________________
જિનાગમમાં મુનિધર્મની સાથે સાથે શ્રાવક ધર્મની પ્રરૂપણા પણ કરવામાં આવી છે.
જિનાગામમાં શ્રમણોપાસક અથવા શ્રાવક વ્રત ગ્રહણ કરવાનો ક્રમ પણ મનોવૈજ્ઞાનિક છે. તે અહિંસા, સત્ય, અચૌર્ય આદિ વ્રતનો સ્વીકારતો કરે છે પણ મર્યાદામાં રહીને અર્થાત્ પોતાના આત્મબળ અને શક્તિ અનુસાર કેટલાક આગારોની સાથે વ્રતોને ગ્રહણ કરે છે. શ્રાવક દ્વારા ગ્રહણ કરેલાં વ્રત અણુવ્રત કહેવાય છે. જૈનધર્મની વિશેષતા અને વિશાળતાએ છે કે શ્રાવકોના વ્રતોમાં આગારોનું કોઈ એક રૂપ નથી. એક જ અહિંસાવ્રત આરાધકો દ્વારા અનેક પ્રકારના આગાો સાથે ગ્રહણ કરી શકાય છે. વિભિન્ન વ્યક્તિઓની ક્ષમતા, સામર્થ્ય વિવિધ પ્રકારના હોય છે, તેથી જ વ્રત અને આગાર રાખવામાં વ્યક્તિ સ્વતંત્ર છે. માટે જ ઓછી અધિક દરેક પ્રકારની શક્તિ ધરાવતી સાધના માટે ઉત્સુક વ્યક્તિઓ વ્રત ગ્રહણ કરી શકે છે. તત પશ્ચાત્ સાધક પોતાની શક્તિને ક્રમશઃ વધારતા સાધના પથમાં વિકાસ કરતા જાય છે. આગારોને ઓછા કરતા જાય છે, તેમ કરતાં કરતાં તે શ્રમણોપાસકની ભૂમિકામાં શ્રમણભૂત બની જાય છે. આ ક્રમિક વિકાસનો માર્ગ ખરેખર એક ઊડું મનોવૈજ્ઞાનિક સત્ય છે. આમ સાધક ધીરે ધીરે ક્રમિક સાધનાની પ્રગતિના સોપાન ચડતો જાય છે. ખરેખર! ગૃહસ્થની સાધનામાં જૈનધર્મની આ પદ્ધતિ નિસંદેહ બેજોડ છે. જૈનધર્મનું મૂળ લક્ષ્ય પૂર્ણ વીતરાગની પ્રાપ્તિ. આ વીતરણ સમ્યક્ દર્શન, જ્ઞાન ચારિત્રરૂપી રત્નત્રયની સમન્વિત સાધનાથી ઉપલબ્ધ થાય છે. દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્ર ત્રણેય મળીને જ મનુષ્યને પૂર્ણતા પ્રદાન કરે છે. જૈનધર્મનો મૂળભૂત સિદ્ધાંત છે કે શ્રદ્ધાપૂર્વક વિવેકની આંખથી સંસારને જુઓ, યથાર્થ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરો અને તેને જીવનમાં ઉતા૨ો વસ્તુતઃ આચાર ધર્મનો મેરુદંડ છે. જ્ઞાન તત્ત્વને જાણવાનું માધ્યમ છે. પણ તત્ત્વની ઉપલબ્ધિ આચરણથી જ થાય છે. એટલા માટે જ આચારને મનુષ્યના જીવનનું પરમ લક્ષ્ય અને આદર્શ જ્ઞાનધારા ૬-૭
માનવામાં
આવ્યું છે. આગમ જૈનસાહિત્ય જ્ઞાનસત્ર ૬-૭
૨૫
