para vyApaka rUpa se AkramaNa A rahe hai| usI samaya mAMsAhAra virodha ke sAtha hI indirect mAMsAhAra kI ora le jAnevAle jineTika phUDa ke bAre meM eka kendrastha samiti saMzodhana kara ke jaina prajA ko eka rAha dikhAye / kucha jineTika phuDa pazuoM kI jinsa ke milAvaTa vAle banAne kA vaijJAniko kA puruSArtha jArI hai| Isa samaya caturvidha jaina saMgha ko sahI mArgadarzana dene kI AvazyakatA hai| (3) Isa dezameM aneka prakAra ke yAMtrika katlakhAnoM kI baramAra ho rahI hai| ahiMsA kA pUjArA esA jaina saMgha Isa dizA meM saMgaThita virodha kA prayAsa kare evaM duSkAla Adi samaya para saMgaThita ho kara pazurakSA kA vyApaka 139 nainasAhitya jJAnasatra 6-7 jJAnadhArA 6-7 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSArtha kre| jise jaina saMgha kI zobhA bddhegii| (4) tIrtharakSA evaM tIrthasaMbaMdhI vivAda jaina saMgha kI ekatA ko duSita karatA eka paribala hai tIrtho kI maalikii| sametazikhara, aMtArakSajI, makSIjI Adi pavitra tIrthasthalo para vivAda ke samAdhAna kucha Practical Solution dvArA lAyA jA sakatA hai| Ex sameta zikhara tIrtha me pAdukA to dono paMtha ke lIe samAna hI hai, to kIsI kA bhaMDAra na rakhate hue sabhI darzanArthI darzana kare aura zvetAMbara digaMbara ke apane apane maMdira meM hI dravya Adi jamA kraaye| tIrtho ora maMdiro kI rAjyasattA dvArA TrasTa ekTa ora anya naye kAyadAo ke sAmane bhI sAmUhika puruSArtha siddhi denevAlA bnegaa| rAjasthAna ke terApaMtha bahuta vistAro meM jIrNa hue jinamaMdiro ko sAMskRtika dharohara samaja kara usa kI rakSA, dekhadikhAva evaM jIrNoddhAra Adi kAryoM meM sthAnakavAsI, terApaMthI AcAryo bhI apane mata para dRDha rahate hue bhI zrAvako ko sahakAra karane kI AjJA pradAna kare yA vo bhI na ho sake to bhI kama se kama aDacana dUra kre| (5) prAcIna tIrthanirmANa tIrtho kI rakSA ke sAtha sAtha navya tIrtho ke nirmANa bhI jaina saMgha vyApaka rupa se kara rahA hai| magara samaya ko dhyAna meM rakhate hue atyAvazyaka na ho to naye tIrtho ke nirmANa para roka lgaaye| jahA Avazyaka ho vahA bhI prAcIna pratimA Adi kI vyavasthA ho sake to purAne 'maMdiro kI dekha dikhAva ke prazna kama hoMge aura jaina saMgha dUsare kAryo ke prati apanI dhanarAzi joDa paayegaa| (6) sAdhu-sAdhvIo kA vihAra bhI vartamAna viSama paristhiti meM apane Apa meM eka samasyA banA huA hai| baDhatI huI vahAnasaMkhyA vihAro ko kaThina banAtA hai| isa varSa hI hama hamAre javAhira sama Agama saMzodhaka muni jaMbuvijayajI ko mArga akasmAta meM gavA cuuke| ese samaya meM caturvidha saMgha sAdhu-sAdhvIo kI vihAra daurAna surakSA ke yogya upAya kAryAnvita kre| __(7) jaina dharma vizva kA amUlya javAhira hai| paramAtmA mahAvIrane (jAgadhArA - 7 4140 sAhitya SIMAR E-0 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvakalyANa hetu ye jainadharma kI prarupaNA kI hai| vizva ke samakSa Aja ke aneka sulagate hue prazno ke samAdhAna hetu jainadharma eka anupama zAMti samAna pratIta hotA hai| Isa samaya vaizvika bhUmikA para jainadharma ke siddhAMto kA yathArtha pracAra kara zake usa ke lIe eka viziSTa pracAraka varga taiyAra karanA caahiye| pUrva kAla meM saMpratirAjA ne bhI anArya dezo meM ese viziSTa varga dvArA dharmapracAra karAyA thA ye ghaTanA ko dhyAna meM rakhate hue eka nayA varga ko taiyAra karanA apanA Avazyaka kartavya banatA hai| usa kArya ke lIe iMgrejI ora vizva kI vibhinna bhASAomeM jainadharma ke uttama pustako kA anuvAdakArya honA caahiie| vizvabhara meM phele hue NRI jaina kuTuMbo meM bhI ye pracAraka varga dvArA dharmazraddhA kI dRDha nIva DAlI jA sakatI hai| () jainadharma kI apanI amUlya jJAnasaMpatti Agama meM surakSita hai| ye Agamo kA saMpAdana, anuvAda, TIkA vivecana Adi kA anuvAda evaM prakAzana kA kArya saMkalitarupa se kIyA jaaye| (9) jaina saMgha ke pAsa karIba 20 lAkha jaisI hastaprata (pANDulipi) kI amUlya saMpatti hai| usa saMpatti kI rakSA, saMzodhana, saMpAdana, prakAzana Adi kA kArya eka kendrIya saMsthA ke chatra meM ho evaM saMzodhako ko sulabha rupa se pANDulipi kA phoTo kopI Adi prApta ho usa kI vyavasthA honI caahie| ___(10) sAdhusaMgha jaina saMgha kA prANa hai| agara sAdhu sAdhvI jJAnavaMta hai to vo hI saMgha kA samartha, sakSama netRtva kara sakate hai| sAdhu-sAdhvIo ke adhyayana adhyApana ke lie dezabhara meM aneka adhyayana kendra kI ho| vahA jaina dharma ke gahana adhyayana ke sAtha hI vahI para anya darzano ke abhyAsa kI vyavasthA ho| sAtha hI me vidvAna paMDita Adi kI bhI vyavasthA ho| zaktivaMta mahAtmAo ko rASTra ke saMvidhAna evaM kAyadAo kI jaTila gutthI kI bhI jAnakArI bhI dI jaaye| usI ke pariNAmasvarupa vo rASTra meM saMvidhAna kI dhArAo ko dhyAnameM rakhate hue ahiMsA evaM saMskRtirakSA ke kAryo kI yathArtha mArgadarzana de ske| sAtha hI meM Adhunika vijJAna kA bhI abhyAsa (jJAnadhArA 6-7 141 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-3 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmarthyazAlI mahAtmAo ko karAyA jAye jIse ve vizva samakSa vijJAna evaM jainadarzana kI tulanA kara ke jainadarzana kI vaijJAnikatA kA yathArtha pratipAdana kara ske| ___(11) sAdhu-sAdhvIo kI vihAra evaM abhyAsa ke sAtha Arogya kI surakSA bhI caturvidha saMgha kA apanA kartavya hai| usa dizAmeM kAphI kadama uThAye gaye hai aura bhI kadama ucita rupa se uThAyA jaaye| samasyAo ke samaya yogya sAravAra kI vyavasthA evaM roga ke daurAna Avazyaka bhojana Adi kA prabaMdha ho| ye kArya jahA sthAnika saMgha sakSama ho to vo hI kArya kare agara saMgha sakSama na ho to kendrastha vaiyAvacca samiti dvArA kArya kIyA jaaye| (12) sAdhu sAdhvI jaise saMgha ke zIrSastha hai, to zrAvaka-zrAvikA bhI saMgha ke mahattvapUrNa ghaTakatattva hai| ye ghaTaka bhI sukhI, samRddha hoMge to hI jainasaMgha meM vAstavika unnati ho sakatI hai| jainadharma kA paripAlana karanevAle logo ko Arthika samasyAoM ke daurAna una kI ucita sAdharmika bhakti ho ki vo samasyA se bahAra aaye| jaino kA apanA Employment byuro, jaino kI vepArIo kI pratinidhi beThaka, jaino kA paraspara Business Adi meM sahayoga, jaina bacco ko zikSaNa meM sahAya Adi aneka kAryo meM vigata varSo meM jIto jIvo evaM ratnasudaMrasUri ma.sA. prerita vividha phAuNDezano ne mahattvapUrNa yogadAna diyA hai| Iza dizA meM bhI kendrIya netRtva dvArA samucita prayAsose jainadharmIo kA jIvanastara uMcA e acchA banAyA jA sakatA hai| sAtha hI meM saMgaThita karane para dharmapAlana evaM dharmasurakSA ke lIe bhI jAgRta kIyA jA sakatA hai| jainadharmIyoM ke AvAsa, auSadha, zikSA, rojagAra evaM Adarza dharmamaya jIvana nirmANa ye pAMca muddo para suMdara Ayojana karane se bhaviSyameM jainasaMgha adabhuta uMcAI prApta kreNgaa| ___Global Warming ora Climate Change ke prati jainadharma kA apanA viziSTa dRSTibiMdu hai| paryAvaraNa kI rakSA naye yuga kI jvalaMta samasyA hai| usa samasyA ke samAdhAna ke lIe jainadharma ke dRSTibiMdu kA (jJAnadhArA 6-7 142) rjinasAhitya jJAnasatra 6- Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvasamakSa yathArtha bhUmikAmeM pracAra-prasAra hoN| Aja kA aneka samasyAo se trasta manuSyo ko jaina-jIvanazailI kA paricaya karAyA jAye ora vizva ke sAmane saMdeza pahuMcAye ki AnevAlA samaya meM paramAtmA mahAvIra kA jIvarakSA kA saMdeza hI paryAvaraNa kI rakSA kara sakatA hai| (14) DIjhAsTara menejamenTa baDhatI huI prAkRtika vipatti palaTatA vaizvika najArA hai| esI prAkRtika vipatti ke samaya 'mahAjana' padadhArI jainasaMgha ke prati svAbhAvika hI dRSTi jAtI hai| jaina saMgha ne sAmudAyika evaM vyaktigata rupa se esI vipattio ke samaya baMdhujano ke sAtha khaDe raha kara yathAyogya sahayoga diyA hai| aba samaya hai ki, ese DijhAsTara ke samaya meM jaina saMgha saMyukta rupa se khaDA rahe ora Jain Identy ko rASTrIya stara para ucita rIti se mAna sanmAna pradAna kraaye| ye kula 14 uparAMta bhI anya biMdu ho sakate hai ki jahA caturvidha jaina saMgha kA samucita puruSArtha deza ora vizva ko naI dizA evaM naI dizA pradAna kara ske| merA ye viSaya kA vAstavika anubhava kama hai, magara jaina saMgha ke prati zraddhA, samarpaNa hone ke nAte mujhe caturvidha saMgha ekatrita ho kara kIsa taraha kA bhAvi peDhI ke lIe Ayojana kara sake usa dizAmeM kucha vicArabiMdu upasthita hue hai, Isa kI prastuti kI hai| ye prastuti meM zrI jInezvaraprabhu kI AjJAviruddha kucha bhI lIkhA ho to kSamA cAhatA huuN| (jJAnadhArA 6-7 143 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidha saMgha Ayojana ane daSTi , ema.e. jaina sAhityanA abhyAsI - pArUlabena gAMdhI patrakAra evorDa vijetA, "astu' "navIna kokala' vijetA, AMtararASTrIya nibaMdha spardhAmAM prathama, jJAnasatramAM bhAga le che. A cartuvidha saMghe dIrghadraSTi dvArA, Ayojanabaddha rIte, zAsananuM sukAna saMbhALavAnuM che. daSTi keLavavAnI che ke jethI bhagavAne sthApela A zAsanane kyAreya AMca na Ave. cartuvidha saMghanA dareka sabhya evuM vicAratA hoya che ke mArA mota pachI paNa mAro saMpradAya, mAro gaccha, mAro dhaMdho, mArI peDhI vyavasthita rIte cAlatA rahe te mATe teo vyavasthita prayatno kare che, tenuM cokkasa rIte Ayojana kare che. TUMkamAM enI to badhA ciMtA kare che. paNa ApaNA jIvatAM ja A anaMta upakArI, karuNAsAgara, kalyANakara zrI jinazAsanano peDhInA A hAla thaI rahyA che e viSe vicAravAnI paNa ApaNI taiyArI nathI to pachI amala karavAnI to vAta ja kyAM AvI? Aje ApaNe e viSe keTalIka bAbatonI carcA vicAraNA karavAnI che jenA thakI jainazAsana sugravita banI cAre dizAmAM jaina dharmano jayajayakAra karI zake. 1) cAreya phirakAmAM ekya ane badhAno samanvaya thAya te khUba jarUrI: A samayano sauthI moTo yajJaprazna e che ke jenonA badhA phirakAo vacce ekatA sadhAya. saMpradAyanI divAla dharAzAyI banIne samanvayano setu sadhAya e hAlanA tabakke khUba jarUrI ja nahi anivArya banyuM che. badhA jeno nikaTa Ave, ekasUtre baMdhAya, ekabIjAnuM sanmAna jALave te mATe badhA saMpradAyonI eka sAmAnya (jJAnadhArA 6- 7 144 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhAnuM gaThana karavuM joIe. atyAre bhAratamAM akhila bhAratIya jaina mahAmaMDaLa je uddezathI sthapAyuM che te uddezone jana jana sudhI pahoMcADavAno bhagIratha prayAsa karI ekatAno udaghoSa karavAmAM Ave to vartamAna hiMsAnA mahAbhAratamAM ahiMsAno vijaya thaI zake. dharmamAM saMkucitatAne bAjue rAkhI vyApaka dRSTi keLavavI khUba ja jarUrI. phirakA pastIthI upara UThI aMkhaDa jaina zAsana banAvavA, jainadharmanA dhvajane pharakAvavA badhAe bhegA maLI-pUrA utsAhathI A kAryane vega Avo. khUba ja jarUrI che. sau potapotAnI rIte sAdhanA kare, pUjA-pATha kare, kriyA kare paraMtu ekabIjAne Thesa pahoMcADayA vinA vizvaDla para janatvano jhaMDo laherAya, sAdhanAupAsanA thAya te atyaMta jarUrI banyuM che. mahAvIrasvAmIe jJAtinA bhedabhAva rAkhyA nathI, saMpradAyanA vADAone protsAhana ApyuM nathI. tenA zAsanamAM to harijana ane cAMDAla, kSatriya ane vaizya, brAhmaNa ane zudra darekanA ekasarakhA sthAna hatAM. jyAre Aje saMpradAyo to che ja paNa tenA paNa peTavibhAgo phUlyAphralyA che. sthAnakavAsI ke derAvAsI evA bheda to ThIka paraMtu sthAnakavAsImAM paNa judA judA guruonA parivAro ekabIjAthI aspRzya rahIne, vAdavivAdo UbhA karI, aMdaroaMdara jhaghaDe che. tevuM ja pAchuM derAvAsI, digaMbara, terApaMthI vageremAM jovA maLe che. koIpaNa saMpradAya eka tAMtaNe guMthAyo nathI darekamAM vADA jovA maLe ja che kyAM laI jaze A vaimanasyanA bhAvo? kyAM laI jaze A huMsAtuMsI ane kadAgrahanI paraMparA? jeno have jAgo! cartuvidha saMgha have dRSTine savaLI karo! 2) zithilAcAra tathA sudhArAvAdI dRSTikoNanA mahattvanA muddAo para dhyAna ApavuM - cartuvidha saMghanA dareka sabhyo chavstha che. kevaLajJAnIo na hovAne kAraNe mAtra Agamo para AdhAra rAkhIne cartuvidha saMghanA (jJAnadhArA 6- 7 1 45 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAra-vicAra, rIta-rivAjo nakkI tato hoya che, athavA to paraMparAgata rIte darekabAbato karavAmAM AvatI hoya che. AvA samayamAM cartuvidha saMghamAMthI koInI bhUla thAya to vyaktine vakhoDavAne badale tenAmAM rahelA doSonA mULane hAMkI kADhI jena dharmanA gauravane jALavavuM joIe. Aje-zrAvaka-zrAvikAo paNa siddhAMtone jANyA vagara, game tyAre, game tyAM potAnA abhiprAyo rajU karatAM hoya che. jo teo pote sAdhu-sAdhvI 24 kalAka sAdhupaNAnA bhAvamAM ja rahe tevI apekSA rAkhatA hoya to pote 24 kalAka zrAvakapaNAnA bhAvamAM ja rahevuM evuM pAlana na karI zake? ApaNA AcAravartana-vyavahArane sudhAravA nathI ne bIjAno doSa kADhavo che! A vAta kharekhara yogya che kharI! Aje ApaNe khAna-pAna evA banAvI dIdhA che ke sAdhusAdhvIne yogya samaye sAttvika, nirdoSa ane pathya AhAra maLato nathI. sAMjanI gocarImAM to moTebhAge sUkA nAstAthI calAvavuM paDe che. UMcA UMcA bahumALI makAnomAM rahevA javAnI doDa vadhI che ane sAdhu-sAdhvI likaTa vApare to tene doSa daIe chIe. udbhaTa paheraveza paherIne temane AkarSIe chIe ane doSa temano joIe chIe. dharmArAdhanA gAmaDAmAM sArI rIte thaI zake e badhAM ja jANe che paNa jyAre jeno ja gAmaDA choDI zaheromAM vasavATa karI le ane sAdhu-sAdhvI temane pratibodhavA zaheromAM Ave tyAre ApaNe ema kahIe ke gAmaDAM gamatA nathI. Aje dharmasthAnako, jinAlayo vagere navA navA baMdhAvanArA zrAvako ghaNA hAjara che paNa dharmano jirNoddhAra karI lokAzAnI jema jainazAsanane, gauravane jIvaMta rAkhanAra zrAvako kyAM che? vartamAne dhannAzA, bhAmAzA, pethaDazA, jagaDuzA vagere birudadhArI zrAvako to ghaNA che paraMtu prazna e che ke teo jinazAsananI (jJAnadhArA 6-7 146) jainasAhitya jJAnasatra 6 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA kaI rIte karI rahyA che? are! tithiomAM matabheda pADI judI judI tithio karAvanAra saMto to maLe che, paraMtu A badhA matabhedo miTAvIne jainattvanI garimA vadhAranAra, akhaMDa jainazAsananI sthApanA karanAra saMto karyA che? jAgo cartuvidha saMgha jAgo! jenazAsananI ekatAne akhaMDita rAkhavA badhA kadamathI kadama milAvI kAma karo. saMghanetAo, TrasTIo, AgevAno dareke e kyAroya na bhUluM joIe ke teo jaina zAsananA je sthAne beThelA che te javAbadArI nibhAvavA zAstrAnusAra vartavuM joIe. Aje paNa manasvI rIte vahIvaTa karanArA amIcaMdo jenazAsanamAM che paNa duHkhanI vAta e che ke tene paDakAranAra koI nathI. saLagatA kAkaDA nAkhanArAo cAre bAju pharI rahyA che, vikhavAdo UbhA karI rahyA che paNa karuNatA e che ke AvA asurone koI paDakArI zakatuM nathI! syAdavAdanI viziSTa hetathI A jagatanI saghaLI samasyAono saraLa rIte ukela lAvI zakavAnI tAkAta dharAvatA cartuvidha saMghanI vartamAna sthitine bhaviSyanI pachI zI rIte mApha karI zakaze? jainazAsananA kitane zreSTha gaNI aMgata svArtha, kIrtinI lAlasA ane sattAnI sAThamArI tajIne pramANikapaNe sakriya prayatno karavAno samaya pAkI gayo che. jAgo! cartuvidha saMgha jAgo! svArthane tajI zAsanane akhaMDita rAkhavA mATe ekajhuTa thAo. 3) bhagavAna mahAvIranA mukhya siddhAMtone AcAramAM utArI zreSThatA sAbita karo: bhagavAna mahAvIranA mukhya siddhAMtoe jaina dharmane zreSTha banAvyo che, mUThI UMcero sAbita karyo che. tyAre mAtra vicAromAM ja nahi vyavahAramAM ane AcAramAM ahiMsAne UtArI gAMdhIjIe tenuM vidheyAtmaka svarUpa ane zreSThatA puravAra karI tevuM ja anya (jJAnadhArA 6-7 147 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAMtomAM karI tene vyavahAramAM mUkI AgaLa vadhavAnI jarUra che. Aje ja dareke saMkalpa karI aMgata svArtha, hita ke lAlasA tarjIne, daMbha-ADaMbara choDIne mAtra siddhAMtone tenA mULa svarUpamAM jIvaMta karI jagatamAM jaina zAsanano jayajayakAra phelAvavAno che. jAgo! have to jAgo! ( 4) jaina sAhityanuM saMzodhana, tema ja yogya rIte pracAraprasAra karavo te atyaMta jarUrIH prAcIna ane madhyakAlIna samayanA bhAratIya sAhitya para najara karatAM jovA maLe che ke jo jaina sAhityanI temAMthI bAdabAkI karavAmAM Ave to pAchaLa kazuM vadhe nahi arthAt jene sAhitya eTaluM badhuM samRddha ane vizALa che ke jo teno yogya rIte pracAra-prasAra-saMzodhana vagere karavAmAM Ave to e sAhityakSetre ziramora banI potAnI zreSThatA sthApI zake che. are! samagra vizvane potAnA amUlya sAhitya dvArA sAco mArga darzAvI, hiMsA ane lUMTamAranI nAgacUDamAMthI mukta banAvI eka kalyANakArI, samRddha ane zAMtimaya jagatanI racanA karI zake tema che. 5) sAdharmikonA vikAsa mATe yogya dizAmAM yogya kArya thAya te jarUrI - jaina samAjamAM garIbI pravezI rahI che tyAre sAdharmikone UMcA lAvavA samAjanA zrImaMta ane kAryadakSavarge AgaLa AvavAnI jarUra che. ApaNA ja bhAI-baheno ucca kakSAnuM zikSaNa, ucca prakAranI Arogyane lagatI savalato tathA jIvanajarUriyAtanI badhI sagavaDo meLavI zake e dizAmAM prayatno karavA e AjanA yugamAM cartuvidha saMghanA dareka sabhyanuM kartavya banI rahe che. cartuvidha saMghanA dareka sabhyanuM e dhyeya hovuM joIe ke mArI badhI ja zakti, buddhi ane dhanano upayoga mArA zAsananI sevA mATe tathA sAdharmikonA ja utkarSa mATe thAya, mahAvIranuM nAma levAvALo ekapaNa jene jJAnadhArA 6-7 148 jainasAhitya jJAnasatra 6-) Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyAreya duHkhI na hovo joIe. 6) rAjakAraNa pratyenI sUga kADhI sakSama netAgIrI UbhI karavIH "rAjakAraNa gaMdu che' ema kahIne rAjakAraNa tathA rAjakAraNIothI sAva alipta rahIne ApaNe keTaluM gumAvyuM che ane haju keTaluM gumAvI rahyA chIe tenI nukazAnIno ApaNane koI aMdAja nathI. akabara jevA krUra, ghAtakI ane nirdayI rAjAne paNa jagadguru harasUrizvarajI ma. dayALu banAvI dIdho. evI vAto karavA ane sAMbhaLavA chatAM ApaNe rAjakAraNIo sAthe vAta karavA paNa taiyAra nathI. have e sUga kADhI eka evI sakSama netAgIrI UbhI karavI je mahAvIranA siddhAMtone anurupa hoya, mutsadI hoya, jinAjJA pramANe samAjanuM jatana karI, dezano vikAsa karI, jainazAsanano jagata AkhAmAM jayajayakAra karAvanArI hoya. jenuM jIvana e prabhu mahAvIranA siddhAMtono eka jIvato jAgato Alekha hoya. te lAkho lokano Adarza banI zake. AnA upAyarUpe yuvApeDhIne evI rIte taiyAra karavI jarUrI che. 7) badhA saMpradAyonA samagra bhAratanA saMtonuM ekAda varase milana thAya te jarUrI AjanA samayanI khUba ja agatyanI bAbata hoya to te che saMpa-sahakAra ane ekatA. jaina samAjanA badhA ja dirakAo eka thaIne potAnI samasyAo sarakAra pAse rajU kare, potAnI jarUriyAto mAMgone pUrNa karAve, potAnA avAjane, sAmarthyane evI rIte rajU kare ke sarakArane paNa jainonuM mahattva svIkAravuM paDe. A tyAre ja zakya bane jyAre saMtonuM milana thAya, teo paraspara vArtAlApa kare, vivAdita muddAo para yogya carcA karI teno yogya ukela lAve. saMskRtinI ane jainAcAronI krUra hAMsI ane mazkarI uDAvanArI yojanAono virodha jorazorathI thAya che, (jJAnadhArA 6- 7 1 49 jaiinasAhitya jJAnasatra 6- Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UhApoha mace che paraMtu tenA ukelarUpe koI vikalpa sUcavAto na hovAthI virodha vAMjhiyo rahI jAya che. paLe paLe palaTAtI paristhiti chatAM zAstra sApaDela koI navI vicAraNA karavA paNa ApaNe taiyAra nathI. jo badhA saMto bhegA maLaze to arasaparasa carcAthI, sUjha-bUjhathI, prema akabaMdha rAkhI samasyAonA samAdhAnarUpa vikalpo rajU karI zakaze ane te ApaNA mATe ghaNI moTI upalabdhi haze. AvanArA samayamAM kevA kevA prazno Avaze, kevI samasyAo UbhI thaze vagereno dUraMdezIthI vicAra karI teno ukela kevI rIte lAvavo vagere mATe paNa badhAM bhegA thAya te jarUrI ja nahi anivArya banyuM che. cartuvidha saMghanA dareka sabhya cAhe saMta hoya ke satIjI, zrAvaka hoya ke zrAvikA eka ja vicAraNAne najara samakSa lAvI kArya kare ke mArA zire mArA ekanI javAbadArI nathI paNa aneka AtmAonA bhAvaprANInI rakSA karavAnI javAbadArI paNa che tyAre mArI ekapaNa pravRtti evI na hovI joIe jenAthI AtmAnuM, zAsananuM ke samAjanuM ahita thAya, jinAjJAnuM ullaMghana thAya. basa, ekavAra A vAta hRdayamAM goThavAI jaze pachI jenazAsananA dhvajane AkhA vizvamAM laherAto koI nahi rokI zake. jAgo! cartuvidha saMgha jAgo! (jJAnadhArA 6-7 15 nisAhitya jJAnasatra 6- Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 - Dr. RASHMIKUMAR J ZAVERI Progress essentially demands change. Jain tradition too was on the verge of this change. From a long past, it has well established doctrines and practices of Mahavarata (great vows) and Anuvrata (small vows). It was the need of hour to have a middle path between these two. Former, being principally and practically strict constrained flourishment of Jainism beyond set boundaries. Latter, being practiced by the lay followers were bound by social responsibilities. Thus a new order which could pave the way between this two was visualized by the great legends of our modern times H.H. Acharya Shri Tulsi and H.H. Acharya shri Mahaprgyaji. They set an admirable example before the world by introducing a new order in the name of Samana Shreni. With an objective of dynamic personality development, consisting of spiritual and scientific base and under the spiritual guidance of present Acharya it was all well planned to be introduced. Commrncement This order in name of Samna Shareni was officially commenced on 9th November, 1980 at the auspicious occasion of 66th birthday of H.H.Acharya Shri Tulsi. It started with a very small figure of six Mumukshu (willing to get initiated) sisters, who were the pioneer of this order. The present figure of this order has crossed century making it two hundred ten till the date. From this ninety has ascended (jJAnadhArA 6-7 151 pha rjinasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ the ladder by getting initiated into the order of monkhood. The present members of this order are one hundred ten. It is an on going process and future will be evident of this fact. LIFESTYLE (A) Individual Spiritual advancement is the prime concern of this order. All other progress falls back to this chief goal. Though famous as a relaxed mode of modern order, it is in maximum affinity with life style of monks and nuns following Mahavrata. Meditation, yogic postures, breathing exercises, prayer of forgiveness (Pratikramana) twice in a day night, relaxation practice (Kayotsarga), recitation of mantra and penance are the part and parcel of this order. Apart from this for a rapid and comprehensive spiritual progress it also undertake special intensive practices such as kayotsarga-pratima (a mode of meditatation) for three hours, shrut_samayika(study of canonical literature for fortyeight minutes) contemplation etc. Emotional intelligence being the vital part for spiritual progress is equally focused to be trained. Many indoor and outdoor programmes are arranged and seriously taken care of for the promotion of this chief mission. Inner purity and humility in behaviour are given due consideration along with external abilities. It is beautifully compiled in Sanskara bodh of H.H. Acharya Shri Tulsi "Hai rupeya ninyanbe vimal, vinay achara. Sesa eka rupeya raha vidya, kala prachara." Which means the cost of purity, politeness and ethics is ninety-nine rupees, while education, art and publicity hold only one rupee. This being the significant part of this jJAnadhArA 6-7 3 152 jainasAhitya jJAnasatra 6-7) Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ order is taken care of without fail. (B) Collective- Advancement of Samgha (Organization). One of the essential task of the members of this order is to take care of raising the spirit of spirituality in others whether it be kids, children, adults, youth, aged people or any class. (i) kids and children : Fundamentally, children are given due attention. Regular Pathshalas (classes) are conducted imparting cultural and traditional heritage. By various means of plays, games and stories, moral lesson are given to them. (ii) Adults and youngsters: Youngsters are motivated though influential modes of teachings like workshop, camps, competitions etc. Advance techniques of teaching make them feel religion as something entertaining and uplifting rather than a serious issue. (iii) Women education: Many women empowerment works are initiated. Conviction in major role of women in building happy harmonious family are focused though women education, family handling skills, time and stress management programmes etc. Thus, people of all age-groups are brought on common platform of Jain traditions, but necessary with comprehensive methods. Journey- A Significant Aspect, in and out of national boundary Foot-journey is exception in this order. The trumpets of this exception is far from notice. Only few things can be highlighted here. Families spread out in home and homesick lands are confronted with situation where they find (jJAnadhArA 6-7 1153 jainasAhitya jJAnasatra 6-che Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ preservation of their culture, religion and tradition to be highly difficult. It is at these places that are beyond the reach of foot-journey undertakers that this order reaches. Preaching the sermons of Lord Mahavira and inculcating social and spiritual values at these places is a remarkable job of this order. Thus is can be conclusively said that journey by means of any transportation aims at-. a. Covering wider areas geographically. b. Bringing conviction in culture protection. C. A bias free talk among Jain and non-Jain classes. Long trips by every group consisting of four is undertaken in the country encompasses the entire state assigned to it generally in a stipulated time of ten months. Every village, town and city of a given state is visited. Thus state wise the whole country is covered by various groups moving in country. At present in abroad there are five well-established centres at New-jersey, Huston, London, Florida, (Mayami), Orlando. Their annually set programmes are carried without interruption. The major programmes include. a. Preksha Meditation classes b. Yogic posture and breathing exercise. C. Savadyaya (canonical and post canonical studies) d. Interfaith programme. e. Speech and lectures at different universities and institutions. At abroad it is group of two that manages the entire programme. Nearly 1000 long trips at various centres of India have been undertaken till the date. Numerous short (jJAnadhArA 6-7 15 jainasAhitya jJAnasatra 6-che Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trip too are undertaken. By these wandering an awareness is brought among the people towards their own rich heritage of religion, art, craft and literature. Every walke of life is introduced with cultural embodiment without being against current trend. Though confronting with situations of materialistic advancement journeys by this order are undertaken being indifferent towards its glitters, staying completely detached and attempts are made to perpetually lit the lamp of spirituality. This in turn upgrade the Jain Shasana (tradition) and also inspire and direct the local people even at abroad. Thus trip of this order are the trips of ethics, behaviour and that of culture. Academic and Administrative Contribution Literacy rate of this order is cent percent. Higher education are encouraged making every member well verged with contemporary knowledge. Philosophy, Science of Living, Non-Violence and peace studies, Sanskrit and Prakrit Literatures are basically the areas of specialization. Apart from this various languages courses are also imparted like German, French, English Prakrit, and Sanskrit etc. Samaniji have also enrolled for M.A, NET -JRF exams, Ph.d on regular and correspondence basis. Government approved Jain Vishva Bharti University and a CBSC school in the name of VimalVidya Vihar are in the premise of campus. Samaniji are the active teaching and administrative faculty of this Institutions. Qulification Data B.A M.A Ph.d M.Fhil 8 104 100 15 Two samannij are deputed as visiting Professor at jJAnadhArA 6-7 155) jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Florida International university Mayami, America. They have finished imparting four academic semisters. The curriculum designed and presented by them has influenced the students tremendously. Thirty five Samaniji are academically working with the teaching programme of school and university. Samaniji also have good command on various languages such as, English, Hindi, Gujarati, Kanada, Tamil, Marati, Udiya, Bengali, Urdu, Punjabi, Haryani etc. Distance education being one of the important unit of Jain Vishva Bharti University is highly supported by this order. Educational awareness is brought by their untiring efforts. Mass education is thus advocated by means of contact classes in country and aboard even. Apart from teaching job samaniji are active participants of both national and International conferences, seminars, workshops etc. This enhances the intellectual discourse making eminent scholars from different corners of world conversant with Jainism. Exchange of views and thoughts of different scholars inturn also bring academic satisfaction. Many research papers are contributed for publication in various journals and research magazines. Samaniji are also helping research students by being Research supervisor. More than fifteen scholars are doctorate awardees, who had accomplished their work under the supervision on Samaniji. It is the privilege of this order to have Samaniji working also in the administrative faculty. The Prime post of Vicechancellor, Director, Principal, Head of Department (H.O.D.) are handled very sincerely by Samaniji. As a academic resume it can be said that a. Research pu s'ication independently and by editing jJAnadhArA 6-7 156 jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ is explored bringing ancient tenets in a modernized format. b. Workshop, Seminars, Conferences etc. organised nationally and internationally has attracted world wide attention. c. Active participation in conference and seminar has dispelled the thought of religions dogmatisms attached with ascetics. Internal administration 1. "Parmarthik Shiksan Sansthana" (Mumukshu training centre) is one of the chief unit of Terapanth Sect. It is looked and guided by present Niyojikaji (Head Samani). 2. "Needam"- A meditation premise also functions in the guidance of chief Samani Niyojikaji. 3. There is a committee of five including chief Samani Niyojikaji chosen by H.H. Acharya shree in name of Pragya Parishad who take care of the national and international affairs of this order. Mukhya Niyojikaji, Sadvi Pramukhaji, Uvacharya shree and Acharya shree regulary looks for the well being and advancement of this order. The Horizon of this order have started expanding. Future will be evident of other dimensions that will be explored by this order. High aspiration have met and higher are yet to meet. It is the dream of H.H. Acharya shree Tulsi that is taking shape. This order has successfully completed its silver Jubilee and taking leap towards golden with some new fragrance and flavours going to be added by it. This Article is based on the information provided by Head of Samana Shreni. (jJAnadhArA 6- 7 1 57 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaMma spirIala seMTara saMcAlita saurASTrakesarI prANaguru jaLa philosophikala enDa liTararI risarca senTara Ayojita pArasadhAma TrasTa ghATakopara prerita jainasAhitya jJAnasama-8 zukravAra, tA. 30-9-2011 ane zanivAra, tA. 1-10-2011 samayaH savAre 10.30 pAvana nizrA prANa parivAranA tapasamrATa pU. ratilAlajI ma.sA.nA kRpApAtra yuga divAkara pU. gurudeva zrI namramuni ma.sA., pU. zrI pIyUSamuni ma.sA. pUjya zrI prANa kuMvarabAI ma.sA. Adi ThANA : sthaLa : munizrI saMtabAlajI prerita mahAvIranagara AMtararASTrIya kendra vAnagAMva nAkA, mu. po. cIMcaNI, tA. dahANa, vAyA boIsara. jJAnasatranuM pramukha sthAna : DaoN. jitendra bI. zAha udghATaka parama zakya pU. zrI rAkezabhAI jhaverI udghATana pravacanaH zrImadajInI Atmasiddhi sabhA saMcAlana H sureza koThArI (pUrva AMtararASTrIya pramukhaH jaina soziyala guNa inTaranezanala pheDarezana) saMyojaka : guNavaMta baravALiyA saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikala enDa liTararI risarca seMTara ghATakopara-muMbaI gunvant.barvalia@gmail.com (Mo.: 09820215542) uvasaggahara sAdhanA TrasTa, pArasadhAma, tilaka roDa, ghATakopara (I), muMbaI-400 077. saMyo. jJAnadhArA 6- 7 1 58 jainasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasatranA viSayo viSaya sagapramukha zrImad rAjacaMdrajInA patra ane kAvya parama zraddheya kRtimAM vyakta thatuM AtmaciMtana : pU. zrI rAkezabhAI jhaverI jene kathAnuMyogamAM vyakta thatuM nIti, sadAcAra ane dharmadarzana : DaoN. kAntibhAI zAha zAsana prabhAvaka dharma pracAraka zreNInuM mahattva ane svarUpa : DaoN. dhanavaMta zAha uttama zrAvaka zrAvikAnuM jIvana ane kArya : DaoN. abhaya dozI mahAtmA gAMdhIjI, AcArya vinobAjI ane muni zrI saMtabAlajInA sarvadharmasamabhAva : tathA sarvadharmasamanvayanA vicAro : DaoN. gItAbahena mahetA graMtha vimocana : jJAnadhArA 6-7 jaina sAhitya jJAnasatra 6 ane 7mAM vidvAno dvArA prastuta thayelA nibaMdho ane zodhapatrono saMgraha saMpAdana : guNavaMta baravALiyA viziSTa pravacana : DaoN. baLavaMta jAnI pAvarapoIMTa prejhanTezana : Do. bipIna dozI-DaoN. razmibhAI jhaverI vyavasthA ane saMcAlana pravINabhAI pArekha - yogezabhAI bAvIzI muni zrI saMtabAlajInI sevA ane sAdhanAnI bhUmimAM, pavitra spaMdanovALA A sthaLe pU. saMto ane satIjIonI pAvana nizrAmA bhAratabharanA pacAsa jeTalA vidvAnonA sAnnidhye adhyAtma rasanA kuMDA bharIne pAna karavA Apane saprema nimaMtraNa che. Hi jJAnasatra Ayojana samiti ] guNavaMta baravALiyA - pravINa pArekha - yogeza bAvIzI - DaoN. rasikabhAI mahetA surezabhAI paMcamIA - prakAza mahetA - pradIpa zAha (jJAnadhArA 6-7 159) jainasAhitya jJAnasatra 6-che Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'saurASTrakesarI prANaguru jaina philosophikalA 'enDa liTararI rIsarca senTara saurASTra kesarI pU. prANalAlajI mahArAja sAhebanI vyutaprabhAvanA viziSTa hatI. zAstragraMthonuM parizIlana, tADapatrIya graMthone saMgraha ane jALavaNI, zAstrabhaMDAro ane pAThazALAnI sthApanAmAM emanuM aneruM yogadAna hatuM. A saMdarbhanA pariprekSyamAM adhyAtmayodinI pU. lalitAbAI ma.sA.nA. vidvAna ziSyA pU. DaoN. tarulatAjInI preraNAthI "saurASTrakesarI pU. prANaguru janma zatAbdI samiti' muMbaInA sahayogathI gurudevanI smRti ciraMjIva rAkhavA pUjyazrInI janmazatAbdI prasaMge saMsthAe "saurASTrakesarI prANagara jaina philosophikalarI enDa liTararI rIsarca senTara'nI sthApanA karI che. senTara uddeza A pramANe che: jaina tattvajJAna ane sAhityanuM adhyayana, saMzodhana, saMpAdana ane prakAzana karavuM. 0 saMskRti, dharma ane adhyAtmanA sAhityanuM prakAza karavuM. * jaina dharmanAM tattvonI vaijJAnika rIte rajUAta karavI. prAcIna hastalikhita ane tADapatrIya graMthonuM saMzodhana ane pustakAlayanI pravRtti karavI. * jaina dharmane kendramAM rAkhI mAnava dharmanI pravRttino vikAsa karavo. * jaina sAhityanAM adhyayana ane saMzodhanano abhyAsa karatA vidhArthIone ziSyavRtti (skolarazipa)ApavI. * jaina sAhitya jJAnasatranuM Ayojana karavuM. 0 vidvAno ane saMtonAM pravacanonuM Ayojana karavuM. * dharma ane saMskArano vikAsa ane saMvardhana thAya tevI zibira ane anya kAryakramonuM Ayojana karavuM. saMskAralakSI, sattvazIla ane ziSTa sAhityanuM prakAzana karavuM. abhyAsa nibaMdha vAcana (Paper Reading), lipi vAcana ane prAcIna jaina graMtho (oid Jain Manuscript)nuM vAcana. * jaina dharma para saMzodhana M.A. Ph.D. M.Phil karanArAM jijJAsu, zrAvaka, saMtasatIjIone sahayoga ane saMzodhita sAhityanuM prakAzana. jaina prAcIna graMtho, citro, zilpa, sthApatyanA phoTAo vagerenI sI.DI. taiyAra karAvavI. che deza-videzamAM jaina dharma para parisaMvAda, pravacana-Ayojana, InTaraneTa para, vebasAITa' dvArA jaina tattvajJAna ane sAhitya viSayaka mAhitIno pracAra karavo. saurASTra kesarI prANaguru. ApanA sahayoganI apekSA sAthe jaina philosophikala enDa liTararI rIsarca senTara, TrasTI ane mAnad saMyojaka ahama spiriTyuala senTara guNavaMta baravALiyA Email : Gunvant.Barvalia@gmail.com mo : 9820215542 jJAnadhArA 6- 7 1 60% jaiinasAhitya jJAnasatra 6-7 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ITT TTTSo jULa sthANA che . jahA sUI paDiA na viNassai / tahA jIve rasutte saMsAre na viNssai / / Just as a threaded needle does not get lost even when it falls on the ground, Similarly the soul with knowledge of scriptures is not lost in the world of birth and death. jema doro parovelI soya paDI jAya to paNa khovAI jatI nathI, tema zrutajJAnI jIva saMsAramAM rakhaDato nathI. | (uttarAdhyayana sUtra, 29-59) vidyAM cAcidyAM ca yastad vedomayaM saha avidhayA mRtyuM tItvAM vidhayAmRtamaznute / vidhA ane avidhA baMne sAthe ane yathArthataH jANe che te avidhA dvArA mRtyu tarI jAya che ane vidhA dvArA amRtane pAme che. - izopaniSada : 11 jJAnI ke ajJAnI jana, sukha duHkha rahita na koI; jJAnI vede dhairyathI ajJAnI vede roI, - zrImad rAjacaMdra