________________
શ્રવણવાચન નિષ્ફળ રૂપ છે.
સમગ્ર આગમો જીવનમાં વૈરાગ્ય, ઉપશમભાવ અને સમતાભાવ ઉત્પન્ન થાય તે માટેનો ઉપદેશ આપે છે. આગમોનો અભ્યાસ કરી અનેક સાધકોએ આત્મકલ્યાણ સાધ્યું છે. વૈરાગ્ય વગર આ ઉપદેશ વ્યામોહ ઉત્પન્ન કરનારો અથવા ચિત્તની વૃત્તિઓને વધુ ચંચળ કરનાર બની શકે. જીવનમાં મુમુક્ષભાવ પ્રગટે તે માટે આગમો છે. આ આગમો દ્વારા જગતના પદાર્થોને જાણવા અને સમજવાની દૃષ્ટિ તો પ્રાપ્ત થાય છે પણ સાથે સાથે આત્મકલ્યાણનો માર્ગ પણ પ્રશસ્ત બને છે.
સમગ્રરૂપે જોતાં ભગવાન મહાવીરનો સમસ્ત ઉપદેશ આત્મના વિકાસને લક્ષ્યમાં રાખીને અપાયો છે. આત્મશુદ્ધિ એ સમગ્ર ઉપદેશના કેન્દ્રમાં રહેલું તત્ત્વ છે. જીવ અનાદિકાલથી મિથ્યાત્વને કારણે સંસારમાં ભ્રમણ કરી રહ્યો છે. તેમજ દુઃખ પામી જન્મમરણના ચક્રમાં પીસાઈ રહ્યો છે. તેમાંથી મુક્ત થવામિથ્યાત્વનો ત્યાગ કરી ક્રમશઃ આત્મશુદ્ધિ દ્વારા કલ્યાણ માર્ગે આગળ વધી શકે તે માટેનો ઉત્તમ ઉપદેશ ભગવાન મહાવીરે આપ્યો છે.
ભગવાન મહાવીરે સર્વપ્રથમ અગ્યાર ગણધરોને ઉપન્નઈ વા. વિગમેઈ વા, ધુવેઈ વા ત્રિપદી આપી. જગતના તમામ પદાર્થો ઉપજે છે. વા નાશ પામે છે વા ધ્રુવ રહે છે.
. अत्थं भासइ अरहा,सुत्तं गंथति गणहरा निठणं। सासणस्स हियठाए, तओ सुत्तं पवत्तेइ ।।९२।।
શ્રી ભદ્રબાહુ સ્વામી-આવશ્યક નિર્યુક્તિ આ ત્રિપદી અનેકાન્તવાદની મૂળ ભૂમિકા છે. તે સમયે એકાન્તવાદનો વાયરો વાયો હતો. સહુ પોતપોતાના મતને સત્ય સ્થાપિત કરવા મથતા હતા અને અન્યના મતોનું ખંડન કરતા હતા. આ ખંડન-મંડનની પ્રવૃત્તિ તીવ્ર રૂપે ચાલતી હતી તેથી સમાજમાં રાગદ્વેષનું કલુષિત વાતાવરણ ફેલાયેલું હતું. તે સમયે ભગવાન મહાવીરે એકાંત ઉચ્છેદવાદ અને એકાંત શાશ્વતવાદનું (જ્ઞાનધારા ૬-
૭ ૧ ૪૦ જૈિનસાહિત્ય જ્ઞાનસત્ર ૬-૭)
