________________
બંધનોથી મુક્ત થઈ જાય છે.
(૮) સમિતિ ગુપ્તિનું સમ્યક પ્રકારે પાલન તે જ કરી શકે છે જે અપ્રમત્ત રહે છે. અપ્રમત્ત તે છે જેને ક્ષણે ક્ષણે આત્માની જાગૃતિ હોય છે. ભગવાન મહાવીરે તેમની અંતિમ દેશનારૂપ શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના દશમા દ્રુમપત્રક અધ્યયનમાં ૩૬ ગાથામાં ૩૬ વાર “સમયે ગીર ” કહીને ગોયમ એટલે કે આપણને ચેતવ્યા છે. ગો એટલે ઇન્દ્રિય અને યમ એલે સંયમ. જે ઇન્દ્રિયને બાહ્ય વિષ્યમાં જતી અટકાવી ને સંયમમાં સ્થિર કરે છે તેવા ધાર્મિક માટે જાગવું શ્રેયસ્કર છે, એવું આગમકાર શ્રી ભગવતી સૂત્રમાં કહે છે.
એવી અપ્રમત્ત અવસ્થાને વર્ણવવા શાસ્ત્રોમાં ભારંડપક્ષીની ઉપમા અપાઈ છે, જે પક્ષી અતિ સાવધાન અને અપ્રમત્ત પક્ષી છે. શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રના ૪થા અધ્યયનમાં પ્રમાદ થઈ વિરક્ત થઈ અપ્રમાદના રાજમાર્ગે ચાલવાની પ્રેરણા આપે છેઃ
सुत्तेसु यावि पडिबुद्धजीवी, णो वीससे पंडिए आसुपण्णे। घोरा मुहुत्ता अबलं सरीरं, भारंड-पक्खी व चरेद्राप्पमत्ते।।
| (શ્રી ઉત્તરા. ૪/૬) અર્થ : સૂતેલી વ્યક્તિઓની વચ્ચે પણ આશુપ્રજ્ઞ(પ્રજ્ઞાસંપન્ન) પંડિત જાગૃત રહે છે, પ્રમાદમાં એ વિશ્વાસ કરતો નથી. મુહુતો (કાળ) ઘણા ઘોર (નિર્દય) છે, શરીર દુર્બળ છે માટે ભારંડ પંખીની માફક સાવધાનીથી વિચરવું જોઈએ.
(૯) સંયમમાં અપ્રમત્ત રહેવું એટલું સહેલું નથી. તેની દૃઢતાને ડગાવવા ઘણા ઉપસર્ગો અને પરિષહો આવે છે. તે પરિષહ આવે એ જ સાધકની કસોટી છે, એની સાધનાનો માપદંડ છે. પ્રતિક્રિયા કર્યા વિના જ સમભાવે તે કષ્ટનું વેદન કરી લેવું તે પરિષહ વિજય છે. બાવીશ પરિષહનો વિસ્તારે ચિતાર આપી તેનાથી પરાજિત ન થવાનું પ્રભુ શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના બીજા અધ્યયનમાં કહે છે પણ ૨૧માં અધ્યયનની ૧૭મી ગાથા તો પરિષહ વિજયની સચોટ સૂચક છે. જ્ઞાનધારા ૬-૭) ૧૪ જૈિનસાહિત્ય જ્ઞાનસત્ર ૬-૭
